Dərs vəsaiti. Bakı, 2012, 325 səh. Rəyçilər: iqtisad elmləri doktoru, prof
Yüklə 2,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
böyük olmasına baxmayaraq məhsulun qiymətini artırmadan müəssisə zərərdən yaxa qurtara bilməz. Belə bir nəticə bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan iki amillə müəyyən edilir: ä) dəyişən xərclər satışdan daxil olan mədaxili üstələyir; b) zərərin mütləq kəmiyyəti şərti-sabit xərclərin məbləğindən çoxdur. 3. Eyni vaxtda natural ifadədə satışın həcminin və məhsulun qiymətinin artırılması da bu müəssisəyə kritik satış həcmini əldə etməyə imkan vermir. Bu isə öz növbəsində 2-ci bənddə əldə edilən nəticə ilə müəyyən edilir. Ümumi halda qiymət və satışın həcminin artımım uyğunlaşdırmaqla zərərsiz satış həcmini aşağıdakı tənliyin köməyi ilə hesablamaq olar: 20000 • Z • y = 23000 • Z + 7000 23000-Z + 7000 0,35 y = -------------------- = 1,15 + -^— 20000-Z Z Z-ə müəyyən qiymətlər verməklə zərərsiz satış həcmini müəyyən etmək olar. Ümumi nəticə : Göstərilən göstəricilərlə müəssisə istehsal etdiyi məhsul nomenklaturasında əsaslı dəyişikliklər etmədən və yaxud dəyişən xərclərin azaldılmasına kapital qoyuluşu sərf etmədən öz 109 fəaliyyətini davam etdirə bilməz. MƏSƏLƏ 5.2.4. İlkin verilənlər: Müəssisə üzrə satışdan alınan mədaxil 25000 min manat, o cümlədən dəyişən xərclər 12000 min manat, şərti-sabit xərclər 8000 min manat, satışdan əldə edilən mənfəət isə 5000 min manat təşkil edir. Bu göstəricilər qiyməti 125 min manat olan eyni nomeriklaturadan olan 200 ədəd məhsul satışının nəticəsində əldə edilmişdir. Növbəti dövrdə satışın şərtləri dəyişə bilər. Belə bir halda müəssisə öz fəaliyyətində hansı dəyişiklikləri etmək imkanına malik olduğunu müəyyən etməli. Məsələnin həlli: 1. Müəssisə daha 2 ədəd analoji məhsul hazırlamaq üçün əlavə sifariş qəbul edir. Lakin həmin məhsullann hər biri nisbətən daha yüksək qiymətə -130 min manata satılması nəzərdə tutulur. 2. Müəssisə 20 ədəd məhsul istehsal etmək üçün daha bir əlavə sifariş qəbul edir. Lakin alıcı həmin məhsulların hər birini 120 min manata almağa hazır olduğunu bildirir. Müəssisənin istehsal gücü 220 ədəd məhsuldan çox məhsul istehsal etməyə imkan vermir. Satışdan əldə edilən maliyyə nəticələri nöqteyi-nəzərindən təklif olunan iki variantdan hansının qəbul edilməsi məqsədəuyğundur. Müəssisə üzrə hər bir variant üçün satışdan əldə edilən mənfəəti hesablayaq: 110 I variant üzrə M =25000+ 130-2-12000-1 + 2 ^ 200 -8000 = 5140 min manat II variant üzrə M, =25000 + 2400-12000- f, 20 ^ I, 200j -8000 = 6200 min manat Deməli, sonuncu variantın seçilməsi daha məqsədə uyğundur. 3. Alıcı istehsaldan bir ədədi 120 min manata satın aldığı məhsuldan daha 80 ədəd almaq üçün müqavilə bağlamağa hazır olduğunu bildirir. Lakin belə bir vəziyyətdə istehsalçı göstərilən həcmdə məhsul istehsalı və satışını təmin etmək üçün əlavə avadanlıq almağa və icarə haqqı ödəmək üçün xərc çekməli olur. Mütəxəssisin hesablamasına görə bu xərclər 1500 min manat, o cümlədən icarə haqqı 800 min manat təşkil edir. Satın alınan avadanlığın istismar müddəti 5 ilə bərabərdir. Eyni zamanda istehsalçı müəssisə sifarişin qəbul edilməsi ilə əlaqədar olaraq 200 min manat sosial sığorta ayırmalan ile birlikdə əlavə əmək haqqı verib ki, bu da 111 şərti-sabk xərclərə daxil edilib. Bütün bunlan nəzərə alaraq satışdan əldə edilən mənfəətin məbləğini hesablayaq: A/, =25000 + 120-100-12000 700 f, 100 1H ---- 200 8000 - 800 --------- 200 = 9860 min manat 5 Alman nəticədən göründüyü kimi, xərclərin artmasına baxmayaraq əlavə sifarişin müəssisə tərəfindən qəbul edilməsi sərfəlidir. MƏSƏLƏ 5.2.5. İlkin verilənlər: Müəssisə iki növ: A VQ B məmulatlannı istehsal edir və satır. Hesabat dövründə satışın həcmi A məmulatı üzrə 10 ədəd, B məmulatı üzrə isə 15 ədəd təşkil edir. Birbaşa xərclər bir ədəd A məmulatı üzrə 50 min manat, B məmulatı üzrə 70 min manata bərabərdir. Dolayı xərclər isə bütövlükdə müəssisə üzrə 350 min manat təşkil edir. Satışdan əldə edilən mənfəət 200 min manata bərabərdir. Məmulatın vahidinin qiyməti: A - 60 min manat, B - 100 min manatdır. Məmulatlara olan tələbatın dəyişilməsi şəraitində onlann qiymətlərinin manevretmə hədlərinin müəyyən edilməsi tələb olunur. II2 Məsələnin həlli: Məsələnin şərtində verilən faktiki məlumatlara görə satışdan alınan mədaxil 2100 min manat, təzminat markası 550 min manat və yaxud birbaşa xərclərin 35,5%-nə bərabərdir. Müəssisə öz fəaliyyəti zamanı müxtəlif vəziyyətlərlə rastlaşa bilər ki, bunlara da aşağıdakılan aid etmək olar: 1. Fərz edək ki, A məmulatının qiyməti 50 min manata kimi aşağı düşür. Belə olan halda hər iki məmulat üzrə satılan məhsulun natural ifadədə həcmi dəyişmirsə, müəssisə üzrə bütövlükdə satışdan alınan mənfəətin bazis məbləğini necə saxlamaq olar? Bu zaman B məmulatının qiymətini hansı səviyyəyə qədər yüksəltmək olar? Belə bir vəziyyətdə dolayı xərcləri ödəmək və satışdan alınan mənfəəti təmin etmək üçün B məmulatının yeni qiymətini X qəbul edək. İndi isə həmin məmulatın yeni qiymətini müəyyən edək. 50x10 - 50x10 +AT-15 - 70x15 = 550 152T-1050 = 550 15X= 1600 X = 1600:15 = 106,7 min manat B məmulatını yeni hesablanmış qiymətlə satmaq mümkün olmadıqda satışdan alınan mənfəət azalır, daha yüksək qiymət müəyyən edildikdə isə bu göstərici artır. Yoxlama üçün hesablama: 113 Yüklə 2,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|