Dərs vəsaiti. Bakı, 2012, 325 səh. Rəyçilər: iqtisad elmləri doktoru, prof
Yüklə 2,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
50x10 + 106,7x15 = 2100 min manat 2. Fərz edək ki, tələb B məmulatına stabil, A məmulatına isə aşağı düşür. A məmulatına qiymət birbaşa xərcləri ödəmir. Belə bir halda A məmulatının buraxılışı və satışından imtina etmək və tamamilə B məmulatının satışına keçmək mümkündürmü? Əgər B məmulatının satışı bazis dövrünün şərtlərinə görə həyata keçirilirsə, bu zaman satışdan eldə edilən mədaxil 1500 min manat təşkil edir. Buna uyğun olaraq maıjinal mənfəət 450 min manata (1500-1050) bərabər olacaqdır. A məmulatından imtina edib maıjinal mənfəəti bazis dövründəki səviyyədə saxladıqda B məmulatının buraxılışı və satışını artırmaq lazım gəlir. Bu artımm neçə faiz olmasını müəyyən edək. Axtım indeksini X qəbul edirik. 1 5 0 0 1 0 5 0 - Z = 550 450-^=550 >\r= 550: 450 =1,22 Deməli, qoyulan məsələni həll etmək üçün B məmulatı üzrə natural ifadədə satışın həcmini bazis dövrünə nisbətən 22% artırmaq lazımdır. Əgər bu artımı əldə etmək mümkün deyildirsə, bu zaman müəssisə maıjinal mənfəəti azaltmalı olacaqdır. 3. Hər iki məmulata tələbin səviyyəsi qısa bir müddət ərzində kəskin surətdə tərəddüd edir. Bu zaman 114 əsas məsələ bazis dövrünün maıjinal mənfəətinin saxlanmasım təmin edəcək optimal qiymət səviyyəsini və bu qiymətdən kənarlaşmasının hansı imkanlannm olmasını müəyyən etməkdir. Optimal qiymət məhsul vahidinə çəkilən birbaşa və dolayı xərclərin üzərinə mənfəət əlavə etməklə hesablanır. Bu göstərici maıjinal mənfəətin ayrı-ayn məhsullar üzrə bölüşdürülməsi üçün hansı əlamətin seçilməsindən asılıdır? Fərz edək ki, belə bir əlamət kimi birbaşa xərclər götürülür. Bu zaman məhsul üzrə optimal qiymət aşağıdakı kimi hesablanır: A məmulatı üzrə: 550-500 500 + 1050 : 10+ 50 = 67,7 min manat B məmulatı üzrə: 550-1050 500 + 1050 : 15 + 70 = 94,8 min manat Məhsul vahidi üçün marjinal mənfəət: A məmulatı üzrə: 61J - 50 = 17,7 min manat B məmulatı üzrə: 94,8 - 70 = 24,8 min manat Bu zaman A WQ B məmulatlan üzrə satışın rentabellik səviyyəsi eyni olar: 115 R. = — -100 = 26,2% ; 67,7 24 8 P =± 12^.100 = 26 , 2 % "" 94,8 Qiymətin belə təyin edilməsi hər iki məmulat üzrə tələbin səviyyəsi stabil olduqda məqbul hesab edilir. Qiymətin kəskin dəyişdiyi şəraitdə vəziyyət nisbətən mürəkkəbləşir. Fərz edək ki, A məmulatına qiymət birbaşa xərclərin səviyyəsinə qədər azaldılır, eyni zamanda yaranan itkini kompensasiya etmək üçün B məmulatına qiymət yüksəldilir. A məmulatına qiymətin aşağı düşməsi nəticəsində yaranan itkini hesablayaq: (67,7~50)*10=177 manat. Deməli, hər bir B məmulatının qiyməti yuxarıda hesablanmış qiymət səviyyəsindən 11,8 min manat baha olmalıdır (177:15=11,8), yəni yeni qiymət 94,8+11,8=106,6 min manata bərabər olmalıdır. Daha doğrusu, belə bir şəraitdə B məmulatınm qiyməti 12,45% (11,8:94,8 100=12,45%) artmalıdır. İndi isə fərz edək ki, B məmulatının qiyməti birbaşa xərclərin səviyyəsinə kimi aşağı salınır və yaranan itkini kompensasiya etmək üçün A məmulatının qiymətini artırmaq lazımdır. Bu zaman yaranan itkini hesablayaq: (94,8 - 70) • 15 = 372 min manat Deməli, A məmulatının qiyməti 54,95% artmalıdır: 116 ^ 372 ^ •100 = 54,95% 10-67.7 y Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, qiymətin belə səviyyədə artması heç də həmişə real hesab edilmir. Ona görə də tələbin tərəddüd etdiyi bir şəraitdə maıjinal mənfəəti qrup məmulatlar arasında elə düzgün bölüşdürmək lazımdır ki, hər hansı bir məmulatın qiymətinin aşağı salınmasına görə kompensasiya digər növ məmulatın qiymətinin jdxksəldilməsi praktiki olaraq mümkün olmayan həddə gətirib çıxarmasın. A məmulatının satışının normal şəraiti üçün müəyyən edilən və həmin məmulatın qiymətinə daxil edilən maıjinal mənfəəti X, uyğun olaraq B məmulatının qiymətinə daxil olan maıjinal mənfəəti Y qəbul edək. Bu zaman aşağıdakı şərt gözlənilməlidir: X-10 _ y*15 15 10 X - 2,25y. A məmulatının qiymətinə daxil edilən maıjinal mənfəətin məbləğini hesablayaq: 550 3,25 2,25 = 380,8 min manat Deməli, tələbin kəskin tərəddüd etdiyi bir şəraitdə A 117 momulatmin optimal qiyməti aşağıdakı səviyyədə müəyyən edilməlidir: -2 o A O 50 + ---- — = 88,1 min manat 10 İndi isə B məmulatının optimal qiymətini hesablayaq: 550 - 380,8 = 169,2 min manat 70 + 169,2 : 15 = 81,3 min manat Əgər A məmulatının qiyməti birbaşa xərclərə bərabər olarsa, bu o deməkdir ki, həmin məmulatın satışmm normal vəziyyəti üçün müəyyən edilmiş qiymət səviyyəsi ilə müqayisədə 38,1 min manat azalmışdır. Bu zaman B məmulatının qiyməti 25,4 min manat və yaxud 31,2% artmalıdır. Əgər B məmulatının qiyməti birbaşa xərclər səviyyəsinə qədər aşağı düşərsə, bu zaman A məmulatının qiymətini 19,2% (169,2:10:88,1-100=19,2%) yüksəltmək lazım gəlir. MƏSƏLƏ 5.2.6. tikin verilənlər: Məsələnin həllində əsas məqsəd məhsul istehsalına çəkilən dəyişən və şərti-sabit xərclərin müxtəlif nisbətlərində satışdan əldə edilən maliyyə nəticələrinə !I8 Yüklə 2,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|