VEGANU S.T.. HACIYEV E. M.
bilir ki, ona lazım olan informasiyaları vaxtlı-vaxtmda əldə edir, öz rəqiblərini
qabaqlayır və bazarın tələbinə uyğun turist məhsulunu vaxtında və öz yerində
bazara satmağa çıxarda bilir. Bazarın konyunkturunu bilmədən. bazarda olan
qiymətləri, rəqiblərin məhsulu ilə tanış olmadan, daxili və xarici mühiti
öyrənmədən rəqabətli turist məhsulunu hazırlamaq və bazara çıxartmaq qeyri
mümkündür.
Bu göstərilən vəzifələri (Ş. 5) yerinə yetirməkdən ötrü marketinq
informasiyasının müxtəlif növləri vardır və onlar aşağıdakı əlamətlərinə görə
qruplara bölünürlər.
1.
Zamana görə (tarixi, hal-hazırkı və gələcək (proqnoz)) məlumatlar;
2.
Faktları təsdiq edən, izahat verən, planlı və nəzarət məlumatları;
3.
Keyfiyyəti və miqdarı göstərən məlumatlar;
4.
Məlumatların periodik olması (dəyişən, dəyişməyən və epizodlu məlumatlar);
5.
Xarakterinə görə (demoskopik və ekoskopik) məlumatlar;
6.
Məlumat mənbələrinə görə - I əldən alınan və II dərəcəli sənədlərdən toplanan məlumatlar.
,y,ıÄ/7
5. Marketimi informasiyasınut turist firnmsimn f,mliy}\>timb rolu
2 1 0
T l ' R 1 Z M
Tarixi məlumatlar firmanın əvvəlki dövrlərdə necə işləməyini göstərir.
Hal-hazırkı məlumatlar firmada biznesin hal-hazırkı vəziyyətini göstərir.
Proqnozlu məlumatlar firmanın gələcəkdə işləmək ehtimalını göstərir.
Təsdiq edici informasiya firmanın idarə obyekti kimi vəziyyəti haqqında
məlumatlardır. İzah edici informasiya marketinq sistemində olan
dəyişikliklərin səbəbini izah edən informasiyadır.
Planlı informasiya firmanın məqsədinə uyğun strateji qərar qəbul olunan
zaman istifadə olunur. Firmanın marketinq fəaliyyətinə nəzarət məlumatları
firmanın hal-hazırkı vəziyyətini təsvir edən məlumatlardır. Bazarda məhsulun
satılması, bazardan olan pay. marketinqin büdcəsi və s. məlumatlardır.
Demoskopik məlumatlar turist məhsulunu alan alıcılar haqqında olan
məlumatlardır. Məsələn, turistlərin yaşı, cinsi, milliyyəti, ailə vəziyyəti.
gəlirinin səviyyəsi, ailə büdcəsi və s.
Ekoskopik məlumatlar ölkədə olan iqtisadi vəziyyətə aiddir: iqtisadi
vəziyyət, turist bazarının vəziyyəti, turistlərin alıcılıq qabiliyyəti, turist
xidmətlərinin bazarda qiymətləri, ümumi konyunktura, valyutanın məzənnəsi
və s. epizodik məlumatlar olur, məsələn, yeni konkurent bazara gəlib, onu
öyrənmək lazımdır. Turizm məhsulunun qiyməti dəyişib, onun səbəbini
öyrənmək lazımdır və s.
Turist bazarının dəyişən və dəyişməyən məlumatları olur. Məsələn,
bazarda marketinqin mühiti uzun müddət sabit qalır. Dəyişən məlumatlara
bazarda turist məhsulunun miqdarı və keyfiyyəti aid ola bilər.
I dərəcəli, yəni ilk məlumatlar sorğu, şəxsi müşahidə, testlər aparmaq
nəticəsində toplanır. II dərəcəli məlumatlar mühasibat və statistik
hesabatlardan götürülmüş məlumatlardır. Onlar firmanın vəziyyəti, bazardakı
situasiyanı daha dərindən öyrənməyə imkan verirlər.
Marketinqdə toplanan məlumatlar və onların istifadə olunması üçün
aşağıdakı tələblər uyğun gəlməlidirlər; aktual olmalı, relevantlı, hadisələri
tamam əks etdirməli, məqsədə uyğunluq və tarazlaşdırılmış məlumatlar
olmalıdır.
Relevantlı olmaq o deməkdir ki. alman məlumatlar qoyulan məqsədə
uyğun, lazım olmayanlara isə vaxt itirməmək; məlumatların yarımçıq yox. tam
olması firmanın marketinq fəaliyyətinə təsir göstərən bütün səbəblərin
araşdırılmasıdır.
Marketinq fəaliyyətinə lazım olan bütün məlumatların cəminə marketinq
informasiya sistemi deyilir. Bu sistem bir neçə altsistemlərə bölünür:
1.
Daxili informasiyalara;
2.
Xarici informasiyalara:
YEGANLI S,T.. HACIYEV E. M.
3.
ilk informasiya toplusu;
4.
İnformasiyalann təhlili.
Praktikada bu altsistemləri müstəqil marketinq informasiya sistemləri
kimi də tanınır. Bu sistemlərin yaranması və fəaliyyət göstərməsi çoxlu vaxt,
maliyyə sərvətləri və bacarıq istəyir. Əgər marketinq informasiyalarının həcmi
böyük olarsa, kompüter texnologiyası lazım olur.
Daxili marketinq informasiya sistemi
Daxili marketinq informasiya sistemi məlumatları müəssisənin özündən
toplayır. Bu məlumatlar firmanın iş fəaliyyətinə aiddir, onların təhlili
nəticəsində firmanın fəaliy>'ətinə qiymət verilir. Daxili informasiya
mənbələrindən - statistikanı, mühasibat hesabatlarını, elmi-tədqiqat
materiallarını. bağlanmış müqavilələri, yoxlayış materiallarını misal gətirmək
olar. Bu cür məsuliyyətli işi görmək üçün, şübhəsiz kompüter
texnologiyasından istifadə olunur. Daxili marketinq informasiya sistemi
menecerə qərar qəbul etməkdə kömək edir. Lakin qərar qəbul etməkdən ötrü
başqa informasiya sistemləri də nəzərə alınır.
Xarici marketinq informasiya sistemi
Məlumatlar bu sistemdə xarici marketinq mühitindən toplanır. Bu
məlumatlar aşağıdakılardır:
>
Turist bazarında vəziyyət, xüsusilə firmanın işlədiyi seqmentdə;
>
Bazarı hərəkətə gətirən qüvvələr (rəqiblər, alıcılar və s.);
>
Ümumi marketinq informasiyaları. Onların mənbələri - kitablar,
statistik məlumatlar, televiziya, radio, məlumatlandırıcılar, kütləvi reklam
fəaliyyətləri, sərgilər, konfranslar, təqdim olma mərasimləri və s.
Xarici informasiya mənbələri çox tərəflidirlər. Ona görə, firmanın
maraqlarına cavab verən məlumatların hamısını toplamaq çox çətindir.
Toplanan informasiyaların həcmi Pareto effektinə tabedir, yəni 80% məlumat
20% informasiya mənbəyindən götürülür. Böyük informasiya mənbələrindən
seçmə üsulu ilə ən vacibləri saxlanılır. Deməli, iki tərəfii seçim aparılır: əvvəl
məlumat mənbələri, sonra isə məlumatların özü seçilir. Müsbət cəhətlərinə
baxmayaraq, xarici marketinq informasiyaları hamı üçün açıq aparılır və
konkurentlər qarşısında heç kəsə üstünlük vermir. Bu cür məlumatlara «sərt»
məlumatlar deyilir. Məlumatların çoxu rəqiblər tərəfindən toplana bilinmir və
firmaya üstünlük verir. Belə məlumatlara «yumşaq» məlumatlar devilir.
2 1 2
Dostları ilə paylaş: |