Dərs vəsaiti. Bakı, abu, 2006, 324 səh., cədvəl 10, şəkil 8, Azərbaycan Respublikası

VEGANU S.T.. HACIYEV E. M. 
bilir ki, ona lazım olan informasiyaları vaxtlı-vaxtmda əldə edir, öz rəqiblərini 
qabaqlayır və bazarın tələbinə uyğun turist məhsulunu vaxtında və öz yerində 
bazara satmağa çıxarda bilir. Bazarın konyunkturunu bilmədən. bazarda olan 
qiymətləri,  rəqiblərin  məhsulu  ilə  tanış  olmadan,  daxili  və  xarici  mühiti 
öyrənmədən rəqabətli turist məhsulunu hazırlamaq və bazara çıxartmaq qeyri 
mümkündür. 
Bu  göstərilən  vəzifələri  (Ş.  5)  yerinə  yetirməkdən  ötrü  marketinq 
informasiyasının müxtəlif növləri vardır və onlar aşağıdakı əlamətlərinə görə 
qruplara bölünürlər. 
1.
 
Zamana görə (tarixi, hal-hazırkı və gələcək (proqnoz)) məlumatlar; 
2.
 
Faktları təsdiq edən, izahat verən, planlı və nəzarət məlumatları; 
3.
 
Keyfiyyəti və miqdarı göstərən məlumatlar; 
4.
 
Məlumatların periodik olması (dəyişən, dəyişməyən və epizodlu məlumatlar); 
5.
 
Xarakterinə görə (demoskopik və ekoskopik) məlumatlar; 
6.
 
Məlumat mənbələrinə görə - I əldən alınan və II dərəcəli sənədlərdən toplanan məlumatlar. 
 
,y,ıÄ/7 
5. Marketimi informasiyasınut turist firnmsimn f,mliy}\>timb rolu 
2 1 0  

---

T   l '   R 1 Z   M  
Tarixi  məlumatlar  firmanın  əvvəlki  dövrlərdə  necə  işləməyini  göstərir. 
Hal-hazırkı  məlumatlar  firmada  biznesin  hal-hazırkı  vəziyyətini  göstərir. 
Proqnozlu məlumatlar firmanın gələcəkdə işləmək ehtimalını göstərir. 
Təsdiq edici informasiya firmanın idarə obyekti kimi vəziyyəti haqqında 
məlumatlardır.  İzah  edici  informasiya  marketinq  sistemində  olan 
dəyişikliklərin səbəbini izah edən informasiyadır. 
Planlı informasiya firmanın məqsədinə uyğun strateji qərar qəbul olunan 
zaman  istifadə  olunur.  Firmanın  marketinq  fəaliyyətinə  nəzarət  məlumatları 
firmanın hal-hazırkı vəziyyətini təsvir edən məlumatlardır. Bazarda məhsulun 
satılması, bazardan olan pay. marketinqin büdcəsi və s. məlumatlardır. 
Demoskopik  məlumatlar  turist  məhsulunu  alan  alıcılar  haqqında  olan 
məlumatlardır.  Məsələn,  turistlərin  yaşı,  cinsi,  milliyyəti,  ailə  vəziyyəti. 
gəlirinin səviyyəsi, ailə büdcəsi və s. 
Ekoskopik  məlumatlar  ölkədə  olan  iqtisadi  vəziyyətə  aiddir:  iqtisadi 
vəziyyət,  turist  bazarının  vəziyyəti,  turistlərin  alıcılıq  qabiliyyəti,  turist 
xidmətlərinin bazarda qiymətləri, ümumi konyunktura, valyutanın məzənnəsi 
və  s.  epizodik  məlumatlar  olur,  məsələn,  yeni  konkurent  bazara  gəlib,  onu 
öyrənmək  lazımdır.  Turizm  məhsulunun  qiyməti  dəyişib,  onun  səbəbini 
öyrənmək lazımdır və s. 
Turist  bazarının  dəyişən  və  dəyişməyən  məlumatları  olur.  Məsələn, 
bazarda  marketinqin  mühiti  uzun  müddət  sabit  qalır.  Dəyişən  məlumatlara 
bazarda turist məhsulunun miqdarı və keyfiyyəti aid ola bilər. 
I  dərəcəli,  yəni  ilk  məlumatlar  sorğu,  şəxsi  müşahidə,  testlər  aparmaq 
nəticəsində  toplanır.  II  dərəcəli  məlumatlar  mühasibat  və  statistik 
hesabatlardan götürülmüş məlumatlardır. Onlar firmanın vəziyyəti, bazardakı 
situasiyanı daha dərindən öyrənməyə imkan verirlər. 
Marketinqdə  toplanan  məlumatlar  və  onların  istifadə  olunması  üçün 
aşağıdakı  tələblər  uyğun  gəlməlidirlər;  aktual  olmalı,  relevantlı,  hadisələri 
tamam  əks  etdirməli,  məqsədə  uyğunluq  və  tarazlaşdırılmış  məlumatlar 
olmalıdır. 
Relevantlı  olmaq  o  deməkdir  ki.  alman  məlumatlar  qoyulan  məqsədə 
uyğun, lazım olmayanlara isə vaxt itirməmək; məlumatların yarımçıq yox. tam 
olması  firmanın  marketinq  fəaliyyətinə  təsir  göstərən  bütün  səbəblərin 
araşdırılmasıdır. 
Marketinq fəaliyyətinə lazım olan bütün məlumatların cəminə marketinq 
informasiya sistemi deyilir. Bu sistem bir neçə altsistemlərə bölünür: 
1.
 
Daxili informasiyalara; 
2.
 
Xarici informasiyalara: 

---

YEGANLI S,T.. HACIYEV E. M. 
3.
 
ilk informasiya toplusu; 
4.
 
İnformasiyalann təhlili. 
Praktikada  bu  altsistemləri  müstəqil  marketinq  informasiya  sistemləri 
kimi də tanınır. Bu sistemlərin yaranması və fəaliyyət göstərməsi çoxlu vaxt, 
maliyyə sərvətləri və bacarıq istəyir. Əgər marketinq informasiyalarının həcmi 
böyük olarsa, kompüter texnologiyası lazım olur. 
Daxili marketinq informasiya sistemi 
Daxili marketinq informasiya sistemi məlumatları müəssisənin özündən 
toplayır.  Bu  məlumatlar  firmanın  iş  fəaliyyətinə  aiddir,  onların  təhlili 
nəticəsində  firmanın  fəaliy>'ətinə  qiymət  verilir.  Daxili  informasiya 
mənbələrindən  -  statistikanı,  mühasibat  hesabatlarını,  elmi-tədqiqat 
materiallarını. bağlanmış müqavilələri, yoxlayış materiallarını misal gətirmək 
olar.  Bu  cür  məsuliyyətli  işi  görmək  üçün,  şübhəsiz  kompüter 
texnologiyasından  istifadə  olunur.  Daxili  marketinq  informasiya  sistemi 
menecerə qərar qəbul etməkdə kömək edir. Lakin qərar qəbul etməkdən ötrü 
başqa informasiya sistemləri də nəzərə alınır. 
Xarici marketinq informasiya sistemi 
Məlumatlar  bu  sistemdə  xarici  marketinq  mühitindən  toplanır.  Bu 
məlumatlar aşağıdakılardır: 
>
 
Turist bazarında vəziyyət, xüsusilə firmanın işlədiyi seqmentdə; 
>
 
Bazarı hərəkətə gətirən qüvvələr (rəqiblər, alıcılar və s.); 
>
 
Ümumi  marketinq  informasiyaları.  Onların  mənbələri  -  kitablar, 
statistik  məlumatlar,  televiziya,  radio,  məlumatlandırıcılar,  kütləvi  reklam 
fəaliyyətləri, sərgilər, konfranslar, təqdim olma mərasimləri və s. 
Xarici  informasiya  mənbələri  çox  tərəflidirlər.  Ona  görə,  firmanın 
maraqlarına  cavab  verən  məlumatların  hamısını  toplamaq  çox  çətindir. 
Toplanan informasiyaların həcmi Pareto effektinə tabedir, yəni 80% məlumat 
20% informasiya mənbəyindən götürülür. Böyük informasiya mənbələrindən 
seçmə üsulu ilə ən vacibləri saxlanılır. Deməli, iki tərəfii seçim aparılır: əvvəl 
məlumat  mənbələri,  sonra  isə  məlumatların  özü  seçilir.  Müsbət  cəhətlərinə 
baxmayaraq,  xarici  marketinq  informasiyaları  hamı  üçün  açıq  aparılır  və 
konkurentlər qarşısında heç kəsə üstünlük vermir. Bu cür məlumatlara «sərt» 
məlumatlar deyilir. Məlumatların çoxu rəqiblər tərəfindən toplana bilinmir və 
firmaya üstünlük verir. Belə məlumatlara «yumşaq» məlumatlar devilir. 
2 1 2  

---