Dərs vəsaiti Bakı Biznes Universitetinin 20 illik yubileyinə bir töhfədir
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
84 porsionallığını təmin edir, intensivləşdirmə əsasında icti- mai istehsalın effektivliyinin artmasına səbəb olur. Hazır- da uzunmüddətli planlaşdırma funksiyasını strateji plan- laşdırma yerinə yetirir. Qısamüddətli planlaşdırma–uzunmüddətli plan tapşı- rıqlarına əsasən müvafiq il üçün plan tapşırıqlarını müəy- yənləşdirir. Hazırda müəssisənin qısamüddətli planı funk- siyasını biznes – plan yerinə yetirir. Operativ planlaşdırma – ümumi plan tapşırıqlarının iş yerlərinə (icraçıya) çatdırılmasına imkan verən planlaş- dırma iş növüdür. O, indi də öz funksiyasını saxlayır. “Müəssisələr haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanunun 32–ci maddəsində [2] deyilir: “Müəssisə istehsal etdiyi məhsula, gördüyü işlərə, göstərilən xidmətlərə tə- ləbatı, habelə istehsalat və sosial inkişafını təmin etmək, onun işçilərinin şəxsi gəlirlərinin yüksəldilməsi zəruriliyi- ni nəzərə alaraq öz fəaliyyətini müstəqil planlaşdırır və inkişafının perspektivlərini müəyyən edir”. Hər bir sahə və müəssisənin yaxın və uzaq gələcək üçün imkanlarının əvvəlcədən müəyyən edilməsi–proq- nozlaşdırılması – bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar di- rektiv planlaşdırma dövrünə nisbətən nəinki öz əhəmiyyə- tini itirir, tamamilə əksinə, daha da aktual olur. Yeni şərait direktiv planlaşdırmanın indikativ istiqamətləndirici məs- ləhət–planlaşdırma ilə əvəz olunması zərurətini yaradır. İndikativ planlaşdırma bir neçə strateji, tənzimləyici, təchizedici (korrektə), məlumatverici funksiyaları icra edir. Strateji funksiya əsasən, sosial – iqtisadi inkişafın uzunmüddətli planlar proqnozlaşdırılmasından ibarətdir. Bundan əlavə makro səviyyədə inkişaf proporsiyalarının, plan dövrü üçün inkişafı çox vacib olan sahələrin müəy- 85 yən edilməsi və bir də bazar mexanizminin normal işinin təmin edə biləcək iqtisadi şəraitin formalaşdırılması da in- diakativ planlaşdırmanın strateji funksiyasının tərkib his- səsini təşkil edirlər. Bütün bunlar isə öz növbəsində uzun müddətli proqnozlar vasitəsilə həyata keçirilir. Strateji planlaşdırma müəssisə üçün ali səviyyədən olan fəaliyyətdir və əksər hallarda istehsalın inkişafının tə- min olunmasına və mənfəətin artırılmasına xidmət edir. Strateji planlaşdırma – istehsal sahəsində müəssisənin məqsədi, onun potensial imkanları arasında strateji uyğun- luğun yaradılmasının və qorunub saxlanmasının idarə edil- məsi prosesidir. O, müəssisənin istehsal proqramının məq- səd və vəzifələrinə, “sifariş portfelinin” və istehsalın inki- şaf strategiyasına istinad edir. Strateji planlaşdırmanın dörd mərhələsini: 1). müəssi- sə proqramının işlənib hazırlanması; 2). müəssisənin məq- səd və vəzifələrinin müəyyənləşdirilməsi; 3). sifariş port- felinin tərtib edilməsi; 4). müəssisənin yüksəliş strategi- yasının işlənib hazırlanması mərhələlərini fərqləndirirlər. 1. Müəssisənin proqramı – müəyyən dövr ərzində onun həyata keçirəcəyi işləri, məqsəd və vəzifələri özündə əks etdirir. Lakin vaxt keçdikcə, istehsal təkmilləşdikcə və yeni əlverişli bazarlar meydana çıxdıqca müəssisənin məqsəd və vəzifələri də dəyişir. Belə bir hal strateji plan- laşdırmanın daim təkmilləşdirilməsini və ona yenidən ba- xılmasını tələb edir. Çünki müəssisələrə bu və ya digər əmtəələrin yalnız istehsalçısı kimi deyil, həmçinin müştə- ri ehtiyaclarının və tələblərinin ödəyicisi kimi də baxmaq lazımdır. Bu onunla izah edilir ki, əmtəələr və texnologiya əvvəl – axır vaxt keçdikcə köhnəlir, bazarın ehtiyacları və 86 tələbləri isə dəyişməz qala bilər. Odur ki, müəssisənin proqramı bazar yönümlü işlənib hazırlanmalıdır. 2. Müəssisənin məqsəd və vəzifələri – onun proqra- mının əsasında müəyyənləşdirilir. Burada əsas məqsəd – müəssisənin mənfəətinin artımını təmin etməkdən ibarət- dir. Bunun üçün mövcud əmtəələrin satışını artırmaq, carı xərcləri azaltmaq və ya bunların hər ikisinə birlikdə nail olmaqla çoxaltmaq mümkündür. Satışın həcmini daxili bazarın böyük bir hissəsini ələ keçirməklə və yaxud da yeni xarici bazarlara çıxmaqla artırmaq olar. Daxili bazar- larda öz payını, yəni satışın həcmini artırmaq üçün müəs- sisə istehsal etdiyi əmtəələri daima yaxşılaşdırmalı və daha güclü stimullar yaratmaqla məşğul olmalıdır. Yeni xarici bazarlara çıxmaq üçün o, rəqabət qabiliyyətli məh- sullar istehsal etməyi bacarmalıdır. 3. “Sifariş portfeli”-nin (buna bəzən “təsərrüfat çan- tası” da deyilir) inkişaf planı–strateji planlaşdırmanın əsas mərhələsi hesab edilir. Çünki müəssisənin əsas məqsədi məhsul istehsal edərək satmaq və mənfəət əldə etməkdir. Müəssisənin “sifariş portfeli”-ni müəyyənləşdirərkən ba- zarın həcmi, onun artım tempi, buradan əldə ediləcək mənfəətin məbləği, rəqabətin gərginliyi, işgüzar fəallığın mövcudluğu, mövsümlüyü və əmtəə vahidin maya dəyəri- nin aşağı salınması imkanları nəzərə alınır. Müəssisənin inkişaf planı müəyyən bölmələr əsasın- da qurulur. Bu planın bölmələri arasında məhsulun isteh- salı və reallaşdırılması (istehsal proqramı) bölmənin özü- nəməxsus yeri və əhəmiyyəti vardır. Bu onunla izah edilir ki, yalnız bu bölmə müəssisənin plan dövründəki fəaliyyət məqsədini özündə təsbit edir. Planın qalan bölmələrinə gəlincə, əslində onlar məqsədə çatmaq vasitələridirlər, on- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|