Dərs vəsaiti Bakı Biznes Universitetinin 20 illik yubileyinə bir töhfədir
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
140 Bu fondların əsasında orta saatlıq, orta günlük, orta aylıq və orta illik əmək haqqı müəyyən edilir. Saatlıq əmək haqqı fondu – faktiki işlənilən vaxtın ödənilməsindən ibarətdir. Saatlıq əmək haqqı fondunun tərkibinə işəmuzd qiymətlərlə işəmuzdçu fəhlələrin, tarif maaşları üzrə vaxtamuzdçu fəhlələrin əməyinin ödənilmə- si, işəmuzd-mükafatlı və işəmuzd-mütərəqqi sistemlər üz- rə əlavələr daxil olur. Günlük əmək haqqı fondu – faktiki işlənilən adam- günlərə görə verilən haqqdan ibarətdir. Bura saatlıq əmək haqqı fondu və yeniyetmələrə qısaldılmış iş gününə görə və südəmər uşaqlı analara verilən əlavələr daxil olur. Aylıq və illik əmək haqqı fondu – müəssisənin fəhlə- ləri üçün hesablanılan bütün əmək haqqı ödəmələrindən ibarətdir. Bura gündəlik əmək haqqı fondu, növbəti və əla- və məzuniyyət üçün verilən haqq istifadə olunmayan mə- zuniyyətlərin ödənişi, uzun müddət işləməyə görə, dövlət və ictimai vəzifələrin yerinə yetirilməsinə görə verilən əla- vələr, işdən çıxarkən verilən vəsait, başqa müəssisəyə və oxumağa ezam edilən işçilərin əmək haqqı və s. daxil olur. Əmək haqqının aylıq (illik) hesabat fondunun tərkibinə bütün gün boşdayanmalar üçün ödənişlər də daxil edilir. Fəhlələrin hesabat əmək haqqı fondu tərkibinə bir çox müxtəlif ödənişlər daxil olur. Bu ödənişlər: işəmuzd sistem əsasında əsas işəmuzd qiymətlər üzrə verilən əmək haqqından; mütərəqqi-işəmuzd sistem əsasında əmək haq- qı alan fəhlələrə əsas işəmuzd qiymətləri üzrə verilən əmək haqqından; işəmuzd işləyənlərə mütərəqqi-işəmuzd sistem üzrə verilən əlavələrdən; tarif maaşları üzrə verilən vaxtamuzd əmək haqqından; vaxtamuzd və işəmuzd işlə- yənlərə verilən mükafatlardan; iş normalarında nəzərdə 141 tutulmuş şərtlərin dəyişilməsi ilə əlaqədar olaraq işəmuzd işləyənlərə verilən əlavələrdən; iş vaxtından kənar görülən iş üçün verilən əlavələrdən; cari (növbə daxili) işsiz da- yanma saatlarında verilən əmək haqlarından; növbəti mə- zuniyyətlər zamanı verilən əmək haqlarından və sairələr- dən ibarətdir. Adətən, əmək haqqını uçota aldıqda və onun plan fondunu hesabladıqda müxtəlif ödənişlər, bəzi ümumi əla- mətlərə görə qruplaşdırılır. Əmək məhsuldarlığını təhlil edərkən fəhlənin illik (və ya aylıq) işi və müəyyən dövr ərzində günlük və saatlıq işi müəyyənləşdirildiyi kimi, əmək haqqı fondunu da hesablayan zaman ümumi (illik və ya aylıq), günlük və saatlıq əmək haqqı fondunu bir-birin- dən fərqləndirirlər. Əmək haqqı fondunun belə bölünməsi il (ay), gün və saat ərzində orta əmək haqqının dəyişikliyi- ni müəyyən etməyə və həmin rəqəmləri işlənmiş saat, növbə, ay və il üzrə əmək məhsuldarlığının dəyişikliyi ilə müqayisə etməyə imkan verir. Bu əmək haqqı fondları növlərinə bir də nəzər salaq. Saatlıq əmək haqqı fondu – faktiki olaraq işlənilmiş saatlar üçün fəhlələrə verilən bütün ödənişləri əhatə edir. Bununla da saatlıq fond işlənilmiş adam-saatların uçotu ilə bilavasitə əlaqədardır. Saatlıq əmək haqqı fonduna iş gö- rülməmiş vaxt üçün heç bir ödəniş və habelə əmək qanun- ları üzrə kompensasiya və təminat xarakterli əlavə haqq daxil edilmir. Həmin əlavələr günlük əmək haqqı fonduna daxil edilir; günlük fonda saatlıq fonddan başqa qanunla və ya müştərək müqavilə ilə müəyyən edilmiş hallarda haqqı ödənilməsi iş görülməmiş saatlar və işdə növbə-da- xili fasilələr üçün verilən ödənişlər daxil edilir. 142 İşlənilmiş adam-günlərlə əlaqədar olmayan bütün başqa ödənişlər, məsələn, növbəti məzuniyyət üçün, uzun müddətli xidmət üçün, bütöv günlük işsiz dayanma üçün və sair bu kimi hallarda verilən ödənişlər aylıq əmək haqqı fonduna daxildir. Plan əmək haqqı fonduna yalnız normal iş zamanı zəruri olan məsrəflər daxil edilir. İstehsalın və əməyin təş- kilində olan nöqsanlar nəticəsində əmələ gələn hər cür əla- və məsrəflər, normal iş şəraitindən kənara çıxılması, işsiz dayanmaq, brakı düzəltmək və s. hallar üzrə verilən əlavə haqlar hesabatda nəzərə alınır, lakin əmək haqqı fondu planına daxil edilmir. Sex və müəssisə üzrə əmək haqqı fondu planının iş- lənilib, tərtib edilməsi işçilərin hər bir qrupu üzrə zəruri olan ödənişlərin ayrılıqda hesablanmasını tələb edir. Sexin istehsal tapşırığının yerinə yetirilməsi üçün la- zım olan əməliyyat və işlər üçün əsas işəmuzd qiymətlərə, əsasən, işəmuzd işləyən fəhlələrə veriləcək bütün ödəniş- lər məmulatlar üzrə təyin edilir, burada sexin istehsal proqramı, müəyyən edilmiş texnologiya və hər bir əməliy- yat üçün nəzərdə tutulmuş vaxt normaları əsas götürülür. Beləliklə, işçilərin əsas qrupunun – yəni işəmuzd işləyən fəhlələrin – əmək haqqı planı, sexdə bir məmulatın hazır- lanması üçün icra ediləcək əməliyyatlar üzrə iş qiymətləri məcmunun planda göstərilmiş məmulatın miqdarına vu- rulması yolu ilə müəyyən edilir. Məhsulun tərkibi sabit olduqda həmin hesablamalar asanlaşır, çünki onu hər dəfə yenidən hesablamaq lazım gəlmir, yalnız hər bir sexdə əməliyyat, detal və məmulat üzrə mövcud olan toplu normalaşdırıcı kartaları və işə- muzd qiymətləri dürüstləşdirməklə kifayətlənilir; burda Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|