Dərs vəsaiti Bakı Biznes Universitetinin 20 illik yubileyinə bir töhfədir
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
165 azaldılmasından ibarətdir. Sənaye müəssisələrində əsas fondlarından və istehsal gücündən istifadənin yaxşılaşdı- rılmasının əsas yolları aşağıdakılardan ibarətdir: Mövcud müəssisələrin texnika ilə silahlanma səviyyə- sinin yüksəldilməsi və yenidən qurulması – fəaliyyət göstə- rən müəssisələrdə istehsal əsas fondlarının təkrar istehsalı- nın mütərəqqi formalarıdır. Mövcud müəssisələrin texnika ilə silahlanma səviyyəsinin yüksəldilməsinə aiddir: istehsa- lın texniki-iqtisadi səviyyəsinin yüksəldilməsi, mexanikləş- dirilməsi və avtomatlaşdırılması, modernləşdirilməsi, köh- nəlmiş və fiziki aşınmış avadanlığın yeni, daha məhsuldar avadanlıqla əvəz edilməsi, həmçinin ümumzavod təsərrüfa- tının və yardımçı xidmətlərin təkmilləşdirilməsi üzrə komp- leks tədbirlər. Mövcud müəssisələrin texnika ilə silahlanma səviyyə- sinin yüksəldilməsində məqsəd istehsalı hər vasitə ilə inten- sivləşdirməkdən, istehsal gücünü artırmaqdan, əmək məh- suldarlığının yüksəldilməsini təmin etməklə məhsul buraxı- lışını artırmaqdan və keyfiyyətini yaxşılaşdırmaqdan, iş yerlərini ixtisar etməkdən, məhsulun material tutumunu və maya dəyərini aşağı salmaqdan, material və yanacaq-enerji ehtiyatlarına qənaət etməkdən, müəssisənin istehsal-təsər- rüfat fəaliyyətinin digər texniki-iqtisadi göstəricilərini yax- şılaşdırmaqdan ibarətdir. Mövcud müəssisələrin yenidən qurulması, bir qayda olaraq, əsas təyinatlı binaları və qurğuları genişləndirmə- dən, əsas, köməkçi və xidmətedici sex və təsərrüfatların yenidən qurulmasını nəzərdə tutur və elmi-texniki tərəqqi- nin nailiyyətləri əsasında istehsalın təkmilləşdirilməsi, onun texniki-iqtisadi səviyyəsinin yüksəldilməsi ilə bağlı- dır. Yenidənqurma texnoloji pillələrdəki qeyri-mütənasib- liyin aradan qaldırılmasını, az tullantılı, tullantısız texno- 166 logiyanın və çevik istehsalın tətbiq olunmasını, iş yerləri sayının ixtisar edilməsini, əmək məhsuldarlığının yüksəl- dilməsini, məhsulun material tutumunun və maya dəyəri- nin aşağı salınmasını, fond veriminin yüksəldilməsini və digər texniki-iqtisadi göstəricilərin yaxşılaşdırılmasını tə- min edir. Yuxarıda deyilənləri nəzərə alaraq, bazar iqtisadiyya- tına keçid dövründə dövlətin əsas iqtisadi strategiyası yeni müəssisələrin yaradılması əvəzinə, fəaliyyətdə olan müəs- sisələrin texnika ilə silahlanmasına səviyyəsinin yüksəldil- məsinə və yenidən qurulmasına yönəltməkdən, bu məq- sədlərə yönəldilən vəsaitin istehsal üçün əsaslı vəsait qoyuluşunun ümumi həcmindəki payını xeyli artırmaqdan, avadanlıq və maşınlar üçün məsrəfin investisiya qoyulu- şunda xüsusi çəkisini artırmaqdan ibarətdir. İstehsalın mexanikləşdirilməsi və avtomatlaşdirilma- sı səviyyəsinin yüksəldilməsi – texnoloji prosesin bütün mərhələlərində əl əməyinin maşınla əvəz edilməsini təmin edir. Müasir dövrdə istehsalın mexanikləşdirilməsi və av- tomatlaşdırılması bir-birinə uyğun gələn rejimlərdə maşın və digər avadanlıqlar yaradılması və tətbiqi əsasında həyata keçirilir; belə maşın və avadanlıqlar məhsuldarlığa görə bir-biri ilə əlaqəli olur və texnoloji prosesin daha yaxşı yerinə yetirilməsini təmin edir. Bu zaman əl əməyin- dən maşın və avadanlıqları idarə etməkdə, nizamlamaqda və sazlamaqda, həmçinin əməyi yüngülləşdirmək və məh- suldarlığı yüksəltmək üçün mexanikləşdirilməsi və avto- matlaşdırılması o qədər də mühüm əhəmiyyət kəsb etmə- yən və iqtisadi cəhətdən məqsədəuyğun olmayan az əmək- tutumlu proseslərdə istifadə olunur. İstehsalın mexanik- ləşdirilməsinə və avtomatlaşdırılmasına bu cür yanaşma kompleks mexanikləşdirilmiş və avtomatlaşdırılmış axın xətlərinin, sexlərin yaradılmasına, müəssisələrin yaradıl- 167 masına zəmin hazırlayır və onların yaradılmasını təmin edir. Bütün bunların hamısı mövcud maşın və avadanlıq- lardan tam və hərtərəfli istifadə olunmasına imkan verir ki, bu da vaxt vahidi ərzində istehsal olunmuş məhsulun (işin, xidmətin) həcminin artırılmasının zəruri şərtləridir. Avadanlığın boş dayanma hallarının ləğv edilməsi – mövcud maşın və avadanlıqlardan istifadənin yaxşılaşdı- rılmasının əsas yollarından biri hesab edilir. Avadanlığın iki cür boş dayanmasını: planlaşdırılan və planlaşdırılma- yan boş dayanma hallarını fərqləndirirlər. Avadanlığın planlaşdırılan boş dayanmaları bilavasitə onların iş rejim- ləri ilə bağlıdır. Belə ki, bəzi sənaye müəssisələrində həya- ta keçirilən texnoloji proseslərin özü avadanlığın gecə- gündüz işləməsini tələb edir. Məsələn, elektrik stansiya- ları, toxuculuq fabrikləri, neft-qaz quyularının qazılması və mənimsənilməsi, domna və marten peçləri, neft-qaz emalı zavodları və s. fasiləsiz işləyirlər. Digər sənaye müəssisələrində isə, məsələn, maşınqayırma zavodlarında maşın və avadanlıqlar, adətən, iki və ya bir növbə ilə işlə- yirlər. Müəssisələrdə maşın və avadanlıq üçün müəyyən edilmiş iş rejimi onların növbəlik əmsalı ilə xarakterizə olunur. Növbəlik əmsalı – maşın və avadanlığın hər bir vahi- dinin (məsələn, dəzgahın, aqreqatın, axın xəttinin və s.) gün, ay, rüb və il ərzində orta hesabla neçə növbə işlədiyi- ni göstərir. Növbəlik əmsalı bütün növbələrdə işlənmiş növbə-dəzgahların (növbə-maşınların) miqdarını qurulmuş avadanlığın miqdarına bölməklə müəyyən edilir. Avadanlığın planlaşdırılmayan boş dayanmalarının ləğv edilməsi müəssisələrdə xeyli miqdarda istehsal güclə- rinin artırılmasına imkan verir. Maşın və avadanlıqların planlaşdırılmayan boş dayanmalarının əsas səbəbləri onla- rın saz olmamasından, təmir gözləməsindən və təmir işlə- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|