Dərs vəSAİTİ Bakı
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 9.3. Sifariş metodunun tətbiq sahələri
118 Materialların və əmək haqqı xərclərini detallar və proses normalarına uyğun olaraq ilk sənədlərin tərtibi və məsrəflər üzərində nəzarət tələb olunan səviyyədə təşkil edilməlidir. Bu nəzarət texnoloji proseslərdə nəzərdə tutulmayan işlərin yerinə yetirilməsinin qarşısını alır və məsrəflərin müvafiq sifarişlərə düzgün silinməsini təmin edir. İstehsal məsrəflərinin uçotunun və məhsulun maya dəyəri kalkulyasiyasının sifariş metodunun sxemi 3 N-li əlavə sxemdə verilmişdir. 9.3. Sifariş metodunun tətbiq sahələri Məsrəflərin uçotunun və məhsulun maya dəyərinin kalkulyasiyasının sifariş metodu əsasən istehsalatlarda mürəkkəb növ məhsulun təkrarlanmayan və yaxud təsadüf hallarda təkrar hazırlanması zamanı materialların mexaniki emal prosesində məhsulun təcrübə nümunəsini hazırlayan fərdi istehsalda tətbiq edilmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Sifariş metodu məhdud miqdarda ayrı-ayrı növ məhsul buraxan fiziki-kimyəvi prosesli (məsələn, kimyəvi reaktivlərin ayrı-ayrı növlərinin hazırlanması ilə məşğul olan müəssisələrdə, dəmir-betondan orjinal məmulatlar hazırlayan 119 dəmir-beton zavodlarında və s.) müəssisələrdə və xüsusi alət hazırlayan köməkçi istehsalat sexində də tətbiq edilir. Sifariş metodunun mahiyyətinin qısa təsvirindən belə nəticəyə gəlmək olar ki, onun tətbiq sferası yalnız fərdi istehsal ilə məhdudlaşmalıdır. Lakin sifariş metodunda uçot və kalkulyasiyanın nisbi sadəliyi kiçik seriyalı, orta və hətta iri seriyalı istehsalatda da tətbiq etmək mümkündür. İl ərzində ayrı-ayrı məhsul növlərinə sərf edilən məsrəflər ayrı-ayrı sifarişlərdə cəmlənir, ay ərzində buraxılan məhsulun maya dəyəri məsrəf məbləğini (bitməmiş istehsal qalığına düşən məbləği çıxmaqla) buraxılmış məhsul vahidini bölməklə hesablanır. Məsrəflərin uçotu və məhsulun maya dəyəri kalkulyasiyasının sifariş metodunda bir misal nəzərdən keçirək (Əlavə cədvəl 10). 1N-li sexdə hesabat ayında üç sifariş yerinə yetirilmişdir (10, 11, 12). Material xərcləri, əmək haqqı (əsas və əlavə), sosial ehtiyaclara ayırmalar, xüsusi alətlərin amortizasiyası müstəqim xərc hesab olunduqları üçün birbaşa sifarişə aid etmək olar. Qeyri-müstəqim xərclər (ümumistehsalat və ümumtəsərrüfat) məsrəflərin müəyyən yerlərə məxsusluğuna görə - sexə və müəssisənin uçot siyasətində qəbul edilmiş bazaya mütənasib olaraq bölüşdürülür. Bizim misalımızda ümumistehsalat və ümumtəsərrüfat xərcləri 1 N-li sex üzrə 6189 min manat və 1254.0 min manat. 10 N-li sifariş üzrə ..... manat olmuşdur. 11 N-li ...... 12 N-li ........ Qeyri-müstəqim xərcləri sifarişlər üzrə bölüşdürərək sifarişlərin maya dəyərini hesablamaq olar (Əlavə cədvəl 10). 10 N-li əlavə cədvəl və 13 N-li cədvəl məhdudlaşdırılmış (qısaldılmış) maya dəyərini əks etdirirlər. 120 Qeyri-müstəqim xərclərin sifarişlər üzrə bölüşdürülməsi əsas əmək haqqına mütənasib olaraq bölüşdürülürlər. Ümumi əmək haqqı 518.51 min manat, o cümlədən 10 N-li sifariş üzrə 68.76 min manat və yaxud 13.6%; 11 N-li sifariş üzrə 69.75 və yaxud 13.4%; 12 N-li sifariş üzrə 380.0 min manat və yaxud 73% olmuşdur. Qeyri-müstəqim xərcləri bölüşdürdükdən sonra onların maya dəyərini hesablamaq olar (13 N-li cədvəl). 1 N-li sexin ay ərzində sifarişlər üzrə hesabat kalkulyasiyası cədvəl 13. S/n Məsrəflərin maddələri s i f a r i ş l ə r N10 N11 N12 Cəmi 1 Material məsrəfləri o cümlədən: 3389.0 2224.0 2312 7925.0 2 Əsas material 2736.0 1836.0 - 4572.0 3 Köməkçi material 136.0 92.0 824.0 1052.0 4 Nəqliyyat- tədarük xərcləri 144.0 115.0 50.0 309.0 5 Yanacaq 397.0 198.0 1438.0 2033.0 6 Tullantılar (çıxılır) 24.0 17.0 - 41.0 7 Əsas əmək haqqı 68.76 69.75 380.0 518.51 8 Əlavə əmək haqqı 14.0 14.0 112.0 140.0 9 Sosial ehtiyaclara ayırmalar 33.0 33.0 259.0 325.0 121 10 Xüsusi alətlərin amortizasiyası 24.0 14.0 84.10 122.0 11 Ümumistehsal at xərcləri 625 627.0 4937 6189.0 12 Ümumtəsərrüf at xərcləri 127 127.0 1000.0 1254.0 Sifarişin tam maya dəyəri 4289.76 3108.75 9084.0 16473.51 9.4. Maya dəyəri kalkulyasiyasının sifariş metodunda mühasibat yazılışları Mühasibat uçotunun yazılışlar sistemi hesabların nəzarət sisteminə əsaslanır. Nəzarət hesabı – yekun hesabı deməkdir, yəni yazılışlar hesabat dövrünün əməliyyatlarının yekun məbləğini özündə əks etdirir. Məsələn, anbar kitabına nəzarət hesabı üzrə qalığı, anbar kitabı hesabının irihəcmli cildlənmiş hesablarının məlumatlarının qalığı ilə təsdiq edilməlidir. Fərz edək ki, hesabat dövrü ərzində anbara 1000 adda material daxil olmuşdur. Mədaxil edilən materialın dəyəri 200000 manatdır. Bu məbləğ anbar kitabı hesabının debetinə yazılacaq. Tərtib edilmiş ayrı-ayrı yazılışlara əsasən ümumi məbləğ 200000 manat təşkil edir. Nəzarət hesablar sistemi müxtəlif uçot yazılışlarının yoxlanılmasına imkan verir. Ona görə ki, anbar kitabının müxtəlif hesablarında əks etdirilmiş ayrı-ayrı yazılışların məbləğlərinin cəmi, əməliyyatların bütün yekun məbləğlərini əks etdirən nəzarət hesabının yekununa bərabər olmalıdır. Əməliyyatların qeydiyyatı üçün zəruri olan 1 misalında verilmiş uçot yazılışlarını nəzərdən keçirək. 1 misalında verilmiş əməliyyat əyanilik xatirinə nömrələnmişdir. Bununla Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|