~ 69 ~
olunur.
Cədvəl 2.3
Kütləyə görə nişastanın nəmliyinin təyini
Kolbada
olan
kütlə, q
Nişasta-
nın nəm-
liyi, %
Kolbada
olan
kütlə, q
Nişasta-
nın nəm-
liyi, %
Kolbada
olan
kütlə, q
Nişasta-
nın nəm-
liyi, %
Kolbada
olan
kütlə, q
Nişasta-
nın nəm-
liyi, %
289,40
0
283,50
15
277,80
30
271,65
45
289,00
1
283,10
16
277,20
31
271,25
46
288,60
2
282,70
17
276,80
32
270,90
47
288,20
3
282,30
18
276,30
33
270,50
48
287,80
4
281,90
19
276,00
34
270,10
49
287,40
5
281,50
20
275,60
35
269,70
50
287,05
6
281,10
21
275,20
36
269,30
51
286,65
7
280,75
22
274,80
37
298,90
52
286,25
8
280,35
23
274,40
38
268,50
53
285,85
9
279,95
24
274,05
39
268,10
54
285,45
10
279,55
25
273,65
40
267,75
55
285,05
11
279,15
26
273,25
41
267,35
56
284,65
12
278,75
27
272,85
42
266,95
57
284,25
13
278,35
28
272,45
43
266,55
58
283,90
14
277,95
29
272,05
44
266,15
59
265,75
60
2.7. Fenol madd
ə
l
ə
rinin
miqdarının tə
yini
Təzə meyvə və tərəvəzlərin vacib keyfiyyət göstəricilərindən
biri onların tərkibində olan fenol maddələrinin miqdarıdır. Emal-
da da onun əhəmiyyəti böyükdür: büzüşdürücü dad, parlaq və cəl-
bedici rəng onunla əlaqədardır. Müəyyən olunmuşdur ki, bu mad-
dələrin yüksək miqdarında bitkilər xəstəliklərə daha davamlı olur.
Meyvə, tərəvəz və giləmeyvələrin emalında rəngin dəyişməsi (kə-
silən meyvələrin tutqunlaşması, şərbət və zalivkanın bənövşə ton-
lu çirkli rəng alması) və arzu olunmayan rəng alınması fermenta-
tiv oksidləşmə, həmçinin bu qrup maddələrin metal duzları ilə
reaksiyası ilə əlaqədardır. Fenol maddələrinin mövcudluğu şirə və
şərabların duruldulması üçün lazımdır.
Fenol maddələrinin miqdarının təyini metodu (Neybauer və
Levental üsulu) onların turş mühitdə kalium permanqanatla oksid-
~ 70 ~
ləşmə xüsusiyyətinə əsaslanır. Lakin bu reaktivlə bəzi digər mad-
dələr də oksidləşir. Ona görə də əvvəlcə KMnO
4
-lə reaksiyaya gi-
rə bilən bütün maddələr oksidləşdirilir, sonra fenol maddələri ay-
rılır. Bu məqsədlə onların heyvani yaxud fəallaşdırılmış ağac kö-
mürü ilə adsorbsiya olunma xüsusiyyətindən istifadə edilir. Bun-
dan sonra yenidən oksidləşmə aparılır. Birinci və ikinci dəfə ok-
sidləşməyə sərf olunan kalium permanqanatın miqdarları arasın-
dakı fərqə əsasən fenol maddələrinin miqdarı tapılır.
Tapşırıq. Meyvə və giləmeyvələrdə fenol maddələrinin cəmi
miqdarının təyini.
İlkin işçi məhlulunun hazırlanması. Xırdalanmış orta nümu-
nədən kimyəvi stəkana 0,1 q dəqiqliklə 25 q nümunə çəkilərək,
200 yaxud 250 ml-lik ölçü kolbasına itkisiz şəkildə keçirilir. Stə-
kanın dib və divarlarından, qıfdan maddə qalıqları yuyularaq kol-
baya keçirilir. Tədqiq olunan məhsul kolbanın təqribən 1/2 -2/3
həcmini tutmalıdır. Kolbaya termometr salınır və onu su hamamı-
na qoyaraq 80
0
C temperaturadək qızdırır və həmin şəraitdə 10-15
dəqiqə saxlayırlar. Sonra kolba hamamdan çıxarılır, termometr
götürülür və destillə edilmiş su ilə yaxalanır. Kolba otaq tempera-
turunadək soyudulur (su kranı altında). Kolbadakı həcm destillə
edilmiş su ilə ölçü xəttinə çatdırılır, çalxalanır və həll olmayan
hissəciklərin çökməsi üçün 5 dəqiqə sakit saxlanır. Əgər belə çök-
dürülməzsə həmin hissəciklər filtrin gözcüklərini tutaraq filtra-
siyanı ləngidir.
Alınan kütlə 200-300 ml tutumlu quru kolbaya yaxud stəkana
filtrasiya edilir.
İlkin işçi məhlulun oksidləşdirilməsi. Oksidləşə bilən bütün
maddələrin (o cümlədən, fenol maddələrinin) kalium permanqa-
natla titrləşdirilməklə oksidləşdirilməsi aparılır. Titrləmə tutumu
2 litr olan farfor kasada yaxud iri kimyəvi stəkanda aparılır. Ora-
ya 20 ml ilkin işçi məhlul, indiqator kimi 20 ml indiqokarmin
məhlulu, 10 ml sulfat turşusu məhlulu (1:4) və 950 ml su əlavə
olunur (adi su ola bilər). Həmin qarışıq şüşə çubuqla fasiləsiz qa-
rışdırılmaqla büretkadan damcılarla üzərinə 0,1N KMnO
4
məh-
lulu əlavə olunur.
~ 71 ~
Titrləmə o vaxt başa çatmış hesab olunur ki, əlavə olunan
damla ilə kalium permanqanat sarı deyil, qırmızıtəhər olur,
məhlulun ümumi çalarları isə dəyişilməz qalır.
İkinci işçi məhlulun hazırlanması. İlkin işçi məhluldan pipet-
lə 40 ml götürülərək 100 ml-lik ölçü kolbasına keçirilir, üzərinə 5
q-a yaxın fəallaşdırılmış kömür əlavə olunaraq qaynar su hama-
mında 10-15 dəqiqə saxlayırlar. Sonra kolba hamamdan çıxarılır,
adi su ilə soyudulur, ölçü xəttinə çatdırılır və filtrdən keçirilməklə
quru kolbaya yaxud stəkana keçirilir.
İkinci işçi məhlulun oksidləşdirilməsi. Farfor kasaya 50 ml
ikinci işçi məhlulun filtratından, 20 ml indiqokarmin məhlulu, 10
ml sulfat turşusu məhlulu (1:4) və 920 ml adi su tökülür. Birinci
dəfədə olduğu kimi 0,1N KMnO
4
məhlulu ilə sarı rəng əmələ
gələnə qədər titrlənir. Bu halda permanqanat fenol maddələrindən
başqa (kömürlə adsorbsiya olunan) qalan maddələrin oksidləşmə-
sinə sərf olunur.
Fenol maddələrin miqdarının hesabatı. Birinci və ikinci titr-
ləmənin nəticələri nəzərə alınır. Belə ki, ilkin işçi məhlula 20 ml
aiddir (ikinci dəfə ilkin işçi məhluldan götürülən 40 ml 100 ml-ə
qədər durulaşdırılır, ondan isə titrləməyə 50 ml, başqa sözlə
qarışıq götürülür). Hesabat aşağıdakı formulla aparılır:
X=
,
burada: X – fenol maddələrinin miqdarı, %;
a – birinci titrlənməyə sərf olunan 0,1N KMnO
4
məhlulu
nun miqdarı, ml;
b – ikinci titrlənməyə sərf olunan 0,1N KMnO
4
məhlulu
nun miqdarı, ml;
T - 0,1N KMnO
4
məhlulu titrinə düzəliş;
c – işçi məhlulun həcmi, ml;
n – nümunənin çəkisi, q;
e – titrləməyə götürülən su işçi məhlulunun həcmi (20 ml);
0,004157 – millilitrlə 0,1N KMnO
4
məhlulunu qramla
fenol maddələrinə çevirmə əmsalı (1 ml 0,1N KMnO
4
Dostları ilə paylaş: |