~ 75 ~
Tigeldə qalan qalıq böyük miqdarda isti destillə su ilə süzüntü-
nün turş reaksiyası itənədək yuyulur. Sonra qalıq az miqdar spirt
və etil efiri ilə (təqribən 50 ml) yuyulur (artıq bez otsasebeniem).
Tigel yuyulmuş çöküntü ilə quruducu şkafda 130
0
C temperatu-
ra yaxın qurudulur. Eksikatorda soyudulur və çəkilir. Sellülozanın
miqdarı (x) quru kütləyə görə %-lə bərabər olur:
,
burada, a – sellülozanın kütləsi (tigelin
asbest və nümunə ilə
birgə hidroliz və qurutmadan sonrakı kütləsindən tigelin
asbestlə kütləsini çıxmaqla tapılır), q;
n – quru materialın çəkisi, q.
Lakin bu yolla tapılan sellülozanın miqdarı müəyyən qədər kül
elementlərinə malik olur. Bununla bağlı çatışmazlığı aradan qal-
dırmaq üçün aşağıdakı kimi edilir. Süzülmək üçün tigeldə olan
qalıq külə çevrilmək üçün çəkisi məlum olan tigelə keçirilir.
Sonuncu təqribən 1 saat 130
0
C-də qurudulur,
soyudulur, çəkilir və
900
0
C-də yandırmaq üçün mufel peçinə yerləşdirilir. Sonra tigel
soyudulur və ağ qalıqla birlikdə çəkilir. Küldən azad edilmiş
sellüloza (x - quru kütləyə görə %-lə) formulla təyin edilir:
,
burada, a – sellülozanın
küllə kütləsi, q;
b – külün kütləsi (tigelin külə çevrilmək üçün olan
nümunə ilə kütləsi- külə çevrilmədən
sonra tigelin
kütləsi), q.
Turşu qarışığı belə hazırlanır: 900 ml 70%-li sirkə turşusu
məhlulu (sıxlığı 1,068) 60 ml qatılaşdırılmış nitrat turşusu (sıxlığı
1,4) və 24 q üçxlor sirkə turşusu ilə qarışdırılır.
~ 76 ~
2.10.
Kök meyvə
sind
ə
- karotinin ekspres-
metodla t
ə
yini
- karotin insan orqanizmində A vitamini sintez olunan əsas
maddədir. Odur ki, onun təyini xüsusi əhəmiyyət daşıyır.
İşin gedişi. Kök kökümeyvələrinin orta nümunəsindən 1 q
çəkilir (yüzdə bir dəqiqliklə), farfor kasada kvars, yaxud şüşə
qum əlavə olunmaqla bircinsli kütlə alınana qədər əzilir. Turşuları
neytrallaşdırmaq üçün əzilmədə bıçağın sonluğu ilə quru CaCO
3
əlavə olunur və çəkinin susuzlaşdırılması üçün isə 1,5-2,0 q susuz
Na
2
SO
4
vurulur.
Əzilmiş və susuzlaşdırılmış çəki petroleyn efiri və aseton qarı-
şığına 99:1 nisbətində keçirilir. 100 ml konusvari kolbaya məhlul-
dan dəqiqliklə 50 ml miqdarında götürülür. Keçirmə əməliyyatı
həlledicinin buxarlanmasının qarşısını almaq məqsədilə tez yerinə
yetirilməlidir. Kolba mantar tıxacla bağlanır və piqmentlərin eks-
traksiyası üçün 10-15 dəqiqə qaranlıqda saxlanır.
Alınan rəngli məhlul istənilən tip kolorometrdə kolorometrləş-
dirilir. Fotokolorimetr istifadə olunduqda göy işıq filtri tətbiq olu-
nur. Əvvəlcədən kalibrləmə əyriləri qurulur. Bunun üçün təkrar
kristallaşdırılmış K
2
Cr
2
O
7
0,036%-li məhlulu hazırlanır. Onun 1
ml-i 0,00208 mq karotinə uyğun gəlir. Kalibrləmə əyrilərini qur-
maq üçün 5,10,15, - 80 ml başlanğıc məhlul götürülür və 100 ml-
lik ölçü kolbasında xəttə çatdırılır. Kalorimetrləmə küvetin 10,05
yaxud 20,05 nm işçi uzunluğunda aparılır.
- karotinin miqdarı (x) mq%-lə formulla hesablanır.
,
burada: a – kalibrləmə əyrisinə görə müəyyən olunmuş
- karoti
nin miqdarı, mq;
V – ekstraksiya olunan qarışığın həcmi, 50 ml;
n – xam
kütlənin çəkisi, 1 q.
Sadələşdirilmiş kalorimetriya rəng şkalasında gözlə baxmaqla
aparıla bilər. Şkala standart iki xrom turş kalium məhlulunun və
~ 77 ~
suyun (720 mq K
2
Cr
2
O
7
1 l suda) cədvəldə göstərilən nisbətdə su
ilə eyni diametrli və rəngli şüşəyə malik sınaq şüşələrində qarış-
dırlır.
Alınan karotin işçi məhlulu təmiz sınaq şüşəsinə tökülür, onun
rənginə uyğun şkalada sınaq şüşəsi tapılır və onun nömrəsinə görə
cədvəl 2.4-də karotinin miqdarı mq/mq-la təyin olunur.
Cədvəl 2.4
Standart şkalanın sınaq şüşələrində karotinin qatılığı
Sın
aq
şü
şəsin
in
№
-si
K
2
Cr
2
O
7
m
əh
lu
lu
, m
l
H
2
O
2
m
/m
l
Kar
o
tin
m
q
/m
l
Sın
aq
şü
şəsin
in
№
-si
K
2
Cr
2
O
7
m
əh
lu
lu
, m
l
H
2
O
2
m
/m
l
Karotin,
mq/ml
1
10
0
0,004160
13
4
6
0,001616
2
9,5
0,5
0,003952
14
3,5
6,5
0,001456
3
9,0
1,0
0,003744
15
3,0
7,0
0,001248
4
8,5
1,5
0,003536
16
2,5
7,5
0,001040
5
8,0
2,0
0,003328
17
2,0
8,0
0,000832
6
7,5
2,5
0,003120
18
1,5
8,5
0,000416
7
7,0
3,0
0,002912
19
1,0
9,0
0,000208
8
6,5
3,5
0,002704
20
0,5
9,5
0,0001664
9
6,0
4,0
0,002412
21
0,4
9,6
0,0001248
10
5,5
4,5
0,002228
22
0,3
9,7
0,0000532
11
5,0
5,0
0,002080
23
0,2
9,8
0,0000416
12
4,5
5,5
0,001872
24
0,1
9,9
Tədqiq olunan nümunədə karotinin miqdarı (x) mq-lə bərabər
olur.
,
burada: n – standart şkala ilə müqayisədə tapılan katorinin işçi
məhlulundakı miqdarı, mq/l;
V – işçi məhlulun həcmi, ml;
n – nümunənin
çəkisi