Dərs vəSAİTİ baki 013 ~ ~

~ 69 ~ 
olunur. 
Cədvəl 2.3 
Kütləyə görə nişastanın nəmliyinin təyini 
Kolbada 
olan 
kütlə, q 
Nişasta-
nın nəm-
liyi, % 
Kolbada 
olan 
kütlə, q 
Nişasta-
nın nəm-
liyi, % 
Kolbada 
olan 
kütlə, q 
Nişasta-
nın nəm-
liyi, % 
Kolbada 
olan 
kütlə, q 
Nişasta-
nın nəm-
liyi, % 
289,40 
0 
283,50 
15 
277,80 
30 
271,65 
45 
289,00 
1 
283,10 
16 
277,20 
31 
271,25 
46 
288,60 
2 
282,70 
17 
276,80 
32 
270,90 
47 
288,20 
3 
282,30 
18 
276,30 
33 
270,50 
48 
287,80 
4 
281,90 
19 
276,00 
34 
270,10 
49 
287,40 
5 
281,50 
20 
275,60 
35 
269,70 
50 
287,05 
6 
281,10 
21 
275,20 
36 
269,30 
51 
286,65 
7 
280,75 
22 
274,80 
37 
298,90 
52 
286,25 
8 
280,35 
23 
274,40 
38 
268,50 
53 
285,85 
9 
279,95 
24 
274,05 
39 
268,10 
54 
285,45 
10 
279,55 
25 
273,65 
40 
267,75 
55 
285,05 
11 
279,15 
26 
273,25 
41 
267,35 
56 
284,65 
12 
278,75 
27 
272,85 
42 
266,95 
57 
284,25 
13 
278,35 
28 
272,45 
43 
266,55 
58 
283,90 
14 
277,95 
29 
272,05 
44 
266,15 
59 
 
 
 
 
 
 
265,75 
60 
 
2.7. Fenol madd
ə
l
ə
rinin 
miqdarının tə
yini 
Təzə  meyvə  və  tərəvəzlərin  vacib  keyfiyyət  göstəricilərindən 
biri onların tərkibində olan fenol maddələrinin miqdarıdır. Emal-
da da onun əhəmiyyəti böyükdür: büzüşdürücü dad, parlaq və cəl-
bedici rəng onunla əlaqədardır. Müəyyən olunmuşdur ki, bu mad-
dələrin yüksək miqdarında bitkilər xəstəliklərə daha davamlı olur. 
Meyvə, tərəvəz və giləmeyvələrin emalında rəngin dəyişməsi (kə-
silən meyvələrin tutqunlaşması, şərbət və zalivkanın bənövşə ton-
lu çirkli rəng alması) və arzu olunmayan rəng alınması fermenta-
tiv  oksidləşmə,  həmçinin  bu  qrup  maddələrin  metal  duzları  ilə 
reaksiyası ilə əlaqədardır. Fenol maddələrinin mövcudluğu şirə və 
şərabların duruldulması üçün lazımdır. 
Fenol  maddələrinin  miqdarının  təyini  metodu  (Neybauer  və 
Levental üsulu) onların turş mühitdə kalium permanqanatla oksid-

---

~ 70 ~ 
ləşmə xüsusiyyətinə əsaslanır. Lakin bu reaktivlə bəzi digər mad-
dələr də oksidləşir. Ona görə də əvvəlcə KMnO
4
-lə reaksiyaya gi-
rə bilən bütün maddələr oksidləşdirilir, sonra fenol maddələri ay-
rılır. Bu məqsədlə onların heyvani yaxud fəallaşdırılmış ağac kö-
mürü ilə adsorbsiya olunma xüsusiyyətindən istifadə edilir. Bun-
dan  sonra  yenidən  oksidləşmə  aparılır.  Birinci  və  ikinci  dəfə  ok-
sidləşməyə  sərf  olunan  kalium  permanqanatın  miqdarları  arasın-
dakı fərqə əsasən fenol maddələrinin miqdarı tapılır. 
Tapşırıq.  Meyvə  və  giləmeyvələrdə  fenol  maddələrinin  cəmi 
miqdarının təyini. 
İlkin işçi məhlulunun hazırlanması. Xırdalanmış orta nümu-
nədən  kimyəvi  stəkana  0,1  q  dəqiqliklə  25  q  nümunə  çəkilərək, 
200 yaxud 250 ml-lik ölçü kolbasına itkisiz şəkildə keçirilir. Stə-
kanın dib və divarlarından, qıfdan maddə qalıqları yuyularaq kol-
baya  keçirilir.  Tədqiq  olunan  məhsul  kolbanın  təqribən  1/2  -2/3 
həcmini tutmalıdır. Kolbaya termometr salınır və onu su hamamı-
na qoyaraq 80
0
C temperaturadək qızdırır və həmin şəraitdə 10-15 
dəqiqə  saxlayırlar.  Sonra  kolba  hamamdan  çıxarılır,  termometr 
götürülür və destillə edilmiş su ilə yaxalanır. Kolba otaq tempera-
turunadək  soyudulur  (su  kranı  altında).  Kolbadakı  həcm  destillə 
edilmiş  su  ilə  ölçü  xəttinə  çatdırılır,  çalxalanır  və  həll  olmayan 
hissəciklərin çökməsi üçün 5 dəqiqə sakit saxlanır. Əgər belə çök-
dürülməzsə  həmin  hissəciklər  filtrin  gözcüklərini  tutaraq  filtra-
siyanı ləngidir. 
Alınan kütlə 200-300 ml tutumlu quru kolbaya yaxud stəkana 
filtrasiya edilir. 
İlkin  işçi  məhlulun  oksidləşdirilməsi.  Oksidləşə  bilən  bütün 
maddələrin  (o  cümlədən,  fenol  maddələrinin)  kalium  permanqa-
natla  titrləşdirilməklə  oksidləşdirilməsi  aparılır.  Titrləmə  tutumu 
2 litr olan farfor kasada yaxud iri kimyəvi stəkanda aparılır. Ora-
ya  20  ml  ilkin  işçi  məhlul,  indiqator  kimi  20  ml  indiqokarmin 
məhlulu,  10  ml  sulfat  turşusu  məhlulu  (1:4)  və  950  ml  su  əlavə 
olunur (adi su ola bilər). Həmin qarışıq şüşə çubuqla fasiləsiz qa-
rışdırılmaqla  büretkadan  damcılarla  üzərinə  0,1N  KMnO
4
  məh-
lulu əlavə olunur. 

---

~ 71 ~ 
Titrləmə  o  vaxt  başa  çatmış  hesab  olunur  ki,  əlavə  olunan 
damla  ilə  kalium  permanqanat  sarı  deyil,  qırmızıtəhər  olur, 
məhlulun ümumi çalarları isə dəyişilməz qalır. 
İkinci işçi məhlulun hazırlanması. İlkin işçi məhluldan pipet-
lə 40 ml götürülərək 100 ml-lik ölçü kolbasına keçirilir, üzərinə 5 
q-a  yaxın  fəallaşdırılmış  kömür  əlavə  olunaraq  qaynar  su  hama-
mında 10-15 dəqiqə saxlayırlar. Sonra kolba hamamdan çıxarılır, 
adi su ilə soyudulur, ölçü xəttinə çatdırılır və filtrdən keçirilməklə 
quru kolbaya yaxud stəkana keçirilir. 
İkinci  işçi  məhlulun  oksidləşdirilməsi.  Farfor  kasaya  50  ml 
ikinci işçi məhlulun filtratından, 20 ml indiqokarmin məhlulu, 10 
ml sulfat turşusu məhlulu (1:4) və 920 ml adi su tökülür. Birinci 
dəfədə  olduğu  kimi  0,1N  KMnO
4
  məhlulu  ilə  sarı  rəng  əmələ 
gələnə qədər titrlənir. Bu halda permanqanat fenol maddələrindən 
başqa (kömürlə adsorbsiya olunan) qalan maddələrin oksidləşmə-
sinə sərf olunur. 
Fenol  maddələrin  miqdarının  hesabatı.  Birinci  və  ikinci  titr-
ləmənin nəticələri nəzərə alınır. Belə ki, ilkin işçi məhlula 20 ml 
aiddir (ikinci dəfə ilkin işçi məhluldan götürülən 40 ml 100 ml-ə 
qədər  durulaşdırılır,  ondan  isə  titrləməyə  50  ml,  başqa  sözlə 
qarışıq götürülür). Hesabat aşağıdakı formulla aparılır: 
 
X=
                    
  
, 
 
burada: X – fenol maddələrinin miqdarı, %; 
a – birinci titrlənməyə sərf olunan 0,1N KMnO
4
 məhlulu 
nun miqdarı, ml; 
b – ikinci titrlənməyə sərf olunan 0,1N KMnO
4
 məhlulu 
nun miqdarı, ml; 
T - 0,1N KMnO
4
 məhlulu titrinə düzəliş; 
c – işçi məhlulun həcmi, ml; 
n – nümunənin çəkisi, q; 
e – titrləməyə götürülən su işçi məhlulunun həcmi (20 ml);  
0,004157 – millilitrlə 0,1N KMnO
4
 məhlulunu qramla  
fenol maddələrinə çevirmə əmsalı (1 ml 0,1N KMnO
4
  

---