Dərs vəsaiti kimi təsdiq edilmişdir

 308
 
 
 
«Fiziki tərbiyə» fənni üzrə bir dərsin 
təxmini icmalı 
 
                                          Təsdiq edirəm: 
                             Tədris işləri üzrə direktor müavini: 
   
 
    Mətanət Quliyeva 
                              «____» fevral 2008-ci il. 
 
                                 D Ə R S № _______ 
  
Mövzu: 1. Dayaqlı oturuşda irəli mayallaq aşmaq; 2. Tullanmalar; 3. «Çağırış oyunu». 
Vəzifələr: 1. İrəli mayallaq aşmağın və hoppanmaların öyrənilməsi; 
2. «Çağırış» oyununun təşkili və keçirilməsi. 
Keçirildiyi yer: İdman zalı. 
 Təchizat: Gimnastika döşəkləri,   təbaşir, top. 

---

 309
 
Dərsin 
hissələri 
Dərsin məzmunu Dozalaşdırma Metodik 
göstəriş 
        1 
           2 
   3 
    4 
Hazırlıq 
hissə 8– 
10  dəq. 
 
 
  Düzülmə,  sayma,raport, dərsin 
mövzu      və vəzifələrini elan etmək.  
Sağa-sola dönmələr.  Müxtəlif növ 
yerişlər,  asta və orta tempdə qaçış.   
Qaçışdan sonra   yerişə keçmək. 
Ümuminkişafetdirici hərəkətlər. 
 
 
 
1.Çıxış vəziyyəti: əsas duruş. 1 
sayda qollar irəlidə. 2 sayda qolları 
yuxarı qaldırmaq (əllər açıq, 
ovuclar bir-birinə baxır). 3 sayda 
qollar yanlarda. 4 sayda əsas 
duruş. 
 
 
 
Yeriş və 
qaçışlar 2-3 
dəq. davam 
etməli. 
 
 
 
Hərəkətlərin 
düzgün 
icrasına 
diqqət 
yetirməli. 
 
 
Hərəkət 3-4 
dəfə icra 
olunur. 
 
 
Gövdənin,ba
şın, qolların 
düzgün 
olmasına 
diqqət 
yetirmək. 
 
 
2. Ç.V.-Əsas duruş. 1-2 sayda qollar 
yanlardan yuxarı qaldırılır (ovuclar bir-
birinə baxır); 3-4 sayda qollar əvvəlki 
vəziyyətə gətirilir. 
 
Hərəkət 4-5 
dəfə təkrar 
olunmalı 
 
Qamətin, 
əllərin 
düzgün 
tutulmasına 
diqqət 
yetirmək 
 
3. Ç.V. – əllər boyun arxasında, 
ayaqlar çiyin bərabərində. 1-2 sayda 
gövdəni sağa, 3-4 sayda isə sola 
əyməli. 
 
Hərəkət 4-5 
dəfə təkrar 
olunur. 
 
Qamətin 
düzgün 
tutulmasına 
diqqət 
yetirmək 
 
4. Ç.V.- əsas duruş, əllər beldə. 1 
sayda gövdəni sağa döndərməli. 2 
sayda əvvəlki vəziyyətə qayıtmalı. 3-4 
sayda hərəkəti sol tərəfə   etməklə 
təkrar etməli. 
 
 
Hərəkət 3-4 
dəfə təkrar 
olunmalı  
 
 
 
 
 
Sinə 
irəli, baş, 
gövdə düz 
saxlanılmalı 
 
5. Ç.V. – ayaqlar çiyin bərabərində, 
qollar yanlarda. 1-2 sayda qıçı dizdən 
bükməklə sola irəli əyilməli. 3-4 sayda 
isə hərəkəti sağa əyilməklə etməli. 
 
 
Hərəkət 3-4 
dəfə təkrar 
olunur. 
 
 
Başı düz 
saxlamalı, 
tənəffüs 
müntəzəm 
edilməli. 
 
6. Ç.V.- sağ ayaq irəlidə. 1-2 sayda iplə 
növbə ilə əvvəlcə sağ, sonra isə 3-4 
sayda sol ayaq üstündə hoppanmalı. 
Yerində addımlamalı. 4 addım 
pəncələr, 3 addım isə dabanüstə 
yeriş. 
 
 
Hərəkət hər 
iki ayaq 
üstündə 4-5 
dəfə icra 
olunur. 
 
 
 
Tənəffüs 
müntəzəm, 
qamət isə 
düz 
tutulmalı 
 

---

 310
 
Əsas hissə 
–25-30 
dəq. 
 
I. Dayaqlı 
oturuşdan 
irəli mayallaq 
aşmaq 
a) dayaqlı oturmaq qaydasını öyrətmək; 
b) əllərin döşək üzərinə qoyulması və 
ona istinad edilməsini öyrətmək; 
v) aşma və 
yuvarlanmanı öyrətmək. 
 
 
 
 
Hərəkəti bir 
neçə dəfə 
təkrar 
etmək. 
 
 
 
 
 
 
Aşma, 
yuvarlanma 
kürəklər 
üzərində 
edilməli 
(başa, 
boyuna isə 
istinad 
olunmamalı) 
 
2. Tullanmalar 
a) hərəkətin 
əhəmiyyəti 
haqqında məlumat; 
b) sağ və sol ayaq üzərində irəliyə 
tullanmanı öyrətmək. 
v) dönərək 
hoppanmaları öyrətmək. 
 
 
Hərəkəti 2-3 
dəfə təkrar 
etməli. 
 
 
 
 
 
 
---------------
-------- 
 
 
 
3. «Çağırış» oyunu. 
a) oyunun 
əhəmiyyəti haqqında məlumat; 
b) oyunun gedişini izah etmək; 
v) oyunun 
qaydalarını izah 
etmək; 
q) oyunda qalib gəlmə şərtlərini 
izah etmək; 
e) oyunun təşkili və keçirilməsi. 
 
 
Oyunu 2-3 
dəfə təkrar 
etmək. 
 
 
 
 
 
 
 
 
Oyunun 
gedişi 
Qaydaları 
aydın bir 
şəkildə izah 
olunmalı, 
qalib 
komandaları 
ədalətli 
olaraq 
müəyyən 
etməli. 
 
 
Tamamla
yıcı hissə 
– 3-5 
dəqiqə. 
 
Bədəni sakitləşdirici hərəkətlər 
a) pəncələr, dabanlar, ayaqların 
daxili və kənar hissəsi üstündə 
yerişlər; 
b) qolların müxtəlif        
vəziyyətlərində yerişlər; 
v) asta qaçış, qaçışdan yerişə 
keçmək; 
q) tənəffüs  hərəkətləri; 
d) ev tapşırıqları və 
qiymətləndirmə. 
 
 
 
Hərəkətlər 
2-3 
dəq. davam 
etməli. 
 
Tənəffüs 
hərəkətləri 
müntəzəm 
və 
düzgün icra 
olunmalıdır. 
 
 
 
 
 
Tərtib edən sinif müəllimi: 
Qardaşəliyeva Aytən Kərim qızı 
(soyadı, adı, atasının adı) 
 
 
 
 

---

 311
 
İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT 
 
Azərbaycan dilində 
1.
 
Azərbaycan Respublikası Prezidenti H.Əliyevin Azərbaycan Milli Olimpiya Komitəsinin 
yaranmasının onillik yubileyi haqqındı sərəncamı. Bakı şəhəri, 12 dekabr, 2000-ci il. 
2.
 
Heydər  Əliyev və Azərbaycanda Olimpiya hərəkatı layihənin rəhbəri:İlham  Əliyev, müəlliflər: 
Ç.Hüseynzadə, C.Rəhimov. Bakı, 2002-ci il. 
3.
 
İ.Əliyev Azərbaycanda Olimpiya hərəkatı. Bakı,2002-ci il. 
4.
 
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası.Bakı.1998-ci il. 
5.
 
Azərbaycan Respublikasının Təhsil haqqında Qanunu. Bakı. «Öyrətmən» nəşriyyatı. 1993-cü il. 
6.
 
Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu. «Azərbaycan müəllimi» qəzeti, 7 sentiyabr, 
2009-cu il. 
7.
 
Bədən tərbiyəsi və idman haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu. «Olimpiya dünyası» 
qəzeti, 7 sentiyabr, 2009-cu il. 
8.
 
Səkkizillik və Orta məktəb proqramları. Bədən tərbiyəsi (I-XI siniflər üçün) tərtibçilər-Quliyev 
B.S., Nəsrullayev M.Ə. Bakı, 1981-cı il. 
9.
 
 Orta ümumtəhsil məktəblərinin V-XI sinifləri üçün bədən tərbiyəsi proqramları. Bakı, 1996-cı il. 
10.
 
İbtidai sinif müəlliminin stolüstü kitabı. (Buraxılışa məsul Professor Y.Kərimov), Bakı, 2001-ci il. 
11.
 
Kazımov N.M., Haşimov Ə.Ş. Pedaqoqika. Bakı «Maarif» nəşriyyatı, 1996-ci il. 
12.
 
Kazımov N.M. Məktəb pedaqoqikası. Bakı, «Çaşıoğlu» nəşriyyatı, 2002-ci il. 
13.
 
Əhmədov B.A.Rzayev A.Q. Pedaqogikadan mühazirə konspektləri. Bakı, «Maarif» nəşriyyatı, 
1983-cü il. 
14.
 
Talıbov Y.R., Ağayev Ə.A. və b. Pedaqoqika. Bakı. «Maarif» nəşriyyatı, 1993-cü il. 
15.
 
Əhmədov H. XIX əsr Azərbaycan məktəbi. Bakı «Maarif» nəşriyyatı, 1985-ci il. 
16.
 
Paşayev Ə.X., Rüstəmov F.A.Pedaqoqika. Bakı, «Çaşıoğlu» nəşriyyatı, 2002-ci il. 
17.
 
Acalov E, Əzizova  Ş,  Əkbərov V. Bədən tərbiyəsi və idmanın tarixi (Ali məktəblər üçün dərs 
vəsaiti), “Müəllim”nəşr, B,2007-ci il. 
18.
 
Abiyev A.Q. Quliyev D.K. Helsinkidən başlayan yol. “Adiloğlu” nəşr, B, 2002-ci il. 
19.
 
Quliyev G.B.Çağırışaqədər dövrdə gənclərin güləş üzrə məşğələlərinin təşkili. B., 2005-ci il. 
20.
 
Musayev İ.B.Fiziki tərbiyənin əsasları. B,, 1991 
21.
 
Qurbanov H.H. Əsgərov A.Y., Ramazanov.Ə.X. Bədən tərbiyəsi nəzəriyyəsi və metodikası. B., 
“Avrora” nəşr, 2006 
22.
 
Quliyev B.S. İbtidai siniflərdə bədən tərbiyəsi. B., “Maarif” nəşr, 1974-cü il. 
23.
 
Quliyev B.S. İbtidai siniflərdə bədən tərbiyəsi dərsləri. B. “Maarif”nəşr, 1977-ci il. 
24.
 
Quliyev B.S.Acalov E.F., Məmmədov H.N., Nəsrullayev M.Ə. Bədən tərbiyəsinin tədrisi 
təcrübəsi. B., “Maarif” nəşr., 1978-ci il. 
25.
 
Quliyev B.S., Acalov E.F., Nəsrullayev M.Ə. Ümumtəhsil məktəblərində  bədən tərbiyəsi 
tədrisinin təkmilləşdirilməsi yolları. B, “Maarif” nəşr, 1982-ci il. 
26.
 
Quliyev B.S., Bədən tərbiyəsinin  şərh və göstərmə metodları. Bax: Təlim metodlarının 
təkmilləşdirilməsinin nəzəri və praktik məsələləri. B., “Maarif”nəşr, 1981-ci il. 
27.
 
Quliyev B.S. Fiziki tərbiyə  dərsinin səmərəliliyini yüksəltməyin bəzi  şərtləri. Bax: Azərbaycan 
Dövlət Pedaqoji Universitetinin professor-müəllim heyətinin 82-ci elmi konfransının materialları. 
III buraxılış, s.298-299, B, ADPU-2002-ci il. 
28.
 
Quliyev B.S. Tələbələrin orta məktəbin I-VIII siniflərində  bədən tərbiyəsi və kütləvi idman 
işlərinin təşkilinə hazırlanması məsələləri. B, ADPU-nəşr, 1994-cü il. 
29.
 
Nəsrullayev M.Ə.Məktəblilərin fiziki tərbiyəsi. Dərs vəsaiti. B, 2003-cü il. 
30.
 
Hüseynov Ə.H. Təbii və fiziki amillərin sağlamlığa təsiri. B., “Uşaqgəncnəşr”, 1959-cu il. 
31.
 
Nərimanov B.Ə,,Əlyeva S.Ə.,Nərimanov E.Ə.İdman gimnastikası. B., “Müəllim” nəşr, 2004-cü il. 
32.
 
Babayev Ə.A, Əliyev S.Q. Bədən tərbiyəsində həkim nəzarəti və idman travmatizmi. B. “Maarif” 
nəşr, 1965-ci il. 
33.
 
Ağayev H.H., Hüseynov S.S.Azərbaycan uşaq mütəhərrik oyunları. B., “Maarif” nəşr, 1989-cu il. 

---

 312
34.
 
Rəsulov R.Y, Baxşəliyev R.M. İbtidai siniflərdə mütəhərrik oyunlar. B., 1985-ci il. 
35.
 
Abbasov T.T. İdman və mütəhərrik oyunlar. B., “Maarif” nəşr, 1987-ci il. 
36.
 
Aslanov İ.Ə.Ümumtəhsil məktəblərində bədən tərbiyəsi. “Maarif”nəşr, 1976-cı il. 
37.
 
Əbdürəhmanov S.H. İdman üzgüçülüyü. B, 1999-cu il. 
38.
 
Qasımov H.İ., Cəfərov Q.T. İdman təbabəti, müalicə  bədən tərbiyəsi, massaj. B., “Mütərəcim”, 
2002-ci il. 
39.
 
Həsənov M. Günüuzadılmış məktəbdə, qruplarda təlim-tərbiyə işləri. B, “Maarif”nəşr, 1976-cı il. 
40.
 
İsmayılov A. Günüuzadılmış qruplarda tərbiyə işinin məzmunu. B., “Maarif” nəşr, 1975-ci il. 
41.
 
Baxşəliyev R.Fiziki və hərbi-tətbiqi təlimlərin fizioloji əsasları. Bakı.1977-ci il. 
42.
 
Qurbanov X.Acalov E. Bədən tərbiyəsi və idmanın ümumi tarixi. Bakı, «3 saylı Bakı mətbəəsi» 
ASC, 2007-ci il. 
43.
 
Salmanova N.B. «Vətənin müdafiəsinə hazıram kompleksi» Bakı, 2004-cü il. 
 
 
 
 
 
Rus dilində 
 
44.
 
Fiziçeskaə kulğtura v şkole. Metodika urokov I-III klassax.Pod.red.Q.P.Boqdanova.M.,izd. 
«Prosvehenie», 1971 q. 
45.
 
B.M.Kaçaşkin. metodika fiziçeskoqo vospitaniə. M, izd. «Prosvehenie», 1979 q. 
46.
 
Qimnastika i metodika prepodavaniə. Pod obh. ped. B.M.Smolevskoqo.M.,izd.«Fizkulğtura i 
sport», 1987q. 
47.
 
Plavanie. Pod obh. red. N.İ.Bulqakovoy. M. izd. «Fizkulğtura  sport», 1984 q. 
48.
 
L.V.Bıleeva., İ.M.Korotkova. podijnıe iqrı. M., izd. «Fizkulğtura i sport», 1982 q. 
49.
 
E.R.Vilğkin, T.M.Kaneveü. Orqanizaüiə rabotı po massovoy fiziçeskoy kulğture i sportu. M., izd. 
«Fizkulğtura i sport», 1985 q. 
50.
 
Fiziçeskoe vospitanie v qruppax  şkolax prodlennoqo dnə. Posobie podqotovleno: T.A.Tretilovoy, 
P.E.Burakom i dr.,  M. izd. «Prosvehenie», 1979 q. 
51.
 
A.R.Laptev, A.A.Minx. Qiqiena fiziçeskoy kulğturı i sporta. M., izd. «Fizkulğtura i sport», 1979 
q. 
52.
 
Fiziçeskie vospitanie uçahixsə podqotovitelğnoy mediüinskoy qruppı. Pod red. L.İ.Kuznetüovoy. 
M. izd. «Prosvehenie», 1970 q. 
 
 
 
 
 

---

 313
РЕЗЮМЕ 
 
 
Учебное  пособие  «Основы  теоретических,  методических  и  практических  работ  по 
физическому  воспитанию»  создаётся  впервые  для  студентов  педагогических  факультетов,  по 
специальности «Методика и педагогика начального образования». 
В  учебном  пособии  говорится  о  зарождении  и  развитии  физической  культуры  и  спорта  с 
древнейших времен и до наших 'дней, а также об участии и успехах азербайджанских спортсменов 
на Олимпийских играх. 
В книге освещаются основы системы физического воспитания в Азербайджане и понятия в 
этой  сфере,  а  также  сущности  цели,  задачи  и  средства  физического  воспитания  в  начальных 
классах.  Рассказывается  о  научно-теоретических  основах  обучения  физического  воспитания  и  о 
его принципах и современных методах обучения, анализируется и обобщаются содержание, цели 
учебных программ и планы XIX -XX века и современности. 
В  пособим  излагаются  особенности,  цели,  задачи,  типы,  структуры,  части  и  формы 
организации  и  методы  преподавания  на  уроках  по  физической  культуре  в  младших  классах, 
даются  рекомендации  по  их  планированию.  Раскрываются  содержание  основ  знаний,  правила 
первой медицинской помощи в процессе физического воспитания, обратив основное внимание на 
методику преподавания гимнастики, национальным танцам, атлетике, кроссу и подвиженые игры. 
В  книге  отражаются  основы  организации  и  проведение  оздоровительных  мероприятий, 
упражнений  для  двигательного  режима  учащихся,  физического  воспитания  в  малокомплектных 
школах  и  специальных  медицинских  группах.  А  также  излагается  методика  организации  и 
проводение внеклассных и внешкольных работ физического воспитания, физического воспитания 
в семьях, совместные работы в школах, родителей и общественности по физическому воспитанию. 
 
 
 
 
 

---

 314
SUMMARY 
 
Text book "Basis of theoretical, methodical and practical work on physical training" is written 
for the first time for the students of the pedagogical faculty on specialty. Method and pedagogies in the 
primary education. 
Here is described on creation and development of physical training and sport since the ancient 
time up to our present time and the same the participation and successes of Azerbaijani sportsmen in 
Olympic games. 
 

---

Document Outline

• IX.4. Ailədə uşaqların bədən tərbiyəsi dəqiqəsi