Dərslik 1994-cü ildə nəşr edilmiş ali məktəblər üçün «Azərbaycan tarixi»nin (I cild) davamıdır və xalqımızın tarixinin
Yüklə 3,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
Lakin Azərbaycan barəsində Almaniyanın öz planlan vardı. Şimali və Cənubi Azərbaycan gələcəkdə yaradılacaq Almaniyadan asılı oyuncaq «BÖ5dik Türküstan» dövlətinin tərkibində bir əyalət olmalı idi. Hitler türk xalqlannın tarixini, psixologiyasını, mədəniyyətini öyrənmək, gələcəkdə ona tabe olacaq Türküstanı idarə edəcək kadrlar hazırlamaq məqsədi ilə Drezdendə «Türküstan işçilərinin vahid cəmiyyəti» adlı xüsusi institut təşkil etməyi əmr etmişdi. 1943-cü ilin mayında azad türk diviziyası - 162-ci piyada diviziya yaradıldı. Qafqaz müsəl- manlanndan təşkil olunmuş hərbi birləşmə iki hissəyə - Azərbaycan və Şimali Qafqaz legionlanna bölündü. Azərbaycan legionu 162-ci azad türk diviziyasına daxil edildi. ömrünü Azərbaycanın istiqlalı uğrunda mübarizəyə həsr etmiş M.Ə.Rəsulzadə vətəninin gələcəkdə almanlardan asılı oyuncaq bir dövlətin tərkibində müstəmləkə olaraq qalacağı fikri ilə razılaşa bilməzdi və razılaşmadı. Hitler hökuməti onun belə möhkəm mövqeyini görüb azərbaycanlıları parçalamaq üçün Azərbaycan legionunun al- manlann siyasətini qəbul edən rəhbərliyinə üstünlük verməyə başladı. 1943-cü il avqustun əvvəllərində M.Ə.Rəsulzadə Azərbaycan legionu döyüşçüləri qarşısında çıxış edib milli hərbi hissələrin, o cümlədən bu legionun hansı məqsədlə yaradıldığını, onlardan öz azadlığı uğrunda mübarizə aparan xalqlara qarşı istifadə olunduğunu bildirdi. O, qeyd etdi: «... almanlardan kömək umurdum, istiqlalımız üçün onlara bel bağlayırdım. Amma əfsus! Artıq onlann iç üzü mənə aydın oldu. Müstəqil dövlətləri işğal edib özünün köləsinə çevirən bir ölkənin köləlik altında qəhr olan bir məmləkəti azad edəcəyinə bel bağlamaq sadə- lövhlükmüş». Belə açıq antifaşist çıxış Almaniya hakim dairələrini qəzəbləndirdi, göstəriş verildi ki, M.Ə.Rəsulzadə ölkəni tərk etməlidir. Hitler hökuməti Milli Azərbaycan Komitəsini tanımaqdan imtina etdi. Onun əmri ilə Azərbaycan legionu ilə ordu qərargahı arasında əlaqəni təmin etmək üçün «Rabitə heyəti» təşkil olundu. Mövcud reallıqlarla hesablaşmağı vacib bilən bir çox siyasi mühacirlər, Azərbaycan legionunun əsgər və zabitləri Almaniya rəhbərliyi ilə əlaqələri davam etdirdilər. 1943-cü il noyabnn 6-da Berlinin Kay- zerhof mehmanxanasında Azərbaycan türklərinin xaricdəki nümayəndələrinin iştirakı ilə Milli Azərbaycan qurultayı keçirildi. Nümayəndələr qurultayın qorannda qeyd etdilər ki, İkinci Dünya müharibəsi nəticəsində milli müqəddəratımızın həllinə və istiqlalımızın bərpasına sarsılmaz bir inamımız vardır. Bunun ilk şərti əbədi düşmənimizin məh
vindən ibarətdir. Milli mənafeyimiz bizi bu gün bolşevizmə qarşı qəti döyüş aparan və tarix boyu türk xalqlarının dostu olan Almaniyaya bağlamışdır. Qurultay əsrlər boyu olduğu kimi, bu gün də Azərbaycan xalqı ilə Qafqaz qonşuları və qardaş Türküstan, İdil-Ural və Krım xalqları arasında eyni qayə və ideal birliyi müşahidə etdiyini və onlarla iş birliyini zəruri saydığını qeyd etdi. Belə mövqe alman hökumətini qane edirdi. 1943-cü ilin payızında onun himayəsi altında Berlində mühacir Azərbaycan hökuməti yarandı. Hökumətin başında Fətəlibəyli Düdən- ginski (Əbo bəy) dururdu. Fuad bəy Əmircan onun müavini, İsrafil bəy İsrafılbəyov, professor Cabbar Əliyev və başqaları hökumətin üzvləri idilər. Almaniya hökuməti «Mühacir Azərbaycan hökumətini» tanıdı. Bu hökumət 1944-cü ilin qışınadək fəaliyyət göstərdi. Azərbaycan legionu 1944-cü ilin birinci yarısında Fransanın cənubunda yerləşdirilmişdi. 1944-cü il avqustun orlalannda müttəfiqlərin qoşunlan Fransanın cənubuna çıxarıldı, şimal və şimal qərb istiqamətində hücum başlandı. Alman hərbi birləşmələri ilə bərabər Azərbaycan legionu da İtaliyanın şimalına doğru geri çəkildi. Müharibə başa çatdıqdan sonra onun hissələri bitərəf ölkələrin ərazilərinə köçürülməyə başladı və tezliklə tamamilə dağıldı. Legionun əsgərləri müxtəlif ölkələrə səpələndi. Bir çoxları vətənə qayıtdılar və uzun illər təqib və sürgünlərə məruz qaldılar. Müharibənin başa Sovet hökuməti SSRİ ərazisini faşist işğalçıla- çatması
rından təmizlədikdən sonra Şərqi A\Topanı faşist əsarətindən xilas etmək, orada kommunist rejimi yaratmaq üçün müharibəni davam etdirdi. Bolqanstan, Macarıstan, Rumıniya və Yuqoslaviyanın azad edilməsində 223-cü Azərbaycan diviziyası fərqləndi. Belq- rad uğrunda ağır döyüşlərdə göstərdiyi rəşadətə görə ona fəxri «Belq- rad diviziyası» adı verildi. 1945-ci ildə Vyana şəhərinin faşistlərdən azad edilməsində fəal iştirak etmiş bu diviziya «Qırmızı Bayraq» ordeni ilə təltif olundu. 77-ci diviziya müharibəni Kurlandiyada başa vurdu. Polşanın, Çexoslovakiyanın düşməndən azad olunmasında 271-ci Azərbaycan diviziyası fəal iştirak etdi. Bu döyüşlərdə igidlik göstərmiş 20 nəfər azərbaycanlı, o cümlədən Z.Bünyadov, A. Vəzirov, M.Abdullayev və başqalan Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldülər. 416-cı Azərbaycan diviziyası düşmənin inadlı müqavimətini qırıb 1945-ci ilin fevralında Oder çayı sahilinə çıxdı. Bu diviziya Berlinə ilk yol açan hərbi hissələrdən biri oldu. O, 1945-ci ilin fcvral-mart aylarında Berlinin qapısı sayılan Küstrinin alınmasında fəal iştirak etdi.
Yüklə 3,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|