Dərslik 1994-cü ildə nəşr edilmiş ali məktəblər üçün «Azərbaycan tarixi»nin (I cild) davamıdır və xalqımızın tarixinin
Yüklə 3,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
cana yeritmək üçün Rusiya artıq açıqca erməni tərəfini dəstəkləməyə başlamışdı. İmperiyapərəst dairələrin əlaltılan olan Müdafiə Naziri Rəhim Qazıyev və onu neytrallaşdırmaq üçün prezidentin korpus komandiri və Qarabağda səlahiyyətli nümayəndə təyin etdiyi, «Milli Qəhrəman» adı verdiyi Surət Hüseynov cəbhələrdə təxribat işini gücləndirdilər, ordunun müvəffəqiyyətlə gedən əməliyyatlan dayandınidı. Ordu quruculuğuna operativ rəhbərlik etmək üçün 1992-ci ilin sentyab- nnda Müdafiə Nazirliyində yaradılmış Hərbi Şura da vəziyyəti nizamlaya bilmirdi. Ermənistanın silahlı qüvvələri 1992-ci il dekabnn 10-da Azərbaycanın Qubadlı və Zəngilan rayonlarına soxularaq bir neçə kəndi ələ keçirib, yandırdı. Eyni zamanda düşmən Tovuz və Gədəbəy istiqamətində hücuma keçdi. Azərbaycan Ordusu və polis qoşunlan onu geri oturda bildi. Cavab olaraq Ermənistan ərazisindəki hərbi bazalar atəşə tutuldu. Lakin düşmən Rusiyanın hərbi köməyi ilə yenidən güclü hücuma keçdi. 1993-cü il fevralın 5-nə keçən gecə Yuxan Qarabağda Ermənistanın ekspedisiya korpusu MDB 7-ci ordusuna daxil olan 128-ci moto- atıcı alayının və muzdla tutulmuş əsgərlərin, əsasən kazakların iştirakı ilə Ağdərə bölgəsinə hücuma başladı. Bir az əvvəl Rusiya açıq, ultimatum şəklində Azərbaycana bildirmişdi ki, o, ya rus qoşununun köməyindən istifadə edib MDB-yə üzv olmalı, ya da yalnız öz ordusuna arxalanmalıdır. Azərbaycan dövləti buna razı olmadı. Qəsbkarlar martın 1 O-dək Ağdərə bölgəsinin Ağdərə şəhərinə qədər bir çox yaşayış məntəqələrini ələ keçirdilər. Martın axırlannda düşmən həm Ermənistan, həm də Ağdərə tərəfdən Kəlbəcər rayonunu güclü atəşə tutdu. Rayonun müdafiəsi təşkil edilməmişdi. Əksinə, hərbi bölmə və texnikanın bir hissəsi rayondan çıxanlmışdı. Bu, bir tərəfdən satqın ordu rəhbərlərinin rus imperiyapərəst qüvvələrinə nökərçilik etməsi, digər tərəfdən respublika rəhbərliyinin Kəlbəcəri təslim etməklə Ermənistanı təcavüzkar dövlət kimi tamtma cəhdi ilə bağlı idi. Aprelin 3-də Kəlbəcər düşmən əlinə keçdi. Azərbaycan silahlı qüvvələri geri çəkilərkən respublika rəhbərliyinin laqeydliyi üzündən əhalinin hamısını bölgədən vaxtında çıxarmaq mümkün olmadı. 15 min nəfərə qədər sakin erməni faşistlərinin əlinə keçdi. Ermənilər işləyə bilməyən qocalan, uşaqlan yerindəcə güllələyirdilər. Evlər, müəssisələr, təsərrüfatlar qarət edilir, mal-qara sürülüb apanlırdı. AXC -Müsavat iqtidan, əvvəlki iqtidar kimi, səriştəsiz xarici siyasəti ilə Azərbaycanın beynəbcalq mövqelərini daha da zəiflətmişdi. 486 Doğrudur, Azərbaycan Respublikası 1992-ci ilin i)oınunda Qara dəniz hövzəsində İqtisadi Əməkdaşlıq Birliyinin təsisçilərindən biri olmuş, 1992-
Helsinki sənədinə qoşulmuşdu. 1992-ci ilin yazında Dağlıq Qarabağ münaqişəsini həll etmək üçün ATƏM-in Minsk qrupu təşkil edilmişdi. İqtidar bu geosiyasi məkanda və respublikanın sərvətlərində marağı olan bütün xarici siyasi qüvvələri nəzərə alıb, qarşılıqlı şəkildə neytrallaşdırmaq xətti götürmək əvəzinə məsuliyyətsiz bəyanatlar verir, qonşu dövlətlərlə münasibətləri daha da soyuqlaşdırır, ciddi uğursuzluqlara düçar olurdu. Minsk qrupu çox passiv fəaliyyət göstərirdi. ABŞ Azərbaycanı Ermənistanı blokadaya salmaqda günahlandınrdı. Konqres 1992-ci ilin oktyabnnda «Azadlığı müdafiə aktı»na 907 saylı əlavə ilə Azərbaycana dövlət səviyyəsində yardım göstərilməsinə ciddi məhdudiyyətlər qoymuşdu. Bu hadisələr iqtidan tam nüfuzdan saldı. Xalq bütün ümidini Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri, dünyada ağıllı və tədbirli bir siyasətçi kimi tanınmış Heydər Əliyevə bağlamışdı. Fəaliyyətinin ilk dövründə xalqın azadlıq mübarizəsinə rəhbərlik edən AXC Heydər Əliyev tərəfindən dəstəklənirdi. Lakin hakimiyyəti ələ keçirəndən sonra AXC bu böyük şəxsiyyətin xalq içərisindəki nüfuzundan qorxur, ona qarşı mübarizəyə başlayır. 1992-ci ilin iyunundan Naxçıvan Muxtar Respublikasına elektrik enerjisi verilməsi, iyuldan buraya qatarlann hərəkəti dayandınlır, respublika blokada vəziyyətinə düşür. Heydər Əliyev çox ağır bir şəraitdə Naxçıvan MR-i müvəffəqiyyətlə idarə edir, 1992-ci ilin mart ayında S.Dəmirəl ilə görüşüb, danışıqlar aparır. Türkiyə Naxçıvana 100 min. dollar kredit verir və bunun hesabına ərzaq, toxum, lazımi avadanlıq göndərir. Naxçıvan MR Türkiyə elektrik şəbəkəsinə qoşulur. 1992-ci il mayın 28-də Naxçıvan ilə Türkiyə arasında Sədərək-Dilucu «Ümid» körpüsü açıldı. 1992-ci ilin avqustunda Heydər Əliyev İran İslam Respublikası Prezidenti ilə görüşüb Naxçıvanın ehtiyaclannın ödənilməsi ilə bağlı razılaşmalar əldə etdi. İranla Naxçıvanı birləşdirən yeni körpü açıldı. Naxçıvana İrandan elektrik enerjisi verildi. Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında Muxtar Respublikada dövlət quruculuğu, hakimiyyət və idarəetmə işlərinin təkmilləşdirilməsi sahəsində mühüm işlər görüldü. Mövcud siyasi böhran aradan qaldırıldı, iqtisadi islahatlar keçirildi, sahibkarlığın inkişafı üçün müəyyən şərait yaradıldı, hərbi quruculuq məsələlərinə xüsusi diqqət yetirildi. Keçmiş
Yüklə 3,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|