Dərslik 1994-cü ildə nəşr edilmiş ali məktəblər üçün «Azərbaycan tarixi»nin (I cild) davamıdır və xalqımızın tarixinin
Yüklə 3,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
münaqişəni zorakı metodlarla həll etmək cəhdlərinin perspektivsizliyini dərk edirdilər, 1994-cü il mayın 12-də cəbhələrdə atəşkəs əldə olundu. Respublikanın ərazi bütövlüyünün sülh, danışıqlar yolu ilə təmin olunması üçün gərgin iş apanlırdı. Beynəlxalq problem kimi yaradılmış Ermənistan - Azərbaycan Dağlıq Qarabağ probleminin həlli üçün bu geosiyasi məkanda, onun sərvətlərinin mənimsənilməsində marağı olan apancı dünya dövlətlərinin mənafelərini nəzərə alan tarazlı siyasət yeridilirdi. 1993-cü il sen- tyabnn 24-də Azərbaycan Respublikası Müstəqil Dövlətlər Biriliyinə daxil oldu. 1994-cü il mayın 4-də Azərbaycan NATO-nun Avropa və dünyada sülhün, əmin-amanlığın bərqərar olmasına xidmət edən «Sülh naminə tərəfdaşlıq» proqramına qoşuldu. Avropa-Atlantika Əməkdaşlıq Şurasına üzv qəbul edildi. Dünya siyasətini müəyyən edən dövlətlərlə yaxın əlaqələr yaradıldı. Azərbaycana qarşı informasiya blokadası yaradıldı. Heydər Əliyev 1994-cü ilin sentyabnnda BMT Baş Məclisinin 49-cu sessiyası tribunasından Azərbaycan həqiqətlərini bütün dünyaya çatdırdı, bu ölkənin sülhsevər, humanist, demokratik dəyərləri üstün tutduğunu göstərdi. BMT-nin Baş katibi Butros-Butros Qali Azərbaycana gəldi. Heydər Əliyev ABŞ, Rusiya prezidentləri ilə görüşdü. İngiltərə, Fransa, Çin, Pakistan, İran, Türkiyə, Polşa. İtaliya. Yaponiya və b. ölkələrə səfərlərində bu məsələlər müzakirə olundu. 1996-
parlament məclisində «xüsusi dəvət olunmuş qonaq» statusu aldı. Avropada təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının (ATƏT-in) 1994-cü ilin dekabrında Budapeşt, habelə 1996-cı ilin dekabnnda Lissabon sammitlərində Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin bu təşkilatın Minsk qrupu vasitəsilə ədalətli, beynəlxalq prinsiplərə əsaslanaraq həll olunması vacibliyinin təsdiqlənməsinə nail oldu. Lissabon sammitində ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədrinin üzv olan 54 dövlətdən 53-ü, o cümlədən ABŞ, Rusiya, Fransa və b. adından verdiyi və zirvə toplantısının rəsmi sənədi elan olunmuş bəyanatında bu münaqişənin sülh yolu ilə həll olunması prinsipləri göstərildi. Bu prinsiplərdən birincisi Azərbaycanın və Ermənistanın ərazi bütövlüyünün tanınması, ikincisi, Dağlıq Qarabağa Azərbaycan Respublikası tərkibində yüksəkdərəcəli özünüidarə statusu-muxtariyyət hüququ verilməsi, üçüncüsü, Dağlıq Qarabağın bütün əhalisinə, yəni erməni və azərbaycanlılara təhlükəsizlik təminatı 493 verilməsi idi. Lissabon sammitindən sonra Minsk qrupunun işini fəallaşdırmaq üçün ona üç nüfuzlu dövlət (ABŞ, Rusiya və Fransa) həmsədrlik etməyə başladı. 1997-ci il iyunun 20-də ABŞ-ın Denver şəhərində ABŞ, Fransa və Rusiya prezidentləri «Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair birgə bəyanat» imzaladılar. Lakin bu qurumun təklif etdiyi layihələr, habelə Azərbaycan və Ermənistan dövlət başçılannm şəxsi görüşləri Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqeyi üzündən saziş bağlanması üçün danışıqlar başlanmasına şərait yaratmırdı. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin dövlət müstəqilliyinin dönməzliyi istiqamətində ardıcıl siyasəti Rusiya imperiyapərəst dairələrinin respublikaya qarşı l994-cü ilin axırlarından 1997-ci ilin mart ayına- dək dəmir, şose və dəniz yollarının blokadası və s. kimi ciddi iqtisadi sanksiyalar tətbiq etməsinə, Ermənistana təkcə 1994-1996-cı illərdə, atəşkəs dövründə, ümumi dəyəri 1 milyard dollardan artıq olan müasir hərbi silah və sursat verməsinə, Rusiya-İran-Ermənistan strateji əməkdaşlıq xətti yaranmasına baxmayaraq, dəyişməz qalırdı. 1995- 1997-
strateji əməkdaşlıq haqqında saziş bağlanmışdı. 1997-ci il mayın 5-də Azərbaycan - Türkiyə strateji əməkdaşlığını daha da dərinləşdirmək haqqında müqavilə imzalanmışdı. Azərbaycan prezidentinin apardığı tarazlı siyasət həm Amerikanı, Fransanı, Avropanın başqa dövlətlərini, həm də Rusiyanı burada sabitlik yaranmasında, müharibəyə son qoyulmasında maraqlı edirdi. 1997-ci il iyulun 3-də Moskvada Rusiya və Azərbaycan prezidentləri «Azərbaycan Respublikası ilə Rusiya Federasiyası arasında dostluq, əməkdaşlıq və qarşılıqlı təhlükəsizlik haqqında müqavilə» imzaladılar. Azərbaycan Respublikası bütün ölkələrlə qarşılıqlı əməkdaşlığa hazır olduğunu, lakin onunla zor vasitələrilə danışmaq cəhdlərinin yolverilməzliyini təsdiq etdi. 1997-ci ilin mayında o, silahlan artırmamaq haqqında «Cinah» sazişinə qoşuldu. 1997-ci ilin mayında Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin sülhməramlı bölüyü NATO-nun «Sülh naminə tərəfdaşlıq» proqramı çərçivəsində ilk dəfə Norveçdə keçirilən hərbi təlimdə iştirak etdi. Həmin ilin iyulunda prezident Heydər Əliyev NATO-nun və Avropa-Atlantika Əməkdaşlıq Şurası üzvü olan ölkələrin dövlət və hökumət başçılanmn Madrid zirvə görüşündə iştirak etdi. Bu sammitdə qəbul edilən sənədlərdə NATO-nun tərəfdaş dövlətlərin müstəqilliyinə, suverenliyinə, ərazi bütövlüyünə 494 və sərhədlərinin toxunulmazlığına təminat verdiyi, onun strukturunda iştirak edən dövlətlərin bir-birinə qarşı güc işlətmək, hədə-qorxu gəlmək hüququna malik olmadığı bildirildi. Bunlar Azərbaycanın haqq işinin qorunması sahəsində böyük əhəmiyyətə malik idi. Dünya birliyində Azərbaycanın mövqeləri getdikcə möhkəmlənirdi. 1997-ci ilin iyulunda Nyu-Yorkda Heydər Əliyev NATO-nun Baş katibi ilə görüşdü, bu təşkilatla Azərbaycan arasında əməkdaşlığı genişləndirmək məsələləri müzakirə edildi. Böyük dövlətlərin təzyiqinə, imperiya siyasətinə məharətlə sinə gərib apardığı müvəffəqiyyətli müstəqillik və «açıq qapı» siyasəti sayəsində Azərbaycan bölgədə, beynəlxalq aləmdə nüfuzlu dövlətə çevrilirdi. Azərbaycan-ABŞ münasibətləri daha yüksək səviyyəyə - strateji partnyorluq mərhələsinə yüksəlmişdi. 1997-ci il iyulun 27-dən avqustun 7-dək Respublikanın Prezidenti Heydər Əliyev ABŞ Prezidenti Bili Klintonun dəvəti ilə ABŞ-a ilk rəsmi dövlət səfərində oldu, böyük hörmət və ehtiramla qarşılandı. Avqustun 1-də Ağ evdə iki ölkə arasındakı münasibətlərin əsas prinsip və istiqamətlərini müəyyən edən böyük tarixi və siyasi əhəmiyyətə malik sənəd - Amerika-Azərbaycan münasibətləri haqqında prezidentlərin birgə bəyanatı imzalandı. 2001-ci il sentyabr ayının 1 l-də Nyu-York və Vaşinqtonda törədilmiş dəhşətli terror hadisələrinə cavab olaraq ABŞ beynəlxalq terrorizmə qarşı müharibə elan edərkən Azərbaycan dövləti onunla bir cəbhədə olduğunu bəyan etdi. ABŞ silahlı qüvvələrinin Azərbaycan Respublikası ərazisindən istifadə etməsi üçün şərait yaratdı. ABŞ-Azərbaycan münasibətlərinin inkişafına mane olan 907-ci maddə 2002-ci il yanva- nn 28-də aradan qaldırıldı. Azərbaycan ABŞ-ın siyasətdə, təhlükəsizlik və regional məsələlərdə, iqtisadiyyatda, ticarətdə strateji tərəfdaşı səviyyəsinə qalxdı. ABŞ bir daha elan etdi ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tezliklə, sülh yolu və ATƏT prinsipləri əsasında həll olunmasına ciddi səy göstərəcəkdir. Bölgədə nüfuzunu itirəcəyindən narahat olan Rusiya Ermənistana dəstəyini daha da artırdı. 1997-ci il avqustun 29-da Ermənistanla Rusiya arasında «Dostluq, əməkdaşlıq, qarşılıqlı yardım haqqında» yeni müqavilə imzalandı. Bu sənədə görə əgər hərbi vəziyyət yaranarsa Rusiya rəsmi surətdə Ermənistan tərəfində çıxış etməli idi. Təbii ki, bu
Yüklə 3,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|