Dərslik 1994-cü ildə nəşr edilmiş ali məktəblər üçün «Azərbaycan tarixi»nin (I cild) davamıdır və xalqımızın tarixinin
Yüklə 3,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- § 2. Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı. Müstəqilliyin və dövlətçiliyin möhkəmlənməsi
Sovet Ordusunun bu ərazidəki bütün silahlan və texnikası alınıb milli ordu hissələrinə verildi. Heydər Əliyevin müstəqil, tarazlı və cəsarətli siyasət yeritməsi bütün Azərbaycan xalqının diqqətini cəlb edir, ona ümidləri artmrdı. Xalqın nümayəndələri, qabaqcıl ziyalılar dəfələrlə Naxçıvana, onun yanına gedib, yenidən böyük siyasətə qayıtmasını xahiş etmişdilər. 1992-ci il oktyabnn 16-da Azərbaycanın 91 nəfər ən nüfuzlu ziyalısı - alimlər, müəllimlər, jurnalistlər, hüquqşünaslar, həkimlər, əmək adamlan, siyasətçilər «səs» qəzeti vasitəsilə Heydər Əliyevə bu xahişlə rəsmi müraciət etdilər. Yeni Azərbaycan uğrunda siyasi hərəkat genişləndi. Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə «Yeni Azərbaycan Partiyası» təşkil edildi. Partiyanın təsis konfransı 1992-ci il noyabrın 21-də Naxçıvan şəhərində keçirildi. Heydər Əliyev Azərbaycanda yenidən böyük siyasətə qayıtmaq təkliflərini qəbul etmir, müdrik məsləhətləri ilə xalqı yaxınlaşan daha böyük fəlakətdən qurtarmaq üçün iqtidara yol göstərməyə çalışırdı. İqtidar isə onun siyasətini separatçılıq kimi qiymətləndirir və Naxçıvan MR-də hakimiyyət çevrilişi etməyə, qeyri-demokratik yolla XC-ni hakimiyyətə gətirməyə cəhd edirdi. 1992-ci il oktyabnn 24-də Xalq Cəbhəsi yerli qurumlanna məxsus silahlı dəstələr Daxili İşlər Nazirliyi binasını, televiziya studiyasını ələ keçirir. Qiyamçılar televiziya ilə xalqa müraciət edib mövcud hakimiyyət əleyhinə bəyanatlar verir. Lakin naxçıvanlılar onları müdafiə etmədilər. Əhalinin böyük əksəriyyəti Heydər Əliyevin çağınşı ilə ayağa qalxdı. Silahlı quldurlar dövlət idarələrindən qovulub çıxarıldılar. Naxçıvan MR Ali Məclisinin sessiyası iqtidarın bu respublikanın statusunu ləğv etmək kimi səfeh cəhdini də rədd etdi. Xalq xilas- yolunu Heydər Əliyevin ölkəyə rəhbərliyində gördüyü zaman iqtidarda olan və iqtidarda olmayan Xalq Cəbhəsi üzvləri, habelə hakimiyyəti itirmiş qüvvələr və onlann əlaltılan arasında didişmə, satqınlıq, xəyanət yolu ilə, hətta Azərbaycamn müstəqilliyi bahasına hakimiyyəti ələ keçirmək cəhdləri baş alıb gedirdi. Güc orqanlanna nəzarəti ələ almaq üçün Rəhim Qazıyev və Surət Hüseynovun, həmçinin Daxili İşlər Nazirliyinin rəhbərlikdən uzaqlaşdıniması siyasi gərginliyi daha da artırdı. Müxalifət-iqtidar qarşıdurması siyasiləşməş orduya, cəbhədəki vəziyyətə xüsusən pis təsir edirdi. Gəncədə 1993-cü il 4 iyun hadisələri vəziyyəti daha da ağırlaşdırdı. Burada hökumətə tabe olmayan bir qrup zabit «Hərbi birlik», yarat 488 mışdı. Bu birlik Müdafiə Nazirliyinə tabe olmur, iqtidar hərbi müxalifətin öhdəsindən gələ bilmirdi. Bu vaxt Əlikrəm Hümbətov ona tabe olan silahlı qüvvələrdən istifadə edib cənub rayonlarında hakimiyyəti ələ almağa çalışırdı. «Ləzgistan dövləti» qurmaq xülyasında olan separatçı «Sadvab> təşkilatının silahlı quldurlan Dağıstandan Azərbaycanın Zuxul kəndindəki sərhəd məntəqəsinə soxulmuş, atışma baş vermişdi. Hərbi qiyamı yatırtmaq üçün hökumət Gəncəyə qoşun yeritdi, ölkədə vətəndaş müharibəsi başlandı. İki qardaş üz-üzə dayandı, qan töküldü. Lakin hökumət qüvvələri məğlub oldu. Üsyankar hərbi hissələr Bakıya doğru yeriməyə, prezidentin, hökumətin istefaya getməsini tələb etməyə başladılar və müqavimətə rast gəlmədən paytaxta yaxınlaşdılar. İyunun 14-də Nəvai yaxınlığında ordular üz-üzə dayandı, atışma başlandı. Danışıqlar nəticəsində qiyamçılan Lökbatan yaxınlığında və Şamaxı yolunun 75 kilometrliyində saxlamaq mümkün oldu. Yaranmış vəziyyətlə əlaqədar parlamentin sədri. Baş nazir, üç güc nazirliyinin rəhbərləri istefaya getməyə məcbur oldular. § 2. Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı. Müstəqilliyin və dövlətçiliyin möhkəmlənməsi Belə bir vəziyyətdə artıq xalqla bərabər hökumət və prezident də kömək üçün zəngin idarəçilik təcrübəsi, ümummilli lider, ağsaqqal nüfuzu olan Heydər Əliyevə müraciət etdilər. Azərbaycanın görkəmli oğlu, alovlu vətənpərvər Heydər Əliyev xalqın bu ağır günündə, şübhəsiz, kənardan baxa bilməzdi. O, xalqın və respublika hakim dairələrinin dəfələrlə təkidli dəvətini qəbul edib Bakıya gəldi. Bütün Azərbaycan xalqı bu gəlişi böyük ümid və sevinclə qarşıladı. H.Əliyev Azərbaycanda vətəndaş müharibəsini dayandırmaq üçün ağıllı, düşünülmüş siyasi manevrlər etdi, Gəncədə danışıqlar apanb hərbi müxalifəti neytrallaşdırdı. 1993-cü il iyunun 15-də Heydər Əliyev Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Sədri seçildi. Öz siyasi bacarıqsızlığı ilə ölkəni vətəndaş müharibəsi, siyasi pərakəndəlik səviyyəsinə gətirib çıxarmış AXC -Müsavat iqtidarı komandası Heydər Əliyevə bu mürəkkəb problemləri aradan qaldırmaqda köməkçi olmaq əvəzinə, müxalifətə keçdi: bəziləri qaçıb gizləndi, bəziləri fəaliyyətlərini «dondurdu». İyunun 17-dən 18-nə keçən gecə prezident Əbülfəz Elçibəy Bakını gizlincə tərk edib Naxçıvan MR-ə, doğulduğu Kələki kəndinə getdi.
Ona dəfələrlə geri qayıdıb ölkəyə rəhbərlik etmək təklif olunsa da, hər dəfə, faktiki olaraq rədd cavabı alındı. Milli Məclis iyunun 23-də prezident səlahiyyətlərini parlamentin spikeri Heydər Əliyevə həvalə etdi. Heydər Əliyev başlanmış vətəndaş müharibəsini dayandırmaq, müxalif tərəflər arasında anlaşma yaratmaq məqsədilə idarəçilik bacarığı olmayan, xarici dövlətin xüsusi orqanlannm və revanş almaq istəyən qüvvələrin əlində oyuncağa çevrilmiş, lakin real silahlı gücə malik Surət Hüseynovu öz sayıq nəzarəti altında Baş nazir vəzifəsinə təyin etdi, güc nazirliklərinə rəhbərlik də ona tapşırıldı. Xalqın dəstəyinə arxalanan Prezidentin qətiyyətli və müdrik siyasəti, yerli əhalinin böyük köməyi sayəsində yeddi cənub rayonunu əhatə edən, avqustun 7-də elan olunmuş üzdəniraq «Talış Muğan Respublikası» avqustun 23-də ləğv olundu, ölkənin şimal-şərq sərhəddində sadvalçılann özbaşınalığına son qoyuldu. Xalq öz rəhbəri ətrafında daha sıx birləşməyə başladı. Milli Məclisin qəran ilə 1993-cü il avqustun 29-da Prezident Əbülfəz Elçibəyə etimad haqqında referendum keçirildi. Referendumda iştirak edənlərin 97,5 faizi prezidentə etimadsızlıq göstərdi. 1993-
alternativ əsasda səs çoxluğu ilə Respublikanın prezidenti seçdi. Bu seçkilər bütün Azərbaycan xalqının Heydər Əliyevə böyük ümidlər bəslədiyini, inandığını bir daha nümayiş etdirdi. Heydər Əliyev prezident kimi Azərbaycan Respublikasımn dövlət müstəqilliyini qorumağa, demokratiyanı inkişaf etdirməyə, ölkənin bazar iqtisadiyyatı yolu ilə tərəqqisinə şərait yaratmağa, erməni təcavüzkarlanna qarşı xalqın ədaləti müharibəsini sülh vasitələri ilə başa çatdırmağa, respublikanın ərazi bütövlüyünü bərpa etməyə and içdi və bu istiqamətdə yorulmaq bilmədən çalışdı. Azərbaycan dövlətçiliyinin bərpa və inkişaf etdirilməsi ictimai-siyasi sabitliyin, ərazi bütövlüyünün təmin olunması kimi mürəkkəb işə dövlət intizamımn, qanunçuluğun, hüquq-mühafizə orqanlannm, ordunun möhkəmləndirilməsindən başlandı. Başıpozuq ordu düşmən dəyirmanına su tökürdü. Əvvəlki iqtidar möhkəm, intizamlı ordu yarada bilməmişdi. Xalq öz ordusuna özgələşir, fərarilik artırdı. Yenə də torpaqların düşmənə verilməsi ilə ölkədə siyasi böhran yaranacağına, hakimiyyət çevrilişi olacağına ümid edənlərin və hakimiyyəti ələ keçirmək istəyənlərin cinayətkar satqınlığı nəticəsində 1993-cü ilin yayında və payızında Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə yeni zərbə vuruldu. Erməni qoşunlan iyulun 23-də Ağda 490 Yüklə 3,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|