Dərslik 1994-cü ildə nəşr edilmiş ali məktəblər üçün «Azərbaycan tarixi»nin (I cild) davamıdır və xalqımızın tarixinin
Yüklə 3,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
münasibət üzrə ümumittifaq referendumunda Azərbaycanın iştirak etməsi haqqında qərar qəbul etdilər. Ermənistanın boykot etdiyi referendumda Azərbaycanın iştirak etməsinin Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsində Moskvanın mövqeyini ikincinin xeyrinə dəyişəcəyinə ümid də bu nəticəyə az təsir göstəıməmişdi. Referendumda qanunla iki ay əvəzinə cəmi on gün hazırlıq görüldü. Demokratik qüvvələr fövqəladə vəziyyət şəraitində bu üzdəniraq «ümumxalq səsverməsini» baykot etdi. Naxçıvan MR əhalisi referendumda iştirak etmədi. Referendum martın 17-də keçirildi. Nəticələr saxtalaşdırıldı, guya səsvermədə iştirak edənlərin 95 faizi SSRİ-nin saxlanılması lehinə olmuşdular. Aprelin sonlarında SSRİ prezidenti ilə referendumda iştirak etmiş 9 respublikanın yüksəkvəzifəli şəxsləri Moskva yaxınlığında Novo- Oqoryovadakı prezident iqamətgahında tezliklə yeni ittifaq müqaviləsi başlanacağı haqqında razılıq (niyyət) protokolu imzaladılar. Təqdim olunan müqavilə layihəsi kompromis xarakterli idi. Müqavilə bağlanandan sonra altı aydan gec olmayaraq ittifaq orqanlanna yeni seçkilər keçirilməsi və bu yolla rəqiblərin siyasi hakimiyyətdən uzaqlaşdırılması nəzərdə tutulurdu. Moskva may-iyun aylarında Goranboyda erməni quldurlarına köməyi azaltmaqla, həm Ermənistanı «cəzalandırdı», həm də Mütəllibov rejimini bir qədər populyarlaşdıra bildi. Bundan istifadə edən prezident, mövqeyini möhkəmləndirmək üçün ümumxalq prezident seçkilərinə getməyi qərara aldı. Seçkilər sentyabrın 8-nə təyin olundu. Heydər Əliyev imperiyanı qoruyub saxlamağa çalışan qüvvələrə, ilk növbədə Kommunist Partiyasına və Sovet dövlətinə açıq etirazını bildirdi, onlann riyakar siyasətini ifşa etdi və kommunist partiyasının sıralanndan çıxdı. O, SSRİ Nazirlər Soveti Partiya təşkilatına ərizəsində qeyd edirdi: «Azərbaycanın dövlət suverenliyi, ərazi bütövlü5di konstitusiyaya zidd olaraq kobud şəkildə pozulub. Ermənistanla Azərbaycan arasında elan edilməmiş müharibə gedir. Bütün bunlar «humanist ideologiyalı» Sovet dövləti üçün adi haldır». Xalq onun bu addımını razılıqla qarşıladı. w- Respublika rəhbərinin imperiyanı qoruyub saxlamaq istəyən qüvvələrlə dilbirliyi, əməkdaşlığı ümumxalq narazılığına səbəb olmuşdu. Naxçıvan MR Ali Məclisi 1991-ci il 4 sentyabr tarixli qəran ilə prezident seçkilərini Naxçıvan MR ərazisində dayandırdı. Xalqı yolundan döndərmək üçün Azərbaycan rəhbərliyi Naxçıvana ciddi təzyiqlər
göstərdi. Muxtar Respublikaya silahlı qüvvələr yeridildi. Daxili İşlər Nazirliyinin bir qrup zabiti, Azərbaycan parlamenti deputatlanndan ibarət böyük bir dəstə Naxçıvana göndərildi ki, yerli hakimiyyət orqanlarım bu qəran dəyişməyə məcbur etsin. Lakin xalqın lideri Heydər Əliyev yerli televiziya vasitəsilə bəyanət verdi və xəbərdarlıq etdi ki, Naxçıvana təzyiq üçün gələn qüvvələr Muxtar Respublikanı tərk etməlidirlər, əks-təqdirdə bütün əhali ayağa qalxacaqdır. İqtidar geri çəkilməyə məcbur oldu. Artıq «Dağlıq Qarabağ problemi» ətrafında birləşən müxtəlif siyasi qruplar bu problemin yalnız Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra həll oluna biləcəyi yəqinliyinə gəlmişdilər. Müstəqilliyin əldə edilməsi yollannı isə onlar müxtəlif cür təsəvvür edirdilər. Etibar Məmmədov AXC-nin IV konfransında (1991, 26-27 may) diskussiya açıb milli cəbhə yaratmaq, milli azadlıq demokratiyadan deyil, demokratiyaya milli azadlıqdan gəlmək konsepsiyasını irəli sürdü. İki platforma: birincisi, müstəqilliyə doğru insan hüquqlannm aliliyinə zidd olmayan yollarla getməyi vacib hesab edən «liberal-demokratlar»ın, ikincisi isə müstəqilliyə hər bir mümkün, hətta lazım gələrsə insan hüquqlarına zidd olan yollarla getməyi lazım bilən «millətçi-vətənpərvərlən>in platforması formalaşdı. AXC-nin idarə heyətində artıq fikir birliyi yox idi. Cəbhə daxilində partiyalaşma prosesi başlamışdı. Buna görə də AXC-nin I qurultayında (1991, 13-16 iyul) idarə heyəti buraxıldı. Xalqın azadlıq mübarizəsinə Heydər Əliyev rəhbərlik edirdi. İmperiya hakimiyyətinin yuxarı eşolonlannda mühafizəkar qüvvələrin müqaviməti getdikcə güclənirdi. Onların səmərəli fəaliyyəti üçün inflyasiyanın sürətlə artması, əhalinin vəziyyətinin gündən-günə pisləşməsi münasib şərait yaradırdı. 1991-ci ilin iyununda SSRİ Ali Sovetinin gizli iclasında mühafızəkarlann liderləri Nazirlər Sovetinə fövqəladə səlahiyyətlər verilməsini tələb etdilər. Bu, baş tutmadı. İrticanın növbəti hücumu 18-19 avqust dövlət çevrilişi cəhdində təzahür etdi. Onun başçıları Forostda (Krımda) istirahət edən Qorbaçovu «neytrallaşdırıb», Dövlət Fövqəladə Vəziyyət Komitəsi («QKÇP») təşkil etdilər və «demokratikləşmə»nin, «yenidənqurma»nm çıxılmaz vəziyyətə saldığı imperiyanı iflasdan qurtarmaq üçün bütün hakimiyyəti öz əllərinə aldılar. Lakin qiyamçılar səhv etmişdilər, onlar iri şəhərlərdə demokratik qüvvələrin güclü olduğunu nəzərə almamışdılar. Avqustun 19-da Rusiya prezidenti B.Yeltsenin başçılığı ilə qiyama qarşı bütün demokratik qüvvələr birləşib ayağa qalxdı. Azərbaycanda da demokra 471 tik qüvvələr, o cümlədən Heydər Əliyev «QKÇP»-nin qanunazidd fəaliyyətinə qarşı çıxdılar. Lakin respublikanın əvvəlki prezidenti «QKÇP»-ni müdafiə edərək ciddi siyasi səhvə yol vermişdi. Rusiyada demokratik qüvvələrin birgə fəaliyyəti nəticəsində dövlət çevrilişinin qarşısı alındı. Azərbaycanın hər yerində irticaya tərəfdar olan qüvvələrə qarşı mübarizə, mitinqlər başlandı. Naxçıvanda da izdihamlı mitinqlər keçirildi. Hərəkatı istiqamətləndirən Heydər Əliyev idi. Mitinqlərlə Azərbaycanın suveren hüquqlarının təmin olunması üçün qəti tədbirlər görülməsi tələb edilirdi. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin xalqın tələbi ilə çağmlmış növbədənkənar sessiyası 1991-ci il avqustun 30-da saat 13.30-da Azərbaycan Respublikasının böyük müstəqilliyini bərpa etmək haqqında bəyanat qəbul etdi. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT MÜSTƏQİLLİYİNİ BƏRPA ETMƏK HAQQINDA AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ALİ SOVETİNİN BƏYANNAMƏSİ Azərbaycan Respublikasının Ali Soveti Azərbaycan xalqının ali dövlət mənafelərini rəhbər tutaraq və onun iradəsini ifadə edərək, 1918-ci ildən 1920-ci ilədək Azərbaycan Cümhuriyyətinin beynəlxalq birlik tərəfindən tamnmış müstəqil dövlət kimi mövcud olduğunu qeyd edərək, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına, Azərbaycan Respublikasının suverenliyi haqqında və Azərbaycan Respublikasının iqtisadi müstəqilliyinin əsaslan haqqında konstitusiya qanunlanna əsaslanaraq, Azərbaycan xalqının müqəddaratı və azad inkişafın təmin olunması üçün məsuliyyətini dərk edərək. Milli mənsubiyyətindən və dini etiqadından asılı olmadan Azərbaycan Respublikasının bütün vətendaşlannın beynəbcalq aktlarda nəzərdə tutulmuş bütün insan hüquqlarma və əsas azadhqlanna təminat verərək, Azərbaycan Respublikasının suverenliyi və ərazi bütövlüyü üçün təhlükəni aradan qaldırmağa çalışaraq, Azərbaycan Respublikasının təhlülmsizliyini və dövlət sərhədlərinin toxunulmazlığını təmin etmək kimi müqəddəs borcu rəhbər tutaraq. Respublikanın bütün vətənpərvər qüvvələrinin sıx birləşməsinin zəruriliyini dərk edərək, 472 Yüklə 3,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|