Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 07. 08. 2014-cü il tarixli 869 nömrəli əmri ilə təsdiq
Yüklə 43,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mədəni və yabanı nümayəndələri.
- Xaççiçəklilərin əhəmiyyəti.
- Gülçiçəklilər fəsiləsi.
- Çiçək
2 2 37 36 BİTKİLƏR, BAKTERİYALAR VƏ GÖBƏLƏKLƏR ALƏMİNİN MÜXTƏLİFLİYİ / Ali toxumlu bitkilər 2. Verilən təsvirlərə görə çiçək düsturlarını tərtib edin: A) 5 bitişik kasa yarpağı, 5 ləçək, 10 erkəkcik və 1 dişicik. B) 5 bitişik kasa yarpağı, 5 bitişik ləçək, 5 erkəkcik və 1 dişicik. C) 5 kasa yarpağı, 5 ləçək, çoxlu erkəkcik və çoxlu dişicik. Öyrändiklärinizi yoxlayın Öyrändiklärinizi yoxlayın Uyğunluğu müəyyən edin. Öyrändiklärinizi tätbiq edin Öyrändiklärinizi tätbiq edin 1. Çiçək əmələ gətirmir. 2. Heyvanlarla, küləklə çar- paz və ya öz-özünə tozlanır. 3. Çiçəyində ikiqat ma- yalanma baş verir. 4. Meyvə əmələ gətirmir. 5. Toxum meyvəyanlığı ilə mühafizə olunur. 6. Yalnız küləklə tozlanır. A) Çılpaqtoxumlular B) Örtülütoxumlular Çiçək ləçəkləri 1 2 3 4 Ləpə yarpaqları Yarpaq damarlanması Kök sistemləri 1. Birləpəlilər və ikiləpəlilər üçün sə- ciyyəvi olan əlamətləri nəzərə alaraq şəkillərin nömrələrini cədvəlin müəy- yən sətirlərində yerləşdirin. 5 9 10 Əlamətlər Birləpəlilər İkiləpəlilər Ləpə yarpaqları- nın sayı ? 6 7 8 Xaççiçəklilər fəsiləsi. Fəsilənin 3 minə yaxın növü var. Əksəriyyəti ot bitkisidir. Bəzilərində əsas kök yoğunlaşaraq meyvəköklər əmələ gətirir.Yarpaqları gövdə üzərində növbəli düzülür. Çiçəyinin quruluşu. Çiçəkləri əksər hallarda sadə salxım çiçək qrupuna toplanır. Çiçəyinin kasa yarpaqları və ləçəkləri 4 ədəddir. Ləçəkləri xaç şəklində düzülmüşdür. 6 ədəd erkəkciyinin dördü uzun, ikisi isə qısadır. Ətirli və nektarlı çiçəkləri həşəratla tozlanır. Meyvəsi əksərən buynuzmeyvə və ya buynuzcuqdur. Mədəni və yabanı nümayəndələri. Mədəni nümayəndələri ağbaş kə- ləm, gül kələm, kolrabi kələmi, Brüssel kələmi, vəzəri, turp və s.-dir. Yabanı nümayəndələrinə isə yabanı kələm, vəzərək, çöl xardalı, quduz- otu, sarılıqotu, quşəppəyi, yabanı ağ turpu nümunə göstərmək olar. Xaççiçəklilərin əhəmiyyəti. Xaççiçəklilərin bir çox mədəni nümayən- dələrindən (ağbaş kələm, gül kələm, vəzəri, turp və s.) qida kimi istifadə olunur. Xaççiçəklilərin bir qismi müalicəvi xüsusiyyətə malikdir. Mə- sələn, quşəppəyinin yarpaqları C vitamini ilə zəngindir və qankəsici xü- susiyyətə malikdir. Ağ turpdan tənəffüs yollarının müalicəsində istifadə olunur. Bu fəsiləyə aid olan şəbbugülünü isə gözəl görkəm və qoxusuna görə bəzək bitkisi kimi də becərirlər. Gülçiçəklilər fəsiləsi. Fəsiləyə 3 minə qədər növ daxildir. Ağac, kol və otşəkilli nümayəndələri var. Yarpaqları sadə və ya mürəkkəb olur. Çiçəyinin quruluşu. Çiçəkləri tək və ya qruplarda toplanır. Çiçəyinin kasa yarpaqları, ləçəkləri, adətən, 5 ədəd olur. Ləçəkləri müxtəlif rəng- lidir. Erkəkcikləri çoxdur. Alma, gilas, albalı kimi bitkilərin çiçəyində, 15. İkiləpəlilər sinfi. Xaççiçəklilər və gülçiçəklilər fəsiləsi Avropaya qırmızı turpun gətirilməsi italyan səyyahı Marko Polonun adı ilə bağlıdır. O, bu bitkinin toxumlarını Çinə səyahətdən qayıdan zaman – özü ilə gətirmişdi. Sonradan qırmızı turpun ağ turp, kələm və xardal kimi bitkilərlə “qohum” olduğu müəyyən edildi. XIII əsrin sonunda · Hansı əlamətlərə görə alimlər bu “qohumluq“ əlaqələrini müəyyən etmişlər? A və B bitkilərinin çiçək və mey- vələrini plan üzrə təsvir edin: Çiçək: 1. Ləçəklərin sayı. 2. Dişi- ciklərin sayı. 3. Erkəkciklərin sayı. Meyvə: 1. Meyvənin adı. 2. Toxum- ların sayı və yerləşməsi. A və B bitkilərinin çiçək və mey- vələri bir-birindən nə ilə fərqlənir? Bu nəyi göstərir? A B Fäaliyyät Fäaliyyät Nümunə: K L E D (5) 5 ∞ 1 albalının çiçək düsturu kimi yazılır. Bu, onu göstərir ki, onun çiçəyində 5 ədəd bitişik kasa yarpağı, 5 ləçək, çoxlu erkəkcik, 1 dişicik olur. Çiçək düsturu (albalıda) K L E D (5) 5 1 Ґ Kasa yarpaqları Ləçəklər Bitişik elementlərin miqdarı mötərizədə yazılır. Erkəkcik Dişicik Çiçəyin struktur elementlərinin sayı 12-dən çox olarsa, (sonsuzluq) işarəsindən istifadə edilir. Ґ kambinin hesabına eninə böyüyür. Çiçəklərində kasa yarpağının, ləçək- lərin və erkəkciklərin sayı, adətən, 4 və ya 5 üzvlü olur. Çiçək düsturu. Bitkilərin bu və ya digər fəsiləyə aid edilməsi üçün istifadə olunan əlamətlərindən biri onun çiçəyinin quruluş xüsusiyyət- ləridir. Bunun üçün botanikada xüsusi şərti işarələrdən ibarət çiçək düsturundan istifadə edilir. 2 2 37 36 BİTKİLƏR, BAKTERİYALAR VƏ GÖBƏLƏKLƏR ALƏMİNİN MÜXTƏLİFLİYİ / Ali toxumlu bitkilər 2. Verilən təsvirlərə görə çiçək düsturlarını tərtib edin: A) 5 bitişik kasa yarpağı, 5 ləçək, 10 erkəkcik və 1 dişicik. B) 5 bitişik kasa yarpağı, 5 bitişik ləçək, 5 erkəkcik və 1 dişicik. C) 5 kasa yarpağı, 5 ləçək, çoxlu erkəkcik və çoxlu dişicik. Öyrändiklärinizi yoxlayın Öyrändiklärinizi yoxlayın Uyğunluğu müəyyən edin. Öyrändiklärinizi tätbiq edin Öyrändiklärinizi tätbiq edin 1. Çiçək əmələ gətirmir. 2. Heyvanlarla, küləklə çar- paz və ya öz-özünə tozlanır. 3. Çiçəyində ikiqat ma- yalanma baş verir. 4. Meyvə əmələ gətirmir. 5. Toxum meyvəyanlığı ilə mühafizə olunur. 6. Yalnız küləklə tozlanır. A) Çılpaqtoxumlular B) Örtülütoxumlular Çiçək ləçəkləri 1 2 3 4 Ləpə yarpaqları Yarpaq damarlanması Kök sistemləri 1. Birləpəlilər və ikiləpəlilər üçün sə- ciyyəvi olan əlamətləri nəzərə alaraq şəkillərin nömrələrini cədvəlin müəy- yən sətirlərində yerləşdirin. 5 9 10 Əlamətlər Birləpəlilər İkiləpəlilər Ləpə yarpaqları- nın sayı ? 6 7 8 Xaççiçəklilər fəsiləsi. Fəsilənin 3 minə yaxın növü var. Əksəriyyəti ot bitkisidir. Bəzilərində əsas kök yoğunlaşaraq meyvəköklər əmələ gətirir.Yarpaqları gövdə üzərində növbəli düzülür. Çiçəyinin quruluşu. Çiçəkləri əksər hallarda sadə salxım çiçək qrupuna toplanır. Çiçəyinin kasa yarpaqları və ləçəkləri 4 ədəddir. Ləçəkləri xaç şəklində düzülmüşdür. 6 ədəd erkəkciyinin dördü uzun, ikisi isə qısadır. Ətirli və nektarlı çiçəkləri həşəratla tozlanır. Meyvəsi əksərən buynuzmeyvə və ya buynuzcuqdur. Mədəni və yabanı nümayəndələri. Mədəni nümayəndələri ağbaş kə- ləm, gül kələm, kolrabi kələmi, Brüssel kələmi, vəzəri, turp və s.-dir. Yabanı nümayəndələrinə isə yabanı kələm, vəzərək, çöl xardalı, quduz- otu, sarılıqotu, quşəppəyi, yabanı ağ turpu nümunə göstərmək olar. Xaççiçəklilərin əhəmiyyəti. Xaççiçəklilərin bir çox mədəni nümayən- dələrindən (ağbaş kələm, gül kələm, vəzəri, turp və s.) qida kimi istifadə olunur. Xaççiçəklilərin bir qismi müalicəvi xüsusiyyətə malikdir. Mə- sələn, quşəppəyinin yarpaqları C vitamini ilə zəngindir və qankəsici xü- susiyyətə malikdir. Ağ turpdan tənəffüs yollarının müalicəsində istifadə olunur. Bu fəsiləyə aid olan şəbbugülünü isə gözəl görkəm və qoxusuna görə bəzək bitkisi kimi də becərirlər. Gülçiçəklilər fəsiləsi. Fəsiləyə 3 minə qədər növ daxildir. Ağac, kol və otşəkilli nümayəndələri var. Yarpaqları sadə və ya mürəkkəb olur. Çiçəyinin quruluşu. Çiçəkləri tək və ya qruplarda toplanır. Çiçəyinin kasa yarpaqları, ləçəkləri, adətən, 5 ədəd olur. Ləçəkləri müxtəlif rəng- lidir. Erkəkcikləri çoxdur. Alma, gilas, albalı kimi bitkilərin çiçəyində, 15. İkiləpəlilər sinfi. Xaççiçəklilər və gülçiçəklilər fəsiləsi Avropaya qırmızı turpun gətirilməsi italyan səyyahı Marko Polonun adı ilə bağlıdır. O, bu bitkinin toxumlarını Çinə səyahətdən qayıdan zaman – özü ilə gətirmişdi. Sonradan qırmızı turpun ağ turp, kələm və xardal kimi bitkilərlə “qohum” olduğu müəyyən edildi. XIII əsrin sonunda · Hansı əlamətlərə görə alimlər bu “qohumluq“ əlaqələrini müəyyən etmişlər? A və B bitkilərinin çiçək və mey- vələrini plan üzrə təsvir edin: Çiçək: 1. Ləçəklərin sayı. 2. Dişi- ciklərin sayı. 3. Erkəkciklərin sayı. Meyvə: 1. Meyvənin adı. 2. Toxum- ların sayı və yerləşməsi. A və B bitkilərinin çiçək və mey- vələri bir-birindən nə ilə fərqlənir? Bu nəyi göstərir? A B Fäaliyyät Fäaliyyät Nümunə: K L E D (5) 5 ∞ 1 albalının çiçək düsturu kimi yazılır. Bu, onu göstərir ki, onun çiçəyində 5 ədəd bitişik kasa yarpağı, 5 ləçək, çoxlu erkəkcik, 1 dişicik olur. Çiçək düsturu (albalıda) K L E D (5) 5 1 Ґ Kasa yarpaqları Ləçəklər Bitişik elementlərin miqdarı mötərizədə yazılır. Erkəkcik Dişicik Çiçəyin struktur elementlərinin sayı 12-dən çox olarsa, (sonsuzluq) işarəsindən istifadə edilir. Ґ kambinin hesabına eninə böyüyür. Çiçəklərində kasa yarpağının, ləçək- lərin və erkəkciklərin sayı, adətən, 4 və ya 5 üzvlü olur. Çiçək düsturu. Bitkilərin bu və ya digər fəsiləyə aid edilməsi üçün istifadə olunan əlamətlərindən biri onun çiçəyinin quruluş xüsusiyyət- ləridir. Bunun üçün botanikada xüsusi şərti işarələrdən ibarət çiçək düsturundan istifadə edilir. Yüklə 43,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|