Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 10. 07. 2009-cu IL tarixli
Yüklə 2,71 Kb. Pdf görüntüsü
|
10 nəzəriyyəni ifşa etmişdir. Bundan əlavə, M.V.Lomonosov başqa xalqları (və dilləri) qiymətdən, hörmətdən salmaq və onların bəşəriyyət tarixindəki əhəmiyyətini azaltmaq istəyənlərin baxışlarına qarşı çıxmışdır. XIX əsrin 60-70-ci illərindəki elmi baxışlarda böyük mövqeyə malik olan Ç.Darvinin «Təkamül nəzəriyyəsi» ibtidai icma dövrünün öyrənilməsinə və etnoqrafiya elminə çox təsir etmişdir. Canlı aləmin inkişafındakı qanunauyğunluq və orqanizmlərin təbiətdən asılı olaraq dəyişməsi haqqında mütərəqqi fikirlər Ç.Darvindən çox-çox əvvəl (məsələn, hələ XVIII əsr fransız filosofları D.Didro (1713- 1784), P.Holbax (1723-1789), J.Lametri (709-1751) və başqaları tərəfindən) söylənmişdi. Yerin və təbiətdəki bütün hadisələrin dəyişməsi haqqında daha aydın və səlis baxışlar böyük rus alimi M.V.Lomonosova məxsusdur. Bu baxışlar sonralar böyük ingilis alimi Ç.Darvinin (1809-1882) «Təbii seçmə yolu ilə növlərin əmələ gəlməsi» (1859) əsərində özünün sistemləşdirilmiş məcmusunu tapmışdır. Biologiya və bir sıra təbiət elmlərinin əldə etdiyi müvəffəqiyyətlərə əsaslanaraq Ç.Darvin göstərmişdir ki, təbiətdəki orqanizmlər mövcud şəkildə yaranmayaraq uzun bir tarixi inkişafın məhsuludur. Ç.Darvinə görə, bu «təkamülün» əsasını «təbii surətdə seçilmə» təşkil edir. Belə ki, təbiətdə bir sıra orqanizmlər ətraf mühitə uyğunlaşaraq və onun təsirinə qarşı daha dözümlü çıxaraq yaşayır, bəzi orqanizmlər isə bu cəhətdən dözümsüz olduğundan məhv olub gedir və bu səbəbdən, təbiətdə orqanizmlər təbii surətdə seçilib ayrılaraq dəyişir. Ç.Darvinin baxışları canlılar aləminin inkişafına dair metafiziki və dini baxışlara o dövrdə böyük zərbə idi. Təkamül nəzəriyyəsi təbiət elminin inkişafında böyük müvəffəqiyyət qazanaraq elmi biologiyanın əsasını qoymuşdur. Eyni zamanda ibtidai cəmiyyətin inkişafı, insanların mənşəyi ilə bağlı elmi mülahizələrdə uzun müddət aparıcı yer tutmuşdur. İbtidai icma tarixinin öyrənilməsində XX əsrin 60-cı illərinin böyük müvəffəqiyyətlərindən biri olan qəbilə quruluşunun öyrənilməsi hesab edilə bilər. Bu cəhətdən görkəmli Amerika alimi Luis Henri Morqanın tədqiqatları çox əhəmiyyətlidir. L.H.Morqan İrogez tayfa ittifaqını dərindən tədqiq etmişdir. O, hətta bu ittifaqa daxil olan Seneka tayfası içərisində uzun müddət yaşamış və öz tədqiqatlarını ümumiləşdirərək - «İrogezlərin ittifaqı» (1861), «Qohumluq sistemi və insan ailəsinin xüsusiyyətləri» (1869), xüsusilə «Qədim cəmiyyət» (1877), «Amerika yerlilərinin evləri və həyatı» (1881) kimi bir sıra qiymətli əsərlər yazmışdır. Paleontologiya, antropologiya və arxeologiya elmlərinin məlumatları, insanabənzər meymunların həyatı üzərində müşahidə, insanın və insan cəmiyyətinin yaranması şəraitini və prosesini aydınlaşdırmağa imkan verir. 11 XX əsrin əvvəllərində Vyana yaxınlığında Miosen dövrünə aid yer təbəqələrindəki kirəc laylarında qədim zamanlarda yaşamış bir meymunun azı dişi tapılmışdır. Bu diş bəzi xüsusiyyətlərinə görə insan dişinə daha çox oxşayırdı. Oradaca həmin heyvanın daha iki dişi tapılmışdır. Bu dişlərin sahibi o zaman alimlər tərəfindən driopitek * adlandırılmışdır. Ehtimal ki, insanların və eləcə də, Afrikada yaşayan insanabənzər meymunların ümumi əcdadları da bu driopiteklər olmuşlar. 1934-cü ildə Hindistanda Himalay dağları ətəyində Sivalik təpələrinin üçüncü dövrünə aid olan qatlarında bir neçə ali meymunun qalıqları tapılmışdır. Bu meymunlardan biri yastısifət ramapitek adlandırılmışdır. Pliosen çöküntülərində həmin meymunun bir neçə dişi olan yuxarı çənəsinin bir parçası da tapılmışdır. Ramapitekin köpək dişi ilə kəsici dişi arasındakı aralıq («diastem») yox dərəcəsindədir (bu aralığın olmaması insana xas olan bir əlamətdir). Ramapitekin dişlərində onu insana oxşadan başqa əlamətlər də vardır. Ramapiteklər driopiteklərə nisbətən insana daha çox oxşayırlar. Onlar insanabənzər meymunlardan köpək dişlərinin digər dişlərinə nisbətən qabağa çıxmaması ilə fərqlənir və demək onlar ki, insana daha yaxın olmuşlar. 1924- cü ildə Cənubi Afrikada tapılmış və avstrolopitek («avstralis» - cənub və «pitekos» - meymun sözlərindən əmələ gəlib, «cənub meymunu» deməkdir) adlanan insanabənzər meymunların tədqiqi və insanın əcdadları haqqında çoxlu material vermişdir. 1935-1951-ci illərdə 30-a qədər meymunun qalığı kəşf edilmişdir. Bunların tədqiqi nəticəsində avstrolopiteklərin şaquli vəziyyətdə hərəkət etdikləri də sübut edilmişdir. Avstralopiteklərin iki ayağı üstə yeriməyə başlaması ehtimal ki, onun yaşayış şəraitinin dəyişməsi ilə izah edilir. Yüz min illər boyu Yer üzərindəki dəyişikliklər və inkişaf avstrolopitek tipli meymunların da tədricən insanabənzər başqa meymunlardan ayrılmasına və yüksəlməsinə səbəb olmuşdur. Düz yeriməyi öyrənməsi həyat uğrunda mübarizədə onlara böyük imkanlar qazandırmış, ağac və daş kimi təbii silahlardan istifadə etmək bacarığına yiyələnməyə kömək etmişdir. Əlbəttə, avstrolopiteklərin insanın əcdadları olduğu haqqında tam və qəti hökm vermək olmaz. Uzaq geoloji dövrlər haqqında hələ natamam məlumatlarımız bu barədə qəti fikrə gəlməyi çətinləşdirsə də, hər halda, demək olar ki, insanların ilk əcdadları avstrolopiteklərə oxşar və onlara yaxın olmuşdur. * Driopitek yunanca «drio» (ağac) və «pitekos» (meymun) sözlərindən olub ağacda gəzən meymun deməkdir. İnsana ən çox bənzər meymunlar qorilla, şimpanze və oranqutan meymunları hesab olunur. Bunlar bədən quruluşu, əzələ və qan tərkibinə görə insan ilə ümumi olan 100-ə qədər əlamətə malikdir. Bu ümumi əlamətlər oranqutanlarda azdır (50-yə qədərdir). Yüklə 2,71 Kb. Dostları ilə paylaş:
|