Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 10. 07. 2009-cu IL tarixli
Yüklə 2,71 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Pitekantrop.
12 Yaşamaq uğrunda mübarizə nəticəsində, avstrolopiteklərin həyatı tədricən dəyişmişdir. Özünə qida əldə etmək üçün onlar ağaclara dırmaşmaqdan düzənliklərdə yeriməyə keçmişlər (buna coğrafi mühitdəki dəyişikliklər də təsir edirdi). Bədənin şaquli vəziyyət alması, başın dikliyi beynin inkişafına da təsir etmişdir. Beləliklə, düz yeriməyi öyrənmək sonrakı təkamül üçün çox qiymətli hadisə olmuşdur. Lakin bütün bunlar yenə də insanın əmələ gəlməsində başlıca və həlledici amil kimi qiymətləndirilmir. F.Engels özünün «Meymunun insana çevrilməsi prosesində əməyin rolu» adlı məşhur əsərində yazır ki, əmək bütün insan həyatının birinci əsas şərtidir, həm də o dərəcədə belə bir əsas şərtdir ki, biz müəyyən mənada deməliyik: insanın özünü əmək yaratmışdır. F.Engelsə görə, əllərin və beynin inkişaf etməsinin meymunun insana çevrilməsində həlledici rolu olmuşdur. Bunun üçün isə yuxarıda deyildiyi kimi, şaquli vəziyyətdə yerimək, əllərin əmək fəaliyyəti üçün hərəkət orqanı olmaqdan azad olmasının həlledici əhəmiyyəti olmuşdur. Əlbəttə, əllər də birdən-birə tam təkmilləşməmişdir. İnsan, əlinin köməyi ilə ilk çaxmaqdaşı bıçağını hazırlayana qədər çox uzun bir dövr keçmişdir. Bu müddət ərzində əl yeni-yeni vərdişlərə alışmış, əldə edilən daha böyük çeviklik isə nəsildən-nəslə keçib təkmilləşmişdir. F.Engels yazmışdır ki, əl nəinki əmək orqanıdır, o, həmçinin əməyin məhsuludur. Dik yerimək və əllərin əmək orqanına çevrilməsi insanın meymundan ayrılmasına başlanğıc olmuşdur. F.Engels «Təbiətin dialektikası»na girişdə yazır: «Min illər boyu davam edən mübarizədən sonra, ən nəhayət, əl ayaqdan ayrılıb, insan dik yeriməyə başladığı zamandan etibarən insan meymundan ayrıldı, beləliklə də, aydın nitqin inkişafı üçün əsas yaranmış oldu və bunun sayəsində o zamandan etibarən insanla meymun arasında keçilməz bir uçurum meydana gəldi». Məlumdur ki, insanın əcdadı sürü halında, dəstələrlə yaşayırdı. İlk insanlar da sürü halında, dəstələrlə yaşamışlar. O dövrdə ilk əmək prosesi də yalnız möhkəm birləşmiş qruplar içərisində mümkün ola bilərdi. Qrupların möhkəmliyi isə formalaşmaqda olan insanların əmək fəaliyyətindən asılı idi. Heyvan aləmindən öz əməyi nəticəsində insana çevrilməkdə olan ibtidai insan kollektivinin qüvvəsi isə məhsuldar qüvvə idi. Pitekantrop. XIX əsrin sonunda Yava adasında, Trinil yaxınlığında avstrolopitekə nisbətən daha mükəmməlləşmiş və insana daha artıq bənzəyən meymunların qalıqları tapılmışdır. Tədqiqatçılar onların Kaynozoy erasının dördüncü dövründə yaşadıqlarını müəyyən etmişlər. Bu meymunların ilk nümunəsi hollandiyalı həkim Dubua tərəfindən 1891-1892-ci illərdə kəşf edilmiş və pitekantrop (meymun-insan) adlandırılmışdır. 1936-cı ildə Yava adasındakı Modcokerto şəhəri yanında daha bir pitekantrop uşağın kəllə sümüyü tapılmışdır (bu vaxtadək yeddi pitekantropun sümüyü tapılmışdır). 13 Adından göründüyü kimi, pitekantrop - avstrolopitek adlanan və inkişaf etmiş meymunlarla ən ibtidai insan arasındakı keçid formasının bir nümunəsidir. Bunu pitekantropun tapılmış qalıqlarında həm meymunlara və həm də insana xas olan əlamətlərin olması da sübut edir. Məsələn, onun kəllə sümüyünün zahiri görünüşü, gözüstü alın sümüyünün qabağa çıxması, alnının kiçikliyi, bəzi dişlərinin quruluşu və s. meymunlar üçün xarakterikdir. Avstrolopiteklərə nisbətən pitekantropun geniş alnı beyninin inkişaf etmiş olduğunu göstərir. Yeni növ qidalar və onların əldə edilməsi şəraitinin təsiri altında çənəsinin kiçikliyi, dişlərinin nisbətən incələşməsi, bir şəklə düşməsi və sairə əlamətlər, şübhəsiz ki, pitekantropun artıq meymunlardan uzaqlaşdığını göstərir. Həcm etibarilə pitekantropun beyni də insana ən yaxın olmaqla müasir meymunların beyinlərindən bir yarım və yaxud iki dəfə artıqdır (ən iri qorilla kəlləsinin həcmi 600 sm 3 , pitekantropun beyin həcmi isə 850-900 sm 3 idi). Tapılmış bir neçə sümük qalıqları pitekantropun artıq iki ayağı üstə şaquli vəziyyətdə yeridiyini sübut edir. Ümumiyyətlə, inkişaf dərəcəsinə görə pitekantrop antropoidlərə daha yaxın hesab olunur. Yava adasının cənubunda pitekantropun sümükləri tapılmış yer qatlarında alimlər kvars daşından hazırlanmış bir neçə kobud silah tapmışlar. Beləliklə, pitekantropların əmək fəaliyyətinə şübhə etmək olmaz. Onun formalaşması və artıq meymundan uzaqlaşması, şübhəsiz ki, əməyin nəticəsi idi. Əks halda o, təkamülçülərin fikrincə, meymunun insana çevrilməsi prosesində tutduğu mövqeyə heç vaxt malik ola bilməzdi. Quruluşuna müvafiq olaraq Pitekantropun əmək fəaliyyəti çox sadə, ilk silahları isə daş və ağaclar ola bilərdi. Ağac və daş silahlar indi də bir sıra zəif inkişaf etmiş tayfa və xalqlar tərəfindən işlədilməkdədir. Lakin yalnız daş, daşdan istifadə və onun emalı inkişafın bu mərhələsində texniki inkişafın möhkəm əsasına çevrilə bilmişdir. 1927-1937-ci illərdə Şimali Çində, təxminən Pekindən 50 kilometr cənub-qərbdəki Cjoukoudyan kəndində aparılan paleontoloji və arxeoloji tədqiqatlar zamanı 50-yə qədər meymunabənzər insanın sümüyü tapılmışdır. Onlar sinantrop (Çin adamı) adlandırılmışdır. Sinantroplar da pitekantrop qrupuna daxil olub, həyat tərzi və fiziki inkişafına görə onlardan daha irəli getmiş insanlar idi. İnsanın fizioloji quruluşu ilə əlaqədar olaraq onun beyninin də təkmilləşməsi və inkişafı sinantropların kəllələrinin tədqiqində özünü göstərir. Orta hesabla pitekantropun beyninin həcmi (870 sm 3 ) avstrolopitekindən çox fərqləndiyi halda, sinantrop da, öz növbəsində, beyin həcminin inkişafına görə (1040 sm 3 ) pitekantropu çox geridə qoymuşdu. Hətta tapılan sinantrop kəllələrindən birinin həcminin 1225 sm 3 olduğu müəyyən edilmişdir. Sinantropların sağ əli pitekantroplara nisbətən bu sahədə daha çox fərqlənir. Sağ əlin fəallığı, ən çox bu əl ilə işəgirişmə eyni zamanda əmək texnikası və istehsal alətlərinin inkişafına işarədir. Yüklə 2,71 Kb. Dostları ilə paylaş:
|