53
III FƏSİL
TURİZMİN TARİXİ VƏ ONUN İNKİŞAF MƏRHƏLƏLƏRİ
3.1. Turizmin təşkilinin beynəlxalq əhəmiyyəti
Son illərdə turizmin təşkili işi qloballaşaraq sırf
beynəlxalq fəaliyyət dairəsinə daxil olmuşdur. Bu səbəbdən
də turizmin təşkili işi dünya əhalisinin bir-birinə yaxın-
laşmasına təminat yaradan bir sahə olmaqla yanaşı, o həm
də milyonlarla insanların sosial və iqtisadi problemlərinin
ödənilməsinə yardımçı olan böyük fəaliyyət sahəsinə
çevrilmişdir. Eyni zamanda turizmin inkişaf etdirilməsi
nəticəsində yeni iş yerləri yaranmışdır. Alimlərin apar-
dıqları tədqiqatlara görə hal-hazırda dünya üzrə turizm
sahəsində çalışanların sayı 192 milyon nəfərə çatmışdır.
Turizmin qloballaşması onun iqtisadi və sosial-
mədəni əhəmiyyəti ilə bağlıdır. Eyni zamanda iqtisadi və
sosial-mədəni cəhətdən geridə qalmış ölkələrdə turizmin
inkişafının səviyyəsi də çox aşağıdır. Bu baxımdan Afrika
ölkələrində mövcud olan mədəni-iqtisadi gerilik 700 milyon
əhalisi olan bu qitədə turizmin zəif inkişafına səbəb olur. Elə
buna görə də beynəlxalq aləmdən Afrika ərazisinə turizm
səfərinə gələn əhalinin sayı ildə 19 milyon nəfərə çatır.
Afrika ölkələrində turizmin zəif inkişafının bir
səbəbi də bu ərazilərdə qeyri-siyasi sabitliyin mövcud
olmasıdır. Afrikanın bir çox dövlətləri tez-tez bir-biri ilə
müharibələr aparırlar. Dünya əhalisi isə daxili münaqişələr
və müharibələr olan ərazilərə turizm səfərinə getməkdən
imtina edir.
54
Digər tərəfdən insanlar indiyə qədər bəşəriyyətin
diqqətini özünə cəlb edən müqəddəs yerləri də görməyə can
atır, həmin yerlərdə möhtəşəm tarixi abidələri görmək
istəyirlər. Məsələn, hələ e. ə. III minillikdə dünyanın
mədəniyyət mərkəzlərindən biri olan Misirin tarixi yerləri
ilə tanış olmaq bu gün hər kəs üçün çox maraqlıdır.
Dünyanın yeddi möcüzəsindən biri hesab olunan qədim
Misir ehramları, (мясялян, е.я. 2600 илдя Хеопс ещрамы вя
с.) həmin ehramların birinin qarşısında ucaldılmış «Sfinks»
heykəli bir çox tarixi hadisələrin, elmi biliklərin açarıdır.
Misirdə e. ə. III minillikdə bürokrat monarxiya quruluşuna
rəhbərlik edən bütün fironların tarixi xatirələri bu abidə-
lərdə cəmlənmişdir. Ehramları görməyə gələnlər fironlara
həsr olunmuş maraqlı miflərlə üzləşir, onların qəbirlə-
rindən aşkar olunmuş qiymətli əşyalara baxırlar. Eyni
zamanda hələ də müasir elm tərəfindən hazırlanma texno-
logiyası tam məlum olmayan mumiyalar haqqında maraqlı
məlumatlar eşidirlər. Ekskursovodlar Misir fironlarını
Günəş allahı Ranın övladları kimi təqdim edirlər. Qədim
Misir miflərində fironların Ranın övladları kimi təqdim
olunması əslində onların hakimiyyətlərini ilahiləşdirmək
xarakteri daşımışdır. Miflərin birində deyilir ki, Günəş
allahı Ra firon II Ramzesə demişdir: «Sən mənim
oğlumsan. Mən sənə ilahi hakimiyyət verdim ki, onu idarə
edəsən».
Qədim dövrdə Misirdə inşa olunan piramidaların
tikinti texnologiyası da turistlərin heyrətinə səbəb olur. Bu
еhramların divar daşlarının hər birinin ağırlığı 3 tona
yaxındır. Qədim Misir sənətkarları bu daşları 150 metr
55
hündürlüyə qaldıra bilmişlər.
Qeyd olunan bu abidələr beynəlxalq turizmin
inkişafına təsir göstərə bilən çox maraqlı faktorlardır. Elə bu
abidələrə dünyada olan maraq hesabına 1995-ci ildə Misirə
gələn beynəlxalq turistlərin sayı 4 milyona çatmışdır. 1997-ci
ildə isə bu ölkəyə gələn turistlərin sayı 13 faiz artmışdır.
1998-ci ildə Misirin xarici turizmdən əldə etdiyi
gəlirin həcmi 3 milyard 838 milyon ABŞ dolları olmuşdur.
Turizmin inkişafına görə dünyada 40 qabaqcıl ölkələr
sırasında Misir 27-ci yerdə dayanır.
Misirin timsalında qeyd olunan iqtisadi göstəricilər
beynəlxalq turizmin hər bir ölkənin iqtisadi inkişafına hansı
dərəcədə təsir etməsini görmək mümkündür. Bu fakt bir
daha sübut edir ki, dünya iqtisadiyyatının inkişafında
turizmin böyük rolu vardır. Elə ölkələr vardır ki, onların
milli gəlirinin xeyli hissəsi turizm sənayesindən, turizm
işinin təşkilindən əldə olunur.
Beynəlxalq turizm bir sıra konkret funksiyaları
yerinə yetirir. Onlar əsasən aşağıdakı funksiyalardan
ibarətdir:
1. Beynəlxalq turizm ölkəyə xarici valyuta qazandırmaq
funksiyasını yerinə yetirir.
2. Turizmin xidmət şəbəkələrinin genişləndirilməsinə təkan
verir. Bunun da nəticəsində yerli əhali üçün yeni iş
yerlərinin yaradılmasına səbəb olur.
3. Ölkədə məşğulluğun sahələriни və istiqamətlərini
genişləndirir.
Turizmin əsas funksiyalarına nəzər yetirərkən
görürük ki, bu sosial-mədəni sahədən hər bir ölkə faydalanır.
56
Turizmdən faydalanma əmsalı isə çox böyükdür. Birinci
növbədə turizmə qoyulan sərmayələr hesabına və ondan əldə
olunan gəlirlə yeni müəssisələr yaradılır. Yeni müəssisələrin
yaradılması isə bütün dünyanın əsas və bir nömrəli problemi
olan işsizliyin azalmasına yardımçı olur. Digər tərəfdən
ölkənin büdcəsinə turizmdən əlavə gəlir daxil olur və bunun
da hesabına dövlət büdcəsindən maliyyə-ləşən təşkilatların
əmək haqları artır, təqaüdlər və s. çoxalır.
Əgər turizm səfərlərində olan insanların sayına nəzər
yetirsək görərik ki, onların sayı milyonlardır. Bu milyonlarla
insanın isə gündəlik tələbatı ödənilməlidir. Təbii ki, bu
tələbatı ödəmək üçün ölkə bazarının çeşidini
genişləndirmək lazım gəlir. Faktiki olaraq turistlərin sayının
ölkə miqyasında artması yeni bazarlar yaradır. Bu da ölkə
əhalisinin istehsal etdiyi məhsulun satışını artırmaqla, onun
istehsal həcminin artırılmasına da şərait yaradır.
Turistlər kommunal obyektlərin lazımi səviyyəsinə
də xüsusi diqqət yetirirlər. Bu obyektlər beynəlxalq
standartlara uyğun təşkil edilmədikdə həmin ölkənin turist
təşkilatları minlərlə müştərilərini itirməyə məhkum olur.
Buna görə də beynəlxalq turizmin sərtlərinə əməl edilərək
onun infrastrukturuna, xidmət sahələrinin modernləşdiril-
məsinə xüsusi diqqət yetirilir. Hər bir turist öz ölkəsinə
qayıdarkən ilk növbədə turizm xidmətləri sırasında
kommunal xidmətləri xüsusi olaraq qeyd edirlər. Sözsüz ki,
yaxşı xidmət turizm təşkilatının reytinqini daha da artırır və
onun müştərilərinin sayının çoxalmasına səbəb olur. Ən
maraqlısı odur ki, xidmət sahələrinin keyfiyyət və həcmi
artdıqca yeni ixtisas və texnologiyalara da tələbat çoxalır.
Dostları ilə paylaş: |