Dərslik dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin
Yüklə 2,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
69 mədəniyyət abidələri ilə çox zəngindir. Vaxtilə Şuşada yerləşən turizm və istirahət mərkəzlərinə gələn insanlar qədim Xocalı mədəniyyəti ilə də tanış olmaq imkanı əldə edirdilər. Azərbaycan arxeoloqları tərəfindən burada apa- rılan arxeoloji qazıntılar zamanı e.ə. I minilliyin ortalarına aid çoxlu avadanlıqlar, müxtəlif mədəniyyət nümunələri aşkar edilmişdir. Alimlər qeyd edirlər ki, «Xocalı Kurqan çölünü bir növ özünəməxsus yeraltı muzey adlandırmaq olar. Burada tunc dövrünə aid küllü miqdarda Azərbaycan abidələri saxlanılmaqdadır. Həmin kurqanların birində e.ə. ХЫВ-ХIII əsrлярdə hakimiyyətдя олмуш Assuriya şahı Ы Adadnirarinin (е.я.1307-1275) mixi yazı ilə üzərində adı qeyd olunduğu qəribə bir muncuq tapılmışdır. Bu tapıntı vasitəsilə Azərbaycanda tunc dövrü tarixini nisbətən düzgün təyin etmək mümkün olmuşdur» 1 .
işğal etdikdən sonra bu ərazilərdə imkanları çatan qədər Azərbaycan xalqına məxsus olan tarix və mədəniyyət abidələrini dağıtmış, etnik təmizləmə siyasəti aparmışlar. Bakı Dövlət Universitetinin dosenti T. Həsənovun «Ermənistanın Azərbaycan ərazilərini işğal etməsinin ağır sosial – iqtisadi nəticələri» adlı kitabında Ermənistanın etnik tərkibinin dəyişməsinin xronologiyası göstərilir. Rəsmi sənədlərə görə ХЫХ əsrin ortalarında, hazırda Ermənistan
1
Azərbaycanın tarixi abidələri. Bakı 1958. səh.19. 70 adlı dövlətin yerləşdiyi ərazidə ermənilər azlıqda idilər. Xronologiyaya nəzər salaq: -1850-ci il -76% azərbaycanlı, 24% erməni və digər millətlər; -1910-cu il – 64 % azərbaycanlı, 33% erməni və digər millətlər; -1948 – ci – 52 % azərbaycanlı, 48 % erməni və digər millətlər; -1990-cı il – 98 % erməni, 2 % digər millətlər. Beləliklə, bu gün rəsmi statistikaya görə, Ermənistan əhalisinin cəmi 2% başqa millətlərin nümayəndələri təşkil edir. Maraqlıdır ki, ermənilər bu faktdan fərəhləndiklərini gizlətmirlər.
Ermənilər işğal etdikləri ərazilərdə tariximizi saxtalaşdırır, özlərinin xeyrinə qondarma bir tarix uydururlar. Digər tərəfdən meşə sahələrini məhv edir, şəhər və kəndləri xarabalıqlara çevirirlər. Lakin inanırıq ki, yaxın vaxtlarda Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş Azərbaycan torpaqları azad ediləcək və xalqımız bu əraziləri də turizm marşrutlarına daxil edəcəkdir. Azərbaycanın Xanlar rayonu ərazisi həm təbii- coğrafi quruluşuna görə, həm də tarix və mədəniyyət abidələrinin zənginliyinə görə bütün bölgələrdən fərqlənir. Йарадылан вя инсанлары щейран едян istirahət мяркязляри, ağacları və heyvanat aləmi ilə zəngin olan meşə zolaqları, çaylar və bir neçə göllər bu ərazinin beynəlxalq turizm üçün даща əlverişli olduğunu bir daha təsdiqляйир. Həmçinin,
71 Gəncəçay ilə Kürəkçay arasında yerləşən Xanlar rayonu- nun ərazisində aparılmış arxeoloji qazıntılar bu yerin Azərbaycanın qədim yaşayış yerlərindən biri olması haqqında məlumat verir. Belə ki, Kilikdağ yaxınlığında, Zurnabad kəndində və başqa yerlərdə aparılan tədqiqatlar Xanlar rayonu ərazisinin də qədim yaşayış yerlərindən biri olduğunu təsdiqləyir. Orta əsrlərdə inşa edilmiş (XIII əsr) Zurnabad kəndi yaxınlığındakı qala, arxeoloji qazıntılar zamanı əldə olunmuş döyüş və məişət alətləri Xanlar marşrutunun informasiya əsasını təşkil edir.
Qeyd edək ki, turizmin təşkili prosesində insanların zəngin təbiətlə təmasda olmaq meylinə daha çox təsadüf edilmişdir. Mənzərəli təbiətlə yanaşı möhtəşəm abidələr ecazkar görkəmi ilə insanları valeh edir. Hər iki xüsu- siyyətin olması isə turizm obyektini məşhurlaşdırır. Bütün bu xüsusiyyətlər Şəki də daxil olmaqla Qəbələ, Qax, Oğuz, Zaqatala və Balakən ərazilərinə da aiddir. Həmin ərazilər həm təbiətinə, həm də tarixi abidələrinin çoxluğuna görə başqa Azərbaycan ərazilərindən fərqlənir.
Tarixçilərin verdiyi məlumata görə Qəbələ hələ e.ə. IV əsrdə Qafqaz Albaniyasının paytaxtı olmuşdur. Bu haqda antik dövrün tanınmış şəxsiyyətləri olan Klavdii Ptolomey, Plini Sekund kimi müəlliflər də Qəbələnin (Кабалаканын) Albaniyanın mərkəzi şəhərlərindən biri olduğunu qeyd etmişlər. Qəbələ şəhəri tarixin müxtəlif dövrlərində xarici işğalçıların hücumlarına məruz qalmışdır. 644-cü ildə ərəblər şəhəri işğal etmiş, yerli əhalinin başına müsibətlər açmışlar. 1225-ci ildə isə Xarəzmşah Məhəmməd Cəlaləddin 72 Təbrizi tutaraq Eldənizlər dövlətinə son qoymuş, eyni zamanda Qəbələni də işğal etmişdir… Dünya hökmdarlığı iddiasında olan Ямир Teymurun (1370-1405) hücumu nəticəsində ися Qəbələ şəhəri yandırılıb külə döndərilmişdir. Qəbələ ərazisi hələ Sovet hakimiyyəti dövründə də turistlərin diqqətini özünə cəlb etmişdir. Qalın meşələr və meşələrin ətəyində yerləşən Qohur gölü turistlər üçün əvəzolunmaz yerlər kimi qiymətləndirilmişdir. Bu yerləri gəzib dolaşan alim Telman Haqverdiyev Qəbələ haqqında öz təəssüratını belə ifadə etmişdir: «Qəbələyə piyada səfərimizi Mirzəbəyli kəndindən başladıq. Meşələrin içi ilə yeridikcə qarşımıza zoğal, əzgil, alma, armud, fındıq, şabalıd, qozla dolu ağaclar çıxırdı. Qara moruq salxımları ilə əllərimizi boyadıq. Qəbələ bulağının büllur sularında sərinlədik. Qəbələnin uçub dağılmış qala divarlarını görəndə həyəcandan ürəyim çırpındı»»… 1
Qeyd etmək lazımdır ki, Qəbələ qalası və onun ətrafı hələ, 1979-cu ildə Azərbaycan Respublikasının Ali soveti tərəfindən qoruq-muzey kimi rəsmiləşdirilmiş, həmin ildən onun mühafizə olunması işinin təşkili Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə və rayon mədəniyyət və turizm şöbələrinə həvalə edilmişdir. Qəbələ rayonu ərazisində 1464-cü ildə inşa edilən Şeyx Bədrəddin türbəsi, XV əsrin yadigarı olan Şeyx Məhəmməd türbəsi, XVII əsrdə tikilmiş Şeyx Mənsur türbəsi və başqa abidələr Qəbələnin turistlər üçün ən maraqlı
1 Haqverdiyev T.Ş. Daşların hekayəti. Bakı 1989. səh. 33 Yüklə 2,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|