Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 4,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 9.9. immunoloji tolerantlıq.
neytralizasiya reaksiyasında çox fəal, sitolizisdə zəif, kompiementlərin birləşməsində isə daha zəif fəallıq göstərir, dəri hüceyrələri ilə birləşərək onlann sensibilizasiyasına səbə olur və ləngiyən hiperhəssaslıq törədir.
və E. İmmunoqlobulin D-heyvanlarda zəif öyrənilib, İqE-isə xeyli allergiya reaksiyalarının yaranm asında çox böyük rol oynayır. Bunların hər ikisi toxum alan (ən çox isə dəri və selik qişalarını) sensibilizasiya edir.
-
A-2 növə-qan zərdabı və sekretora malikdir. Sekretor İqA selikli qişaların (tənəffüs, mədə-bağırsaq sistemi və sidik-cinsiyyət o r qanları) limfatik toxuması tərəfindən hasil olur, ən çox iti gedişli dizenteriya və qann yatalağı zamanı bakteriyadaşıyıcı adamların qan zərdabında və koproloji filtratlannda müşahidə olunur. O, heyvanların qan zərdabında dominantlıq təşkil etmir, inəyin südündə 14 mq/100 ml, ağız südündə isə 50 mq/100 ml miqdarında olur, körpə heyvanların peroral və aerozol immuni- zasiyalan zamanı daha güclü və gərginliyə malik olan immunitet yaradır, İqM və İqÇ-dən fərqli olaraq komplementlə birləşmir, sitoliz və aqqlyu- tinasiyada iştirak etmir. Sekretor İqA əsasən selikaltı toxumaların yerli anti- genə cavab reaksiyası zamanı plazmatik hüceyrələr tərəfindən sintez olunur. Buna görə də parenteral immunizasiya zamanı limfa düyünləri, dalaq və sü mük iliyinin im munokompotent hüceyrələri olduqda fəallaşırlar. Ümumiy yətlə, immunoqlobulinlər albuminlərə, homolojilər isə heterogenlərə nisbə tən çox sürətlə adsorbsiya olunur. Antigen-antitel reaksiyası-spesifik immunitetin yaranmasmda misilsiz əhəmiyyətə malikdir. Antitellərin əsas bioloji vəzifəsi onların antigenlərlə sü rətli və spesifik reaksiyaya girməsidir. Bu qarşılıqlı əlaqə aqqlyutinaisya, presipitasiya, neytralizasiya və lizis reaksiyaları formasında təzahür edir. Antitellər həm də m akrofaqlann (leykositlərin) faqositar fəallığını artın r (opsonizasiya). İmmunitetin spesifikliyi antitelin yalnız onu əmələ gətirən və sintez edən antigenlə reaksiyaya girməsindən ibarətdir. Spesifik antitellər olan orqanizm müəyyən müddət ərzində öz antigeninə qarşı ümumi vəziyyət də olur. Həm hüceyrə, həm də humoral immunitet immunoloji yaddaş qabi liyyətinə malikdir. Yəni antigen təkrarən orqanizmə yeridildikdə, təkrarən immunoloji reaksiya əmələ gəlir. Müəyyən şəraitdə orqanizmin həssaslığı artaraq təkrarən yeridilən antigenə qarşı hiperhəssalıq əmələ gəlir. Bu zaman ləngiyən və təcili tipli allergiyaya astma, anaflaksiya aiddir. Ləngiyən tipli hiperhəssaslıq vərəm, bruselyoz, m anqo, paratuberkulyoz və s. xəstəlik lər zamanı əmələ gəlir. Təcili hiperhəssaslıq humoral immunitetlə, ləngiyən tipli hiperhəssaslıq isə hüceyrə immuniteti zamanı əmələ gəlir. Güman edilir ki, antitellər bir neçə antigen birləşdirən mərkəzə malikdir. 9.9. immunoloji tolerantlıq. - immunologiya sahəsində ən böyük və xüsusi əhəmiyyətli kəşflərdən biri olub, orqanizmin antigenin təsirinə qarşı verdiyi spesifik immunoloji reaksiyaların tamamilə əksinə olan bir prosesdir, onun ya qismən, ya da tamamilə olmamasım səciyyələndirir. İmmunoloji
rezistentlik təliminin banisi P.Medavara görə tolerantlıq antigenlə əlaqəyə girən zaman orqanizmdə yaranan spesifik areaktivlikdən ibarət olan bir prosesdir. Onun yaranması haqqında Bemetə görə (1969) aşağıdakı kriteriyalar əsas götürülür: 1. Adi antigen stimuluna qarşı antitelin ya tamamilə olmaması, ya da olduqca zəif əmələ gəlməsi. 2. Allogen toxumanın transplantantm dan orqanizmin imtina etmək qabiliyyətinin olmaması. 3. Orqanizmin virus infeksiyasm məhv etmək, neytrallaşdırmaq qabiliyyətindən məhrum olması. 4. Sensibilizasiyadan sonra antigenin təsirinə qarşı adi toxuma reaksiyasının olmaması. Embrional və neonatal immunoloji tolerantlığın öyrənilməsi həmin təlimin hazırlanmasında çox böyük rol oynamışdır. 1945- ci ildə R.Oyen 2 əkiz buzovun qanında eritrositlərin müxtəlif qan qrupuna malik olduğunu aşkarlamışdır. 1953-cü ildə isə M.Qaşek iki inkişafda olan toyuq embrionunda ümumi qan dövranı yaradaraq (xorioallantors qişalarını birləşdirməklə) onlarda çox maraqlı bir xassə müşahidə etmişdir. Onların eritrositlərini bir-birinə inyeksiya etdikdə onlar heç bir reaksiya göstərməmiş, areaktiv olmuş və eritrositlərə qarşı antitel sintez olunmamış dır. Nəzarət qrupunun embrionlannda isə həmin eritrositlərə qarşı müvafiq antitel hasil edilmişdir. Həmin ildə P.M edavar çox maraqlı bir təcrübə qoymuşdur. Q, boğaz siçanın balalıq divan vasitəsilə onun embrionuna başqa təmiz xətlə siçanın dalaq və böyrək hüceyrələrinin qarışığını inyeksiya etmişdir. Antigen kimi istifadə edilən, hücyerə qarışığı hazırlanan siçan- В (qara rəngli), embrionun antigeni qəbul edən anası isə - A (ağ rəngli) kimi' qəbul edilsə, embrionlar doğulduqdan sonra B-xəttinə qarşı antitel sintez etməmiş, tamamilə areaktiv olmuşlar. Doğulan balalar böyüdükdən sonra onlara B-xəttinin qara rəngli dərisi (loskut-kiçik bir hissə) köçürülmüş, onlarda heç bir reaksiya müşahidə olunmamışdır. Ağ siçanlara köçürülən qara dəri loskutu onların dərisi ilə birləşmiş və regenerasiya olunmuşdur. Bu cür genetik cəhətdən fərqli olan hüceyrə və toxumaların bir fərdin orqaniz mində fəaliyyət göstərməsi və dəyişikliyə uğramaması j
adlanır. Baytar lıq təbabəti üçün ana bətnidaxili yoluxma (xüsusilə virus infeksiyalan ilə) çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu zaman infeksion balasalma ilə yanaşı, həm də həmin infeksiyası, o cümlədən virusa qarşı çox davamlı (rezistent) balalar doğulur və onların orqanizmində virusəleyhinə antitel müşahidə olunmur. Məsələn, donuzların taun virusu ilə yoluxmuş anadan doğulan sağlam çoşkalar həmin virusun daşıyıcısı kimi (özləri tam sağlam olsa da) digər sağlam çoşkalan yoluxdurur. İmmunoloji tolerantlığın
(özünün normal komponentlərinə qarşı) və
(ekzogen yabançı süni antigenlərə qarşı) formaları ayırd edilir. Hazırda insanda orqan və toxumaların köçürülməsinin daha səmərəli və uğurlu olması üçün immunoloji tolerantlığa olduqca böyük ehtiyac duyulur və bu istiqamətdə fundamental tədqiqatlar aparılır. Heyvanların bəzi infeksion xəstəliklərinə qarşı yaranan immunoloji tolerantlıq bir-birindən xeyli fərqli olur.
i
Yüklə 4,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|