Dərslik kənd təsərrüfatı, torpaqşünaslıq və ekologiya ixtisasları tədris olunan a

halda olub, məhvə doğru gedir. 

Təcrübələr göstərir ki, qrunt sularının minerallıq dərəcəsi nə qədər yüksək 

olarsa, torpağın şorlaşması onun daha dərin qatma keçir. 

Təkrar  şorlaşmanın  qarşısını  almaq  üçün  drenaj  şəbəkəsi  qurulmalı, 

suvarma normasına ciddi riayət edilməli, minerallaşmış qrunt sularını drenaj 

şəbəkəsinə  ayırmalı,  suvarmanı  yağışyağdırma  üsulu  ilə  yerinə  yetirməli, 

kanallar boyu meşə zolaqları salmalıdır. 

Torpağı  duzlardan  təmizləmək  üçün  o,  təmiz  su  ilə  dəfələrlə  yuyulur. 

Şorakət  və şorakətləşmiş torpaqlarda (udulmuş  əsaslarda natriumun miqdarı 

5...  10%  olduqda)  gipsləmədən  və  ya  istehsalat  tullantıları  gübrəsindən 

(fosfogips) istifadə olunmalıdır. 

Torpağın şorluğunun aşağı salınmasında effektli üsullardan biri 30- 50% 

duzları torpaqdan udma qabiliyyətinə malik olan bitkilərin becərilməsi hesab 

olunur. Belə bitkilərdən xəşənbül (ballı  yonca), ayrıq, qur- dotu (yoncavar), 

şəkər qamışı və b. göstərmək olar. 

Təəssüf  ki,  suvarılan  torpaqların  nəzarətsiz  istifadəsi  nəticəsində  geniş 

ərazilər  bəhrəsiz  yerlərə  çevrilir.  FAO-nun  məlumatına  görə  şorlaşmış 

torpaqlara dünyanın 83 ölkəsində rast gəlinir. 

13.4.

 

AZƏRBAYCANDA ŞORLAŞMIŞ VƏ ŞORAKƏTLƏŞMİŞ 

TORPAQLARIN EKOLOJİ PROBLEMLƏRİ 

Respublikamızın  ekoloji  problemləri  içərisində  düzən  torpaqların 

şorlaşma  və  şorakətləşməsinin  xüsusi  yeri  vardır.  Şorlaşmış  torpaqlar 

Azərbaycanda çox geniş  yayılmışdır. Sahəsi 2,2 mln. hektar olan Kür- Araz 

ovalığı  torpaqlarının  təxminən  60%-i  orta  və  şiddətli  dərəcədə  şor-,  laşmış 

torpaqlardan  ibarətdir.  Bundan  əlavə  şorlaşmış  torpaqlar  Azərbaycanın 

Siyəzən-Sumqayıt,  Ceyrançöl  massivlərində,  Naxçıvan  MR-da  və  başqa 

ərazilərində də yayılmışdır. Ümumiyyətlə, respublikamızın ərazisində orta və 

şiddətli  dərəcədə  şorlaşmış  torpaqların  ümumi  sahəsi  1,3  mln.  hektardan 

çoxdur  (Q.Z.Əzizov,  Ə.Quliyev,  1969).  Bu  o  deməkdir  ki,  respublika 

ərazisinin 15%-i bu ekoloji problemə düçar olmuşdur. Tədqiqatlar nəticəsində 

müəyyən  olunmuşdur  ki,  respublikamızda  kənd  təsərrüfatına  yararlı  hesab 

edilən  1444,9  min  hektar  suvarılan  torpaqların  da  565481  hektarı  və  ya 

47,6%-i  müxtəlif  dərəcədə  şorlaşmış  (bundan  152898  ha  və  ya  27%-i  zəif 

şorlaşmış, 146235 ha və ya 25,9%-i orta şorlaşmış, 223838 ha və ya 39,6%-i 

şiddətli  şorlaşmış,  42510  ha  və  ya  7,5%-i  şoranlar),  508,3  min  hektarı 

(29,0%-i)  isə  müxtəlif  dərəcədə  şorakətləşməyə  (bundan  385037  ha  və  ya 

75,8%-i zəif şorakətləşmiş, 102110 ha və ya 20,1%-i orta şorakətləşmiş, 21123 

ha və ya 4,1% şiddətli şorakətləşmiş) məruz qalmışdır (cədvəl 13.2.). 

290 

---

Cədvəl 13.2 

Azərbaycan torpaqlarının şorlaşma və şorakətləşmə dərəcəsi haqqında məlumat 

Kənd 

təsərrüfatı 

yerlərinin 

adı 

Ümumi 

sahə, 

ha/'K. 

Sahələrin şorlaşma dərəcəsi üzrə paylanması, ha/% 

Sahələrin şorakətləşmə dərəcəsi üzrə 

paylanması, ha/% 

şorlaş 

mamış 

zəif 

şorlaş 

mış 

orta 

şorlaş 

mış 

şiddətli 

şorlaş 

mış 

şoran 

şorakət 

ləşməm

iş 

zəif 

şorakət 

ləşmiş 

orta 

şorakət 

ləşmiş 

şiddətli 

şorakət 

ləşmiş 

Əkin 

1613147 

158443

3 

13389 

9195 

5785 

645 

157394

8 

31940 

6775 

484 

35.73 

98,22 

0,83 

0,57 

0,34 

0,04 

97,57 

1,98 

0,42 

0.03 

Çoxillik 

əkmələr 

17229

4 

165454 

3894 

1447 

724 

775 

155444 

14094 

2343 

413 

3,82 

96,03 

2,26 

0,84 

0,42 

0,45 

90,22 

8,18 

1,36 

0,24 

Dincə 

qoyulmuş 

58752 

49657 

3942 

2468 

2679 

6 

51232 

6615 

870 

35 

1.30 

84,52 

6,71 

4,20 

4,56 

0,01 

87,20 

11,26 

1,48 

0,06 

Biçənək 

10791

9 

104940 

993 

907 

993 

86 

103688 

3637 

389 

205 

2,39 

97,24 

0,92 

0,84 

0,92 

0,08 

96,08 

3,37 

0,36 

0,19 

Örüş və 

otlaq 

2562361  2044508  130680 

132218 

213957 

40998 

212189

1 

328751 

91733 

19986 

56,76 

79,79 

5,10 

5,16 

8,35 

1,60 

82,81 

12,83 

3,58 

0,78 

Cəmi 

4514473  3948992  152898 

146235 

223838 

42510 

400620

3 

385037 

102110 

21123 

100,0

0 

87,47 

3,39 

3,24 

4,96 

0,94 

88,74 

8,53 

2,26 

0.47 

VO 

---