Dərslikdə təbiətdən istifadəyə dair bir çox məsələlər, konsepsiyalar
Yüklə 12,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
ekoloji maarifləndirməni idarə edən və beynəlxalq əlaqələri koordinasiya edən. Sahələr üzrə xüsusi səlahiyyətə malik strukturlar fəaliyyət göstərirdi: RF-mn torpaq komitəsi, su təsərrüfatı komitəsi, geologiya və Yerin təkindən istifadə komitəsi. 2000-ci ildən Rusiyada təbiətdən istifadədə dövlət idarəetməsində dəyişikliklər baş verdi. Hazırda Rusiya Su Təsərrüfatı Kormtəsinin, Rusiya Meşə Komitəsinin, Rusiya Yerin Təkindən İstifadə Komitəsinin və Rusiya Ekologiya Komitəsinin funksiyalarını Rusiya Təbii Ehtiyatlar Nazirliyinin müvafiq struktur bölmələri (departamentləri) tərəfindən yerinə yetirilir. Həmin vəziyyət 2001-ci il may ayının 23-dən Azərbaycanda da yaranmışdır. Dövlət başçısının fərmanına əsasən Dövlət Ekologiya, Dövlət Geologiya, Dövlət Hidrometeorologiya komitələri, Azərmeşə birliyi və Azərbalıq şirkəti ləğv edilmiş, əvəzində Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi yaradılmışdır. Belə islahatın həyata keçirilməsi məqsədə müvafiqdir. Demək olar ki, nazirlik tamamilə strukturlaşdınlmışdır. Ən başlıcası, nazirliyin ayrı-ayrı strukturları ümumi fəaliyyət üçün işgüzar əlaqələr yaradır. Müəyyən çatışmazlıqlar da mövcuddur. Onları tədriclə aradan qaldırmaq mümkündür. Qeyd etmək lazımdır ki, nazirliyin istər baş və istərsə də yerli strukturlannın fəaliyyətində respublika və yerli təşkilatların məsuli> 7 əti «yox» dərəcəsinə endirilmişdir^ 10.2. Təbiətdən istifadənin lisenziyalaşdınimasi Təbiətdən istifadənin lisenziyalaşdınimasi ekoloji tələblərə əsasən təsərrüfat fəaliyyətinə qənaətlə (rejimli) sənədlər vasitəsilə nəzarət sistemidir. Deyilənlərlə əlaqədar xüsusi icazə sənədi lisenziya adlanır. Prinsip etibarı ilə lisenziyalaşdırma inzibati-hüquqi idarəetmənin bir sahəsidir, belə ki, lisenziya əslində təbii ehtiyatların istifadəsinə məhdudiyyət qoyur, konkret şərtlər irəli sürür. Lisenziya eyni zamanda iqtisadi (bazar) 153 idarəetməsinin bir komponenti ola bilər və auksionlarda (hərraclarda) satıla bilər. Lisenziyalaşdırma sisteminə iki cür icazə daxildir: 1) İstifadə hüququna icazə (hasilat, götürmə, götürmədən istifadə), yəni təbii ehtiyatlardan və təbii obyektlərdən istifadəyə görə icazə verilir, eyni zamanda atmaya (atmosfer), axıtmaya (sulara) və yerləşdirməyə (bərk tullantıları) görə də xüsusi icazə hüququ verilir. 2) Təbiətdən kompleks istifadəyə lisenziya. Lisenziyalaşdırma eyni zamanda təbiətdən istifadədə ərazi idarə edilməsinin bir elementi kimi qiymətləndirilə bilər. Bu zaman həm də kadastr sistemi ilə iqtisadi qiymətləndirmə aparılaraq ətraf mühitin keyfiyyətinə nəzarət, təbiəti mühafizə tədbirlərinin maliyyələşdirilmə mexanizmi və s. öz əksini tapmalıdır. Hazırda lisenziya təbiətdən istifadə edənlərin uçotunun apanlması forması, təbii ehtiyatlardan istifadəyə nəzarət, habelə təbii ehtiyatların sərəncamçısı, funksiyasını yerinə yetirmək vasitəsi kimi xidmət edir. Xüsusi lisenziyalar-təbii ehtiyatları idarə edən xüsusi dövlət orqanları tərəfindən verilən sənəddir. Xüsusi icazələr, bir növ təbii ehtiyatlardan, müəyyən edilmiş yerdə və müəyyən şərtlər daxilində istifadəyə hüquq verirlər. Onlara aiddir: Yerin təkindən istifadə, sudan xüsusi istifadə, ətraf mühitə zərərli maddələrin atılması (yerləşdirilməsi), torpaqdan istifadə, heyvanların ovlanması, meşədən istifadə və s. Bu lisenziyalar öz aralarında bir-birilə əlaqələnmir, ona görə də ətraf mühitə birgə təsiri təhlil etmək olmur. Ola bilər ki, bir ehtiyatlardan istifadə digər ehtiyatlara zərər gətirsin. Tez-tez bəzi ehtiyatların istifadəsi ərazilərdə ekoloji vəziyyəti və şəraiti nəzərə almadan həyata keçirilir. Bu çatışmayan cəhəti təbiətdən kompleks istifadəyə lisenziya aradan qaldırmalıdır, çünki bu zaman ekoloji normalar və məhdudiyyətlər, istifadə şərtləri və s. başqa növlərdə öz əksini tapır. Təbiətdən kompleks istifadə müəssisə üçün elə istehsal prosesidir ki, ərazinin təbii ehtiyatlarından və yaxud bir nö 154 vündən tullantısız istifadə edilməklə digər ehtiyatlara ən az zərər vurulur və yaxud heç bir zərər vurulmur. Təsərrüfat fəaliyyəti nəticəsində əldə edilən gəlirdən mühiti bərpaetmə işlərinə müəyyən maliyyə vəsaitləri ayrılır. Təbiətdən kompleks istifadə üçün lisenziyalar ayrılması qarşıya ekoloji tələblər qoyur. Məhdudiyyətlər müəyyən edir, təbii ehtiyatlardan istifadəyə hədd qoyur, çirklənməyə limit aynlır və təbiətdən istifadə şərtləri irəli sürülür. Belə lisenziyalar xüsusi lisenziyalardan fərqli olaraq təbiətdən istifadənin növünə hüquq vermir, ona yalnız hədd (reqlament) qoyur. Kompleks istifadə hüququ isə icarə müqavilələri və müqavilə rolu oynayan xüsusi lisenziyalarla müəyyən edilir. Təbiətdən kompleks istifadə lisenziyası normativ-hüquqi sənəddir və müəssisənin ətraf mühitə təsirinin miqyas və keyfiyyətinə nəzarət etməyə imkan verir. Təbii ehtiyatlara sahiblik, onlardan istifadə və sərən- camçıhq hüquqlarmın paylanmasından asılı olmayaraq təbiətdən istifadə dövlət idarəetməsi təbii ehtiyatlarm miqdarı, keyfiyyəti, sosial-iqtisadi qiymətləndirilməsi haqqında tam informasiya olmadan qeyri mümkündür. Ona görə də təbii ehtiyatların uçotu (inventarizasiyası), onların vəziyyətinin natural və iqtisadi göstəricilərinin qiymətləndirilməsi və hüquqi əlaqələndirilməsi aktual məsələ kimi ortaya çıxır. Təbii ehtiyatlar potensialı haqqında informasiya ərazi üzrə çox sıxı əlaqədardır. Həmin məsələ ilk növbədə ekoeks- pertiza, həm də lisenziyalaşdırma ilə bağlıdır. Təbiətdən kompleks istifadənin sosial-iqtisadi qiymətləndirməsində daha mütərəqqi hallar vardır. Belə ki, sosial-iqtisadi qiymətləndirmədə ekoloji şəraiti nəzərə almaqla təbii ehtiyatın istifadə prioritetləri haqqında qərar qəbul edilir. Yalnız bundan sonra istifadə üçün limit verilir. Təbii ehtiyatlar potensialının ərazi kadastrı, informasiya haqqında məlumatın korapleksliyini tamamlayır, regional idarəetmə sistemində səmərəlilik üçün şərait yaradır. Çox məqsədli kadastr informasiya təminatı ilə regional və şəhər plan- laşdınlmasmda da əlverişli şərait yaradır. Bununla təbiət isti 155 Yüklə 12,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|