Dərsliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «İqtisadi nəzəriyyə» Kafedraları tərəfindən Azərbaycan
Yüklə 7,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Valyuta və onun mahiyyəti
- Valyuta planı
- Kİirinq və milli valyuta ilə aparılan hesablaşmalar
- Valyuta məhdudiyyəti
- Lisenziyalaşdırma
- §2. Valyuta bazarı və onun xaruKterİK cəhətləri
Valyuta və onun mahiyyəti Bazar iqtisadiyyatına Keçid şəraitində müİKİyyət formalarından asılı olmayaraq bütün müəssisə (firma) və təşKİlatların valyuta ehtiyatları əldə etməsi imKanının genişləndirilməsində valyuta auKSİonlarının Keçirilməsi mühüm rol oynayır. Valyuta auKsionla- rında xarici valyuta vəsaitinin alınması və satılması əməliyyatları aparılır. Valyuta auKsionları beynəlxalq banKİarın nizamnaməsi, habelə- valyuta əməliyyatları aparılmasını tənzimləyən normativ aKtları əsasında həyata Keçirilir. Valyuta auKsionunda aşağıdaKi əməliyyatlar aparılır: -
Xarici valyutanın alqı-satqısı üçün hərraclar təşKİl edilir və onların iştiraKçıları ilə əqdlər bağlayır; -
valyutada hesablaşmalara nəzarət edir; -
Valyuta auKsionlarının Keçirilməsi xüsusi auKSİon Komitəsi tərəfindən həyata Keçirilir. Əməliyyatlar valyuta planı vasitəsi ilə yerinə yetirilir.
- valyuta və hesablaşmaların üç qrupuna əsasən tərtib olunur: -
sərbəst çevrilən valyutalar üzrə; -
öİKƏİərin qapalı valyutaları və məhdud Konversiya edilmiş Kİi- rinqlər üzrə;
-
Kİirinq və milli valyuta ilə aparılan hesablaşmalar üzrə.
Beynəlxalq hesablaşmalarda valyuta Kİirinqindən geniş istifadə edilir
- mal göndərilməsi və göstərilən xidmətlərin dəyərindən irəli gələn tələb və öhdəlİKİərin qarşılıqlı surətdə nəzərə alınmasına dair hÖKumətlərarası sazişdir. Valyuta Kİirinqinə hÖKumətlərarası sazişdə nəzərdə tutulan məcburi elementlər toplusu daxildir və burada dövlət nəzarətinə xüsusi yer verilir. Valyuta üzərində nəzarət, xarici ticarət. Kredit və başqa əməliyyatlar üzrə dövlətin nəzarət etməsinə şərait yaradır. Bundan başqa dövlət valyuta məhdudiyyətinə də nəzarət edir. Valyuta məhdudiyyəti - xarici və milli valyuta ilə, valyuta qiymətli sənədlərlə əməliyyatlar aparılmasının məhdudlaşdırılmasına yönəldilən inzibati qaydada və qanunvericilİKdə müəyyən edilmiş normativ qaydalar sistemindən (valyuta əməliyyatları üzərində dövlət nəzarəti, xaricə pul Köçürülməsinin məhdudlaşdırılması, valyuta hasilatının dövrəyə alınmasına dövlət nəzarəti və s.) ibarətdir. Bir sıra dövlətlər xarici valyuta sahəsində bə’zi məhdudiyyətlər qoyurlar. Bu məqsədlə idxalın lisenziyalaşdırılması, bir ne- 645 Beynəlxalq valyuta münasibətləri çə (çoxsaylı) mübadilə məzənnəsinin tətbiqi, idxal depozitlərinə qoyulan tələb və miqdar nəzarəti Kİmi
vasitələrdən istifadə olunur. Lisenziyalaşdırma ilə hÖKumət mübadilə məzənnəsini təsbit edir və məcbur edir Kİ, xarici valyuta əldə etmiş ixracatçı yaxud baş- c^a şəxslər bu valyutanı rəsmi məzənnə ilə MərKəzi BanKa satsınlar. ÖİKənin pul siyasətini həyata KeçirməK səlahiyyətinə malİK olan Milli BanK bu yolla əldə etdiyi valyutanı xaricdən zəruri malların alınması üçün ehtiyacı olanlara təsbit olunmuş məzənnə ilə satmaqla bölgüsünü təşKİl edir. Xaricdən alınan malların zəruriliyini dövlət və ya onun adından fəaliyyət göstərən digər orqanlar müəyyən edir. Bu zaman idxalçı xarici valyutanı yalnız müvafiq malın idxalı üçün lisenziyası olduqda ala bilər.
Xarici iqtisadi əlaqələrin bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun olaraq yenidən qurulması banK işində də daxili və xarici əlaqələr üzrə əməliyyatlar aparılmasında əsaslı dəyişİKİİK tələb edir. Belə Kİ, dünya öİKƏləri arasında beynəlxalq sazişlərin həyata Keçirilməsi banKİarın iştiraKi ilə valyuta əməliyyatlarının aparılması formasında reallaşır. Bir sıra Kommersiya banKİarı beynəlxalq valyuta əməliyyatlarını aparmaq üçün lisenziyaya malİK olmalıdırlar. Beynəlxalq əlaqələrin genişlənməsi, təsərrüfat həyatının bey- nəlmiləlləşdirilməsi bir öİKənin milli valyutasını başqa öİKənin valyutasına dəyişməK zərurətini meydana çıxarır. Bu zərurətin reallaşması isə xüsusi valyuta bazarı vasitəsi ilə həyata Keçir və orada tələb və təKİifdən asılı olaraq valyuta Kursu Kortəbii formalaşır. Dünya öİKƏlərinin valyutaları, sənədləri, çeKİəri, veKselləri, aK- Kreditivləri ilə əməliyyat aparmaq məsələləri iqtisadi münasibətlərin xüsusi sferasını, yə’ni beynəlxalq valyuta bazarını əmələ gətirir. Valyuta bazarının bəlli bir məKanı yoxdur və bu əməliyyatlar üzrə hər hansı bir «yer ayrılması məcburi deyildir». Valyuta alıcı və satıcıları və ya onların vasitəçilərinin telefon, faKS və teleKS ilə bir-birilə əlaqə yarada bilmələri valyuta bazarının mövcudluğu üçün Kifayətdir Valyuta bazarında alqı-satqı əməliyyatlarını Kommersiya banK- ları, valyuta Komisyonçuları və Milli BanK həyata Keçirir. Kommersiya banKİarı müştərilərin valyutalarını alır, onlara istədİKİəri valyutanı satır. Valyuta ilə Kredit verir və valyuta qoyuluşlarını daxili və
xarici bazarlarda işlədir. Valyuta
Komisyonçuları dün- 646 Yüklə 7,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|