Valyuta bazarı vd onun xaraıcterİK cəhətləri
yanın İri nıaiiyyo mərKəzləri ilə sıx informasiya əlaqəsində olduğu üçün
arbitraj fmiKsiyasını yerinə yetirir, maliyyə təşKİlatlarına vasitəçi lİK edir.
Miilli
BanK
valyuta
bazarında
öİKənin pul tədavülünü tənzim
edir. Açıq
bazar əməliyyatları həyata KeçirməK valyuta məzənnəsinin sabitliyini yaradır və
qoruyub saxlayır.
Bundan başqa,
Kommersiya banı-darı və valyuta
Komisyonçularının fəaliyyətinə nəzarət
edir.
Rezidentlər Azərbaycan RespublİKasının Milli Banıunın müəyyən
qaydada və məqsədlər üçün Azərbaycan RespublİKasının daxili valyuta
bazarında xarici valyutanı satmacı və almaq hüququna
malİKdir.
Azərbaycan RespubLİKasında xarici valyutanın alınması və satılması
Azərbaycan Respubliıcası Milli BanKinın müəyyən etdiyi qaydada
müvəKKİl banKİar vasitəsilə həyata Keçirilir. Xarici valyutanın alqı-satqısı
əc[dləri bilavasitə nıüvəKKİl bamdar arasında, eləcə də Azərbaycan
Respubliıcası Milli Banıcınm müəyyən etdiyi ciayda və şərtlər daxilində
fəaliyyət göstərən valyuta birjaları vasitəsilə həyata Keçirilir.
Respubliıcada valyuta bazarının fəaliyyətini tənzimləməıc üçün xüsusi
valyuta cıanunvericiliyi mövcuddur. «Valyuta tənzimlənməsi hacıqında»
Azərbaycan RespublİKasının 21 oıctyabr 1994-cü L! tarixli 910 saylı
Qanunu həmin qanunvericiliyin bünövrəsini təşKİl edir. Bu cianunla
respubliıcada valyuta əməliyyatlarını həyata Keçirməyin prinsipləri,
valyuta tənzimlənməsi və valyuta nəzarəti orqanlarının səlahiyyətləri və
funıcsiyaları, valyuta qiymətlərinə sahib olmaq, onlardan istifadə etməıc və
onlar barədə sərəncam verməK sahəsində hüquqi və fiziıci şəxslərin
hüquqları və vəzifələri, valyuta cianunvericiliyinin pozulması ilə əlaqədar
məs’uliyyət müəyyən edilmişdir.
Hazırda bazar iqtisadiyyatına Keçidlə əlaqədar olaraq respubli- ıcada
xarici icıtisadi fəaliyyət daha da liberallaşdırılır, müqavilələrin
bağlanılması
və
qeydiyyatı
sadələşir,
respublİKada
valyutanın
Konvertasiyası sahəsində məhdudiyyətlər aradan qaldırılır, fiziıci şəxslər
Banıclararası Valyuta Birjası vasitəsi ilə valyutanı ıcon- vertasiya etməıc
imKanını əldə edirlər. Onlar üçün valyutanın xaricə Köçürməsi qaydaları
sadələşdirilir. Valyuta mübadiləsi məntəqələrinin fəaliyyəti, müştərilərə
xidmət standartları Keyfiyyətcə yeni səviyyəyə qaldırılmışdır. Kommersiya
banıclarının fəa- liyyətj və onların hesabat verməsi üzərində nəzarət
gücləndirilmişdir.
1994-
cü ildən respubliıcada valyuta bazarının vacib atributlarından biri
olan Baıcı Banıclararası Valyuta Birjası (BBVB) fəa
647
Beynəlxalq valyuta münasibətləri
liyyət göstərir.
Hazırda respublİKada milli və xarici valyutaya tələb və təKİifi cüzi
ehtiyatlarla Milli BaıiK tənzim edir. Azərbaycan Respubli- Kası Milli
BanKi Kommersiya banKİarının xarici valyutada apardıqları
əməliyyatlara
daim
nəzarət
edir,
banKİarın
lİKVidliyinin
saxlanmasına xüsusi diqqət yetirir. Bu da Konvertasiya, Kredit
əməliyyatlarında onların risKİni minimuma endirməyə imKan verir.
Valyuta bazarında valyutalar tələb və təKİifdən asılı olaraq
alınıb-satılır. Valyuta bazarı rəsmi mərKəz rolunu oynayır və bütün
əməliyyatlar orada aparılır.
Valyuta bazarındaKi beynəlxalq əməliyyatların aparılmasının
əsasında beynəlxalq ticarət, xidmət, turizm, xüsusi Köçürmələr və s.
zamanı yaranmış beynəlxalq hesablaşmaların həyata Keçirilməsi
durur.
Hazırda «tənzim» edilən valyuta Kursu ilə hesablaşmalara
Keçilməsi ilə əlaqədar olaraq valyuta bazarının və onun yerinə
yetirmiş olduğu əməliyyatların həcmi sürətlə artmışdır. Bunun əsas
səbəbi bir tərəfdən təsərrüfat həyatının beynəlmiləlləşdirilməsi, digər
tərəfdən isə pul və valyuta tədavülünün xaraKterinin dəyişməsi ilə
bağlıdır.
Valyuta Kurslarına müxtəlif qiymətlər qoyulması banKİarın
bir-biri ilə ticarət etməsi nəticəsində yaranır. Valyuta bazarı bauKİar
arasındanı zənglər və radiosiqnallar əsasında yaranır. Valyuta
bazarında təcrübəli dilerlər müxtəlif bannlarda çalışırlar, qiymətli
Kağızlar, valyuta və qiymətli metalların alqı-satqısını təşKİl etməndə
vasitəçi olurlar. Onlar arasında işgüzar əlaqələr yaradırlar.
Hər bir iri bann özünün valyutalarının qiymətini müəyyən edir və
başqa partnyorlarla hansı məzənnə ilə ticarət aparmağa hazır olduğunu
göstərir. Alıcı bannlar telefon vasitəsi ilə başqa bann- larla əlaqə yaradır
və əlverişli təKİif əsasında saziş bağlayır. Sonra isə sazişi təsdiq edən
sənədlər göndərilir.
Bannlararası bazarda valyuta ticarətində iri agentlin iştiran edir.
Valyuta bazarı sözün qısa mə’nasında xüsusi institutsional
mexanizm olub, xarici valyutaların alqı və satqısı zamanı yaranmış
münasibətlərin bannlar arasında sazişlər formasında həyata
Keçirilməsi Kİmi başa düşülür (burada broner və başqa maliyyə
institutları da iştiran edə bilər).
Valyuta bazarı sözün geniş mə’nasında təKCə onun subyentləri
arasındanı münasibətləri deyil (yalnız bannlar arasında deyil), eyni
zamanda bannlar və müştərilər arasındanı münasibətləri əhatə edir.
648
