Dərsliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «İqtisadi nəzəriyyə» Kafedraları tərəfindən Azərbaycan
Beynəlxalq ticarət və tə'diijə balansı
Yüklə 7,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beynəlxalq ticarət və tədiijə balansı Bazai
- Mələ vaxtilə A.Smit göstərirdi
- Dövlətin yerinə yetirmiş olduğu əsas vəzifələrdən biri öİKənin tə’diyə balansının tənzim edilməsi məsələsidir. Dövlət bir neçə metodla tə’diyə
- Hazırda dünyada aıctiv xarici iqtisadi fəaliyyət aparmaq, o cümlədən, dünya bazarında nüfuz qabiliyyətinə malİK ticarət partnyoruna çevrilə
- Tə’diyə balansının tanzimlənmasi masalalari ricdən borc almaq və öİKənin aKtivlərinin xaricə satılmasıdır.
Beynəlxalq ticarət və tə'diijə balansı Bazai' iqtisadiyyatına Keçid, xarici əlaqələrin genişlənməsi, bu əlaqələrin ən ümumi cəhəti və dünya öİKƏlərində iqtisadiyyatın iıiKİşaf səviyyəsi müəyyən mə’nada dövlətin yeritmiş olduğu tənzimləmə siyasəti ilə bağlıdır. Mələ vaxtilə A.Smit göstərirdi K İ, bazarın normal inıdşafı və ayrı-ayrı istehsalçıların normal şəraitdə mənfəət əldə etməsi üçün bir sıra funıcsiyaları dövlət öz üzərinə götürməlidir. Dövlətin yerinə yetirmiş olduğu əsas vəzifələrdən biri öİKənin tə’diyə balansının tənzim edilməsi məsələsidir. Dövlət bir neçə metodla tə’diyə balansını tənzim edir. Bu metodlardan birbaşa nəzarət (idxal, ixrac, gömrÜK nəzarəti, pul Köçürmələri, investisiyalar və s. üzərində nəzarət) deflyasiya (inflyasiya ilə mübarizə), valyutanın mübadilə Kursunun dəyişməsi və s. göstərməK olar. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində dövlətin həyata Keçirmiş olduğu iqtisadi siyasətin bir istiqaməti xarici iqtisadi fəaliyyətlə bağlıdır. Dövlət bu siyasəti İİK
növbədə açıq qapı siyasəti və himayədarlıq siyasəti istiqamətində həyata Keçirir. Açıq qapı siyasəti zamanı öİKənin xariclə apardığı iqtisadi və ticarət əlaqələrində heç bir məhdudiyyət qoyulmur. Himayədarlıq siyasətində isə dövlət milli istehsalçıları xarici rəqabətdən qorumaq məqsədi ilə Kənardan gətirilən məhsullara yÜKSƏK KÖmrÜK haqqı müəyyən edir. Dünya öİKƏlərinin iqtisadi əlaqələrinin əsas hissəsi ticarət əlaqələrinin payına düşür. Hazırda dünyada aıctiv xarici iqtisadi fəaliyyət aparmaq, o cümlədən, dünya bazarında nüfuz qabiliyyətinə malİK ticarət partnyoruna çevrilə bilməK üçün dünyada qəbul edilmiş ticarətin «oyun» qaydalarına möliKəm əməl edilməsi vacibdir. Bu sırada malların «dempinq» qiymətlə ixracı, idxal və ixrac vergiləri, o cümlədən ticarət rejimləri və gömrÜK güzəştləri sisteminin yaradılması, milli valyutanın Kursunun sün’i surətdə dəyişdirilməsi və s. Kİmi
müxtəlif iqtisadi və inzibati metodlardan istifadə edilir. Qeyd etməK lazımdır ıd, öİKədə maı-croiqtisadi sabitlİK yarandıqca, iqtisadiyyatda müsbət dəyişİKİİKİər baş verdİKCƏ, Azərbaycan neftinin ixracı çoxaldıqca öİKənin tə’diyə qabiliyyəti get-gedə artacaq və öİKəmizin iqtisadi inKİşafına təıcan verəcəK.
640
Tə’diyə balansının tanzimlənmasi masalalari ricdən borc almaq və öİKənin aKtivlərinin xaricə satılmasıdır. La-
Kİn bu yol məqbul deyildir. Ən
əlverişli yol öİKədən Kənara çıxan xərclərin ixtisar edilməsi, xariclə əmtəə və xidmətlər satışından əldə edilən gəlirlərin artırılması və xarici öİKədən Kənar aKtivlərin çoxaldılmasıdır. Dövlət tə’diyə balansının tənzim edilməsində bütün vasitə və metodlardan istifadə edir, deflyasiya siyasətini həyata Keçirir, ixracı artırır, dünya bazarlarına rəqabət qabiliyyətli əmtəə və xidmətlər çıxarılmasını genişləndirir. Dövlət İİK növbədə inflyasiyanın aşağı salınması üçün tədavüldə olan artıq pul Kütləsinin bir hissəsini tədavüldən çıxarır. Dövlət qiymətli Kağızlar satışını çoxaldır, vergiləri artırır. BanK uçot tai'iflərini yÜKSəltməK və xarici iqtisadi əlaqələri dövlət tərəfindən xüsusi valyuta və xarici ticarət tədbirləri ilə tənzimləməK yolu ilə həyata Keçirir. Dövlət həmçinin pul-Kredit bazarına tə’sir vasitəsi və öİKənin tə’diyə qabiliyyətinin möhKəmlənməsi amili
Kİmi valyuta
tənzimlənməsindən geniş istifadə edir. Bütün sivil öİKƏlərdə olduğu Kİmi, maliyyə bazarı inKİşaf etdİKCə dövlət öz monetar məqsədlərinə daha çox qiymətli Kağızlar bazarında əməliyyatlar aparmaq hesabına nail olmağa üstünlÜK verir. 641 Beynəlxalq valyuta münasibətləri XXXVI FƏSIL , BEYNƏLXALQ VALYUTA MÜNASİBƏTLƏRİ §1. Valyuta və onun mahiyyəti Hazırda dünya öİKƏləri arasında xarici iqtisadi əlaqələrin artması ilə əlaqədar olaraq beynəlxalq valyuta əlaqələri də genişlənir. ÖİKƏlər arasında valyuta münasibətləri dünya təsərrüfat sistemi çərçivəsində, beynəlxalq xidmətlər formasında, əmtəə və Kapital ixracı əsasında yaranır. Belə K İ, beynəlxalq iqtisadi münasibətlər valyuta münasibətləri ilə sıx surətdə əlaqədardır. Valyuta (italyanca - «valuta», tərcümədə qiyməti, dəyəri ifadə edir) hər hansı dövlətin pul nişanəsidir, (məsələn, Azərbaycanda - manat, ABŞ-da dollar, İngiltərədə - funt sterlinq valyutadır). Xarici dövlətlərin pul nişanı, həmçinin xarici pul vahidləri ilə ifadə olunan (veKsel,
beynəlxalq hesablaşmalarda işlədilən tədavül və ödəmənin Kredit vasitəsi xarici valyutadır. Valyuta münasibətləri nisbi müstəqilliyə malİK olub, tə’diyə balansı, valyuta Kursu, Kredit və əməliyyatlar üzrə hesablaşmalar vasitəsi ilə həyata Keçir. Valyuta münasibətləri ayrı-ayrı öİKƏlərin iqtisadi inKİşaf səviyyələrinin və onlar arasındaKi beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin təKmiiləşməsində əsas rol oynayır. Milli valyutanın beynəlxalq hesablaşmalarda tətbiq edilməsi və onun xarici pul vahidlərinə dəyişdirilməsi öİKənin valyuta qanunları ilə tənzim edilir. Belə
bir öİKənin milli valyutası valyuta bazarında başqa öİKənin valyutasına dəyişdirilir və ya alınıb- satılır. Valyutalar işləmə qaydasından asılı olaraq üç yerə bölünür: -
(sərbəst çevrilmə qabiliyyəti olan); -
qismən çevrilən; -
çevrilməz (çevrilmə qabiliyyəti olmayan qapalı). Valyuta qanunlarında heç bir məhdudiyyət qoymayan öİKƏlərin valyutaları tam çevrilən (sərbəst) valyuta adlanır. Belə valyutalar xüsusi icazə olmadan hər hansı bir öİKənin valyutası ilə dəyişdirilə bilər. Buna valyutanın Konvertləşdirilməsi deyilir. Belə valyutaya ABŞ, Kanada, Avropa birliyi öİKƏİəri, Yaponiya və s. ÖİKƏlərin pul vahidlərini misal göstərməK olar. Hazırda Beynəlxalq Valyuta Fondunun üzvü olan 180-dən çox öİKədən 60 öİKənin valyutası tam çevrilən (sərbəst) valyuta Kİmi çıxış edir. Müasir dövrdə dünyada böyÜK əmtəə dövriyyəsi və Kapitalın beynəlxalq hərəKətinin geniş vü’sət alması valyutanın dönərli 642 Yüklə 7,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|