Dərsliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «İqtisadi nəzəriyyə» Kafedraları tərəfindən Azərbaycan
Yüklə 7,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Alış məzənnəsi
- Marj və’dəli fond əməliyyatlarında qiymətli Kağızın müqavilə bağlanan günə qədər və müqavilə həyata Keçirilən gün üçün məzənnə
- Kross-məzənnə
- «Forvard» məzənnəsi
Valyuta məzənnəsi Valyuta məzənnəsinin yÜKSəlməsi bir vahid xarici valyuta almaq üçün daha çox milli pul verməK deməKdir K İ, bunun nəticəsində milli pul vahidi öz dəyərini itirir. Valyuta məzənnəsinin azalması isə ƏKS-nəticə doğurur. Valyuta bazarında alış və satış məzənəsi mövcuddur. Alış
rezident bannın xarici valyutanı milli valyutaya aldığı məzənnəyə deyilir. Satış məzənnəsi isə onun xarici valyutanı milli valyutaya satdığı m əzənnəsidir. Düz qiymətləndirmədə (KotirovKada) satış məzənnəsi alış məzənnəsindən yÜKSƏK olur. Bu fərq marj adlanır.
Valyuta bazarında Kross-məzənnəsindən də istifadə edilir. Belə Kİ, valyuta sövdələşməsi iştiraKçısının heç birinin milli valyutası olmayan İKİ xarici valyutanın KotirovKası həyata Keçirilir. Məsələn, Fransanın MərKƏZi BanKinın tətbiq etdiyi dolların iyenə olan məzənnəsinin müəyyən edilməsi Kross-məzənnə adlanır. Bu Koti- rovKalar da müxtəlif bauKİarda fərqlənir və valyuta arbitrajı üçün şərait yaradır.
mənfəət əldə edir. Bununla da onlar müxtəlif valyuta bazarları arasında əlaqə yaradır və onların vahid bazara çevrilməsini tə’min edir. Valyuta bazarlarında sərt nəzarət rejimi mövcud olduqda valyuta arbitrajı fəaliyyət göstərmir. Valyuta məzənnəsinin nağdı (spot) və müddətli (forvard) sövdələşmə (bu zaman valyuta dəqiq müəyyən edildiyi vaxt ödənilir) məzənnələri də mövcuddur. «Spot» məzənnəsi valyuta bazarlarında bazar məzənnəsidir. Cari ticarət və qeyri-ticarət əməliyyatları «spot» məzənnə ilə aparılır. «Forvard» məzənnəsi isə valyuta sövdələşməsi iştiraKçıları tərəfindən müəyyən edilir. Həmin məzənnəyə əsasən KonKret bir vaxtdan sonra əməliyyatlar aparılır. Valyuta məzənnəsinin müəyyən edilməsində bir sıra amillər mühüm rol oynayır: -
-
nisbi
-
qiymətdəKİ nisbi
dəyişİKİİKİər; -
nisbi real faiz dərəcəsi; -
möhtəKİrlİK və s.
Beynəlxalq valyuta münaslhatləri Qeyd etməK lazımdır K İ,
valyuta məzənnəsi və beynəlxalq ödəmələrin vəziyyəti milli pul bazarının vəziyyəti ilə sıx əlaqədardır. TədavüldəKİ pulun həcmi nə qədər çox olarsa, onun dəyəri milli və beynəlxalq bazarda bir o qədər aşağı olur. Dünya bazarında əmtəə və xidmətlərin mübadiləsini həyata
çirməK üçün müəyyən miqdar pul Kütləsi lazımdır. Pul Kütləsinə tələb isə pul bazarında pulun mübadilə vasitəsi Kİmi istifadə olunması nəticəsində yaranır. Pul Kütləsinin həcmi isə sövdələşmənin və məcmu milli məhsulun miqdarı ilə sıx əlaqədardır. ÖİKənin milli məhsulu və milli valyutasına olan tələb arasın- daKi əlaqə
əsas rol oynayır. Miqdar nəzəriyyəsi belə bir müddəaya əsaslanır: hər hansı bir öİKədə pul təKİifi pula olan tələbə bərabərdir Kİ, bu da minimum dəyərinə düz mütənasibdir. Miqdar nəzəriyyəsi öİKƏİər arasında qiymət səviyyəsi nisbətini müəyyən etməK üçün istifadə edilir. Qeyd etməK lazımdır Kİ, göstərilən amil öİKƏİər arasında valyuta məzənnəsini müəyyən edən heç də əsas amil deyildir. Burada alıcılıq qabiliyyəti pariteti özünün xüsusi rolunu oynayır. İ K
valyutanın mübadilə nisbətinin əsasını təşKİl edən müvafiq öİKƏlərdə valyuta məzənnəsi dinamİKasını qiymət nisbətindəKİ dəyişİKİİKİərlə əlaqələndirən alıcılıq qabiliyyəti pariteti nəzəriyyəsi mövcuddur. Bu
nəzəriyyə XX
əsrin 20-ci illərində formalaşmışdır. Həmin nəzəriyyənin tərəfdarları Avropa dövlətlərinə rəsmi valyuta məzənnəsinin, yaxud daxili qiymətlərin səviyyəsinin necə dəyişdirilməsi haqqında tövsiyələr verirdilər. Alıcılıq qabiliyyəti pariteti nəzəriyyəsi yÜKSƏK inflyasiya sür’ətinə malİK olan öİKƏlərdə qiymətləri və valyuta məzənnəsini təhlil edərKən faydalı olur. Hiper inflyasiya şəraitində daxili qiymətlər indeKsi və milli valyutanın məzənnəsi üst-üstə düşür. Müxtəlif öİKƏlərdə inflyasiya səviyyəsi və valyuta məzənnəsinin dinamİKası arasında Korrelyasiya uzunmüddətli dövr (10 ildən artıq vaxt) üçün mövcuddur. ÖİKədə sərt pul siyasətinin yeridilməsi valyuta məzənnəsinə ciddi tə’sir göstərir. Belə Kİ,
sərt pul siyasəti pul təKİifini azaldır və onun dəyərinin artmasına səbəb olur. Sərt pul siyasəti öİKədə banK sistemi ehtiyatlarını azaldacaqdır Kİ,
bu da bauKİarı məcbur edəcəKdir K İ, Krediti daha ağır şərtlərlə versin, dövriyyədə olan milli valyutanın və banK depozitlərinin həcmini azaltsın. Kredit şərtlərinin ağırlaşması isə borc imKanlarını pisləşdirir, pula olan məcmu tələbi, məhsul buraxılışını, iş yerlərinin sayını və ümumi məsrəfləri azaldır. Məhsul buraxılışı və iş yerlərinin azalması bir müddətdən sonra qiymətlərin aşağı düşməsinə səbəb 654
Yüklə 7,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|