Dərsliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «İqtisadi nəzəriyyə» Kafedraları tərəfindən Azərbaycan

Bazar və bazar iqtisadiyyatı 

edilənə  qədər  idarəetmə 

ilə 

məşğul 

olan 

sahibKar  fəaliyyəti  Kİmi  başa 

düşülürdü. 

Müasir mə'nada marnetinq anlayışı geniş əhatəli sosial bir prosesi 

ifadə  edir. 

O, 

bir  sıra  aspeKtlərə  malİKdir.  Onlar  onun  məzmununu 

açıqlayır.  Birincisi,  o,  məhsulların  satışını  təşKİl  etməK  üçün 

müəssisələrin müvafiq KompleKS funKsiyalarını özündə cəmləşdirir. 

İKİncisi,  o,  bazarda  istehlaKçıların  (alıcıların)  istehsalçılarla  qarşılıqlı 

münasibətlərini,  müəssisələrin  davranışının  müəyyən  edilməsini, 

bazara  fəal  tə'sir  göstərməK  üzrə  tədbirlər  sistemi  işləməyi  qarşıya 

qoyur. Üçüncüsü, o, rəqabət mübarizəsini tətbiq edən bir forma Kİmi 

çıxış edir. Rəqabətin zəif və ya güclü olmasını aşKar etməK, nəticədə 

bazarda  optimal  davranış  modeli  işləyib  hazırlamağa  imKan  verir. 

Xarici  ədəbiyyatda  ona  müxtəlif  tə'riflər  verilir.  Müxtəsər  olanı  isə 

budur  Kİ,  elə  məhsullar,  mə'mulatlar  istehsal  edilməlidir  Kİ,  onlar 

bazarda 

qeyd-şərtsiz 

realizə 

olunsunlar, 

elə 

xidmətlərdən 

yapışmalıdırlar Kİ, onlara real tələbat olsun. 

Sabiq SSRİ-də və digər sosialist öİKƏİərində marKetinq fəaliyyəti 

mövcud  deyildi.  Ona  yalnız  Kapitalizmə  xas  Kateqoriya  Kİmi 

baxılırdı. Bir də Kİ, inzibati-amirlİK sistemi şəraitində geniş və mədəni 

istehlaKçı  Kütlələrinin  mənafeləri  İKİnci  planda  olduğu  üçün, 

müəssisələrin marKetinqə ehtiyacı yox idi. 

MarKetinq  istehsalı  istehlaKçıya  səmt  götürməyi,  bunlar  arasında 

normal əlaqənin yaradılmasını və mütərəqqiləşməsini qarşıya mühüm 

məqsəd Kİmi qoyur. 

MarKetinq  bir  tərəfdən  bazar  üçün  istehlaKçıların  cins-yaş  tərKİ- 

bini  səhih,  hərtərəfli  araşdırmaqla  insanların  tələbini,  zövqünü, 

tələbatını  öyrənir,  digər  tərəfdən  o,  bununla  bazarın  inKİşafına  fəal 

tə'sir göstərir, tələbatın formalaşmasına xidmət edir. 

BeləlİKİə, marKetinq fəaliyyəti əsasən aşağıdaKilara yönəldilir: 

1.

 

Bazarın  KompleKS  öyrənilməsinə;  2.  Əmtəə  çeşidlərinin  təs- 

nifatlı  olmasına;  3.  Mövcud  tələbatların  tam  tə'min  edilməsi  üçün 

tədbirlərin  işlənilməsinə;  4.Tə'min  olunmayan  tə'minatların  üzə 

çıxarılmasına;  5.  Potensial  tələbatların  dinamİKasının  aşKar 

edilməsinə  və  təhlilinə;  6.Bazar  təchizatının  planlaşdırılmasına;  7. 

İstehsalın və xidmətin təşKİlinə və idarə edilməsinə. 

MarKetinqin taKtİKası və strategiyasının özünəməxsus prinsipləri 

vardır. 

O, 

bazara  aid  cari  praKtİKİ  məsələləri  yerinə  yetir-  məKİə 

bərabər, strateji planda intensiv fəaliyyət göstərir. 

O, 

istehsal və ticarət 

müəssisələrinin,  qurumların  uzunmüddətli  məqsədlərinə  uyğun 

olaraq  onların  satış  fəaliyyətləri  üzrə  müsbət,  son  təsərrüfat 

nəticələrinə  nail  olunmasına  səmt  götürməlidir. 

Bu 

məqsədlə  o, 

proqnozlaşdırma funKsiyasını da yerinə yetirir. 

148 

---

MarKetinq və onun fəaliyyəti haqqında 

Proqnozlaşdırma müxtəlif istiqamətlərdə aparılır. Bunlardan iqtisadi, 

KonyuKtur,  elmi-texnİKİ  istiqamətləri  göstərməK  olar.  İqtisadı 

proqnozlaşdırmada  uzun  müddət  götürülür  və  adətən  dö  /lət 

səviyyəsində həyata Keçirilir. 

KonyuKtur  proqnozlaşdırma  qısamüddətli  olur  və  bunu  şirKət- 

lər, firmalar, təşKİlatlar aparırlar. 

Elmi-texnİKİ 

proqnozlaşdırmada 

elmi-texnİKİ 

tərəqqinin 

nailiyyətləri 

nəzərə 

alınmaqla 

perspeKtiv 

istiqamətlər 

müəyyənləşdirilir,  bazar  tələbatının  struKturuna  fəal  tə’sir  göstərə 

bilən əmtəələrin istehsal olunması imKanları aşKar edilir. 

MarKetinq  müxtəlif  növlərə  malİKdir  və  ayrı-ayrı  öİKələrdə 

onların  yalnız  bə'ziləri  fəaliyyət  göstərirlər.  İqtisadi  ədəbiyyatda 

marKetinqin  növlərinə  aşağıdaKilar  aid  edilir;  Konversiya  marKe- 

tinqi,  stimullaşdırıcı  marKetinq,  inKİşafetdirici  marKetinq,  sin- 

xromarKetinq,  tələbin  səviyyəsini  saxlayan  marKetinq  və  s.  Bunların 

bə'zilərinin izahını verəK. 

Cədvəl 1 

Bazarda satışın 

genişləndirilməsi 

strategiyası 

Dəyişməz bazar 

Yeni bazara çıxmaqla 

1. 

Mövcud 

məhsulların 

istifadə olunması. 

1.

 

Bazar  payının  aşağı 

xərclərlə və reKİam- la 

əlaqədar artması. 

2.

 

Məhsulların 

istifadə 

olunan 

sahələrinin 

genişlənməsi. 

3.

 

Məhsulların 

istehla- 

Kinın artması və artma 

sür'əti, 

yeni 

tətbiq 

edilmə 

üsullarının 

aşKar edilməsi. 

1.

 

Başqa  rayonlarda  eyni 

məhsulun 

yeni 

is- 

tehlaKçılarının 

coğrafiyasının 

genişlənməsi. 

2.

 

Həmin  regionda  yeni 

seqmentlərin 

axtarılması. 

2. 

Yeni 

məhsul 

modellərinin 

və 

növlərinin  istifadə 

olunması. 

1.

 

Məhsulların 

təK- 

milləşdirilməsi, onların 

xassələrinin 

genişləndirilməsi. 

2.

 

Məhsulların 

çeşidlərinin 

genişlənməsi. 

3.

 

Mövcud 

məhsulun 

yeni 

modelinin 

yaradılması. 

4.

 

Mövcud  bazar  üçün 

yeni 

məhsulun 

yaradılması. 

3.

 

Yeni  regionlarda  yeni 

modellərə,  yeni  məhsul 

növlərinə  və  çeşidlərinə 

tələb doğuran bazarların 

axtarılması. 

4.

 

Köhnə  regionlar  yeni 

modellərə, 

məhsul 

növlərinə  və  çeşidlərinə 

tələb 

doğurur. 

Yeni 

bazar 

sistemlərinin 

axtarılması. 

149 

---