Devlet ve bağimsizlik

21

Bu sabah Harbiye Nezareti’nde iken, erkanıharp Binbaşısı Ke-

mal Bey, beni ziyaret etti. Başkomutan Vekili İzzet Paşa’nın bir ya-

zısını getirdi...

**

Berlin Sefi rimiz Osman Nizami Paşa, makamını Mahmut Muh-

tar Paşa’ya devredip İstanbul’a dönmüştü.

Kendisini kabul ettim.

-İbrahim Hakkı Paşa, Londra’da zamparalık etmekle meşgul, 

dedi. Başmurahhaslığı almadığı iyi oldu. Reşit Paşa’nın murahhas 

tayin edilmesine de muhalifi m. Bu zat, öğleden sonra yataktan kal-

kıp 2,5 saat tuvaletiyle meşgul olduktan sonra sokağa çıkar.

**

Marki Pallaviçini (Avusturya sefi ri) çıkınca, Fransız sefi ri Mös-

yö Bombard girdi. Bir saatten fazla oturdu. İngiliz ve Alman sefi r-

lerinin dışarıda beklediğini bildiği halde bu kadar oturması saygı-

sızlıktı.

Yemen’de demiryolu inşa ettirip ettirmeyeceğimizi, ettirecek-

sek hangi şirkete vereceğimizi sordu. Fazla gümrük resmi aldığı-

mızdan  şikayet etti. Bunun kapitülasyon anlaşmalarına aykırı ol-

duğu imasında bulundu. Ecnebi tebaalarının tevkif edildiğini ve 

hapishanelerimizde dayak yediklerini söyledi. 

Bütün bunları ıslah edersek, kapitülasyonların tedricen kaldırı-

lacağını ilave edip, gitti.

**

İngiliz büyükelçisi girdi. İngilizce çıkan Levant Herald gazete-

sini, İstanbul muhafızı Cemal Bey’in (daha sonra Cemal Paşa, yk) 

kapattığından şikayet etti.

**

Sonra Almanya Büyükelçisi von Wangenheim geldi. Ruslardan 

ve İngilizler’den şikayet etti.

Halbuki asıl Almanlar dehşetli bir kavimdir. Aslında İngilizler 

ve Ruslar, Almanlardan ürküyorlardı.

**  

Akşama doğru uşağım Kazım, havanın güzel olduğunu, Babıali 

bahçesinde gezersem faydalanacağımı söyledi. Çok söyleyip çok 

dinlemekten, fazla yazıp okumaktan başımda bir ağırlık vardı. Bah-

çede biraz gezmeyi münasip gördüm.

---

22

Fakat yaverlerimden Eşref ve Şinasi Beyler, hatta birkaç polis 

ve uşak, peşimi bırakmadılar. Uzaktan beni takip ve tarassut ediyor-

lardı. Uzaktan Babıali harap görünüyor ve yangının tahribatı belli 

oluyordu. İki sene daha sadarette kalırsam,*** Babıali’yi iyice ta-

mir ettirmeye karar verdim.

**

Alman Sefarethanesi’ne gittim. Baron von Wangenheim’la bir 

müddet görüştükten sonra Saray’a gidip huzura çıktım...

**

Fransa Sefarethanesi’ne gittim. Fakat büyükelçi yoktu.

**

Anadolu’nun bir parçası olan bu adaların terkini kolay kolay 

kabul edemezdim.

Baron von Wangenheim’a dedim ki

-İngiltere’ye bazı kolaylıklar gösterirsek, Adalar meselesinde 

bizi tutar mı?

Alman Büyükelçisi, son derece telaşlandı.  İngiltere’ye fazla 

haklar tanımanın, Almanya ile dostluğumuza gölge düşürebilece-

ğini söyledi.

Almanya ile dostluğumuzu bozmayı aklımızdan geçiremeyece-

ğimizi söyledim ve şöyle ilave ettim...

**

Aynı fi kirde olduğum cevabını verdim. İzzet Paşa’yı, Bağdat, 

Basra ve Musul eyaletlerimizin başına umumi müfettiş olarak ge-

çirmek ve Bağdat’a yollamak niyetindeydim.

**

İtalya Sefarethanesi’ne gittim. Adalar işinde İtalya’nın bizi tut-

mak vaadinden uzaklaştığını söyledim.

**

Huzuru  Şahane’ye çıktım. Padişah, Eyüpsultan’da kendisine 

bir türbe yanında da bir mektep yaptırdığını söyledi.

**

Önce Rus Sefi ri girdi.

-Gene İran topraklarına girmişsiniz, dedi, İran’da 15 000 aske-

riniz varmış.

-Bahsettiğiniz mevkide 1 500 askerimiz bile yoktur, diye cevap 

verdim...

---

23

**

Daha sonra Almanya Sefareti ikinci tercümanı gelip Baron von 

Wangenheim’ın mektubunu verdi.

Haber çok tatsız olduğu için Baron bizzat gelmemişti…

**

Almanlara yaptırmak istediğimiz yeni demiryollarından bahis 

açtım. (Fransız Sefi ri’nin) Bunun üzerine bütün neşesi kayboldu, 

küplere bindi,

-Almanlar memleketimizi adeta  inhisarlarına aldılar, dedi….

**

Ermeni Patriği, Muş Sancağı’nda 9 Ermeni’nin Kürtler tarafın-

dan öldürüldüğü için şikayette bulunuyordu.

**

10 Haziran Salı günü sabahtan önce saat bir buçukta derin uy-

kuya dalmıştım ki, uşağım Kazım Harbiye Nezareti’ndeki yatak 

odama girdi. Almanya ataşemiliterinin geldiğini, beni acele görmek 

istediğini söyledi. Ataşemiliteri, yatağımda, olduğum halde kabul 

ettim.**** “Ne var” dedim. Berlin’den iki telgraf aldıklarını, Ba-

ron von Wangenheim’in derhal bana malumat verilmesini istediğini 

söyledi…

 **

Ataşemiliter gittikten sonra bir müddet daha uyudum. Çok er-

ken kalktım. Yunanlılara verilecek cevabı yazdım…   

      

*

  Sadrazam ve Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa’nın Günlüğü,  İstanbul, 

1988. s.111

**

  ibid., s.105. Bundan böyle sayfa numarası işaretini gerekli bulmuyorum.

***

 Mahmut Şevket Paşa, bu notu yazdıktan bir ay sonra öldürüldü. (Yayınevi’nin 

notu)

****

 ibid., s.197

KAPİTALİZM’İN GRESHAM YASASI

Gresham Yasası, para ile ilgilidir; “kötü para iyi parayı kovar” an-

lamına geliyor. Sir Thomas Gresham’ın adına yazılı olmakla birlikte, 

Sir Thomas’ın bu diktum’u yazıya dökmediğini biliyoruz. Gresham, 

1519-1579 yılları arasında yaşamış, Cambridge Universitesi mezunu 

çok zengin ve önemli bir tüccar idi, bir çok yerlerde resmi görevlerde 

bulunmuştu. Bununla birlikte, bu yasayı, “The Elements of Political 

---