Dokuzuncu Kalkınma Planı Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
11
Özel Bor Kimyasalları üretiminde özel sektör ile işbirliği yaparak bu alanda yapılacak
yatırımları teşvik etmek hedeflenmektdir.
Ayrıca, ülkemiz bor kaynaklarının en verimli ve etkin bir şekilde kullanılarak, dünya
bor pazarından en yüksek geliri elde edebilmesi yönünde Eti Maden İşletmeleri tarafından
günümüze kadar sürdürülen faaliyetlerin önümüzdeki yıllarda da artarak ve hızla devam
edebilmesi, Hükümetin Acil Eylem Planında ve Orta Vadeli Programın (2006-2008) 2006 yılı
makroekonomik amaç ve politikalarında da belirtildiği şekilde Eti Maden İşletmelerinin
idari-mali
esnekliğe sahip, bilimsel-teknik ve dünya pazarlarında rekabet edebilme yetenekleri
açısından hızlı karar üretebilen dinamik ve kendini yenileyebilen özerk bir yapıya
kavuşturulmasında fayda mülahaza edilmektedir.
Diğer taraftan dünya bor pazarından daha büyük bir pazar hacmine sahip olan Özel Bor
Kimyasalları incelendiğinde, dünyada ticari değer taşıyan 300’den fazla özel bor
kimyasallarının mevcut olduğu ve bu ürünlerden ancak bazılarının yüksek pazar hacmine
sahip oldukları görülmekle birlikte bunlardan
özellikle Sodyum Borhidrür, Bor Triflorür, Bor
Nitrür, Çinko Borat, Bor Karbür ve Disodyum Oktaborat Tetrahidrat’ın gelecekte pazar
hacimlerinin artma potansiyelinin yüksek olacağı değerlendirilmektedir.
Hidrojenin yakıt enerjisi olarak kullanılması yönünde yapılan çalışmalar ve gelişmeler
dikkate alındığında, hidrojen enerjisi üretiminde kullanılma potansiyeli
yüksek ürünlerden biri
olan sodyum borhidrürün gelecekteki tüketim potansiyeli, çok daha yüksek seviyelere
çıkabilecektir.
Ülkemizde ise Ulusal Bor Sanayimizin geliştirilmesi amacına yönelik olarak Eti Maden
İşletmeleri tarafından 6 adet “izolasyon/tekstil tipi fiberglas,
çinko borat, bor karbür, bor
nitrür, ferrobor ve sır-sırça” ön fizibilite raporu hazırlanmıştır. Yerli/yabancı firmaların özel
bor kimyasallarını ülkemizde üretmelerine yönelik yatırım yapmalarını teşvik etmek için
hazırlanan ön fizibilite raporları firma temsilcilerine dağıtılmıştır.
Ülkemiz Bor Sanayinin geliştirilmesi için Özel Bor Kimyasallarının mutlaka ülkemizde
üretilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede, yerli özel bir şirket tarafından
bor karbür ve bor
nitrür’ün deneme amaçlı üretimine başlamıştır. Ülkemiz seramik sektöründe bor tüketiminin
teşvik edilmesine yönelik olarak başlatılan çalışmaların sonucu olarak yurt dışından ithal
edilen yıllık 50 milyon ABD$’lık ithalatı kesmek için yine yerli bir özel şirket tarafından
15.000 ton/yıl kapasiteli Özel Frit üretimi için yatırım kararı alınmış ve 2005 yılında deneme
üretimine başlanılmıştır. Ayrıca Eti Maden İşletmelerince, özel sektörden Özel Bor
Dokuzuncu Kalkınma Planı Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
12
Kimyasalları üretimine yönelik olarak gelebilecek talepler teknik bilgi ve ham madde temini
konularında desteklenecektir.
Eti Maden İşletmelerince üretilen bor ürünleri üretiminin
büyük bir bölümünün ihraç
edilerek yurtiçi tüketimde ancak %8 civarında bir bölümünün kullanılmakta olması, bor ve
ürünlerinin yurtiçi tüketiminin arttırılması ve yeni kullanım alanları bulunması çalışmalarını
gündeme getirmiştir. Bu amaç doğrultusunda Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü (BOREN)
kurulmuştur. BOREN’in çalışma biçimi üniversite-araştırma kurumu ve sanayi arasında
koordinasyon oluşturma ve her proje için paydaşlardan alınacak veriler doğrultusunda
çalışmaları yönlendirme şeklindedir. Böylelikle gereksiz kadro ve altyapı oluşturma
çalışmaları yerine mevcut birikimlerden olabildiğince yararlanılması hedeflenmiştir.
Dokuzuncu Kalkınma Planı Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
13
1. GİRİŞ
Ülkemiz bor, mermer, toryum, trona, zeolit, pomza, selestit gibi madenlerde önemli
rezervlere sahiptir. Ayrıca krom, manyezit, feldispat, barit, kil, kömür, altın
ve gümüş
rezervleri yönünden de dünya sıralamasında yer almaktadır.
Maden ürünlerinin diğer sektörleri besleyen temel girdi olarak önemli bir rol oynaması
sebebiyle ülkelerin ekonomik kalkınmalarında doğal kaynaklar son derece önemli bir yere
sahiptir. Gelişmiş ülkelerde, sahip olunan maden kaynaklarıyla bu kaynakların ülke
ekonomisine kazandırılması ve değerlendirilmesi arasında doğrudan bir ilişki mevcuttur.
Ülkemiz bor rezervi açısından dünyada ilk sırada yer almaktadır. Yeni borat yataklarının
belirlenmesi amacıyla MTA ve Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü (Eti Maden) işbirliği
ile yapılan çalışmalar kapsamında şimdiye kadar 1 milyar tonluk bir rezerv artışı sağlanmış
olup bu sonuçla toplam bor rezervimiz dünya rezervinin % 72’si seviyesine çıkarılmıştır.
21. yüzyılın madeni olarak da adlandırılan Bor Mineralleri cam endüstrisinden, sabun ve
deterjanlara, gübre ve tarımsal ilaçlardan aleve dayanıklı malzemelere,
elektronik, yüksek
enerji yakıtı ve nükleer uygulamalar gibi çok farklı sektörlerde 250 çeşide ulaşan endüstriyel
ürünler ile sanayinin pek çok alanında kullanılmaktadır.Eti Maden, ilgili yasalar çerçevesinde
ülkemiz bor minerallerinin üretilmesi, işletilmesi ve pazarlanması görevini
ifa etmekte olup
ülkemizin bu varlıktan en fazla faydayı sağlayabilmesi için ülkemizde Özel Bor Kimyasalları
üretimi ve kullanımına yönelik sanayilerin kurulup geliştirilmesini de sağlayacak aktif bir
politika izlemektedir.
Ham ve rafine bor ürünleri üretiminin büyük bir bölümünün ihraç edilerek yurtiçi
tüketimde ancak %8 civarında bir bölümünün kullanılmakta olması bor ve ürünlerinin yurtiçi
tüketim potansiyellerinin daha iyi tanıtılması ve yeni kullanım alanları yaratılması
çalışmalarını gündeme getirmiştir. Bu amaç doğrultusunda Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü –
BOREN kurulmuştur. 04.06.2003 tarih 4865 sayılı kuruluş yasasında BOREN’in kuruluş
amacı; “Türkiye'de ve dünyada bor ürün ve teknolojilerinin geniş bir şekilde kullanımını, yeni
bor ürünlerinin üretimini ve geliştirilmesini teminen değişik alanlarda kullanıcıların
araştırmaları için gerekli bilimsel ortamı sağlamak, bor ve ürünlerini kullanan ve/veya bu
alanda araştırma yapan kamu ve özel hukuk tüzel kişileri ile işbirliği
yaparak bilimsel
araştırmaları yapmak, yaptırmak, koordine etmek ve bu araştırmalara katkı sağlamak” olarak
tanımlanmaktadır. BOREN, Kasım 2003’te yönetim kurulunun oluşması ile kuruluş