Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013), Türkiye Büyük Millet Mecli

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
19
Boraks (Tinkal) (Na
2
B
4
O
7
.10H
2
O) 
Tabiatta genellikle renksiz ve saydam olarak bulunur. Ancak içindeki bazı maddeler 
nedeniyle pembe, sarımsı, gri renklerde de bulunabilir. Sertliği 2-2,5; özgül ağırlığı 1,7 gr/cm
3
 
dür. Tinkal, suyunu kaybederek kolaylıkla tinkalkonite dönüşebilir., Tinkalkonit ve üleksit 
yanında  arakatkılı kil yapısında bulunur. Ülkemizde Eskişehir-Kırka yataklarında 
bulunmaktadır. 
 
Kernit (Razorit) (Na
2
B
4
O
7
.4H
2
O) 
Tabiatta renksiz, saydam uzunlamasına iğne  şeklinde küme kristaller halinde bulunur. 
Sertliği 3, özgül ağırlığı 1,95 gr/cm
3
 dür. Soğuk suda az çözünür. Kırka'da Na-borat kütlesinin 
alt kısımlarındadır. Dünya'da ise Arjantin ve A.B.D.'de bulunur. 
 
Üleksit (NaCaB
5
O
9
.8H
2
O) 
Tabiatta masif, karnıbahar  şeklinde, lifsi ve sütun şeklinde bulunur. Saf olanı, beyaz 
rengin değişik tonlarındadır.  İpek parlaklığında olanları da vardır. Genelde kolemanit, 
hidroboraksit ve probertit ile birlikte oluşmuştur. Ülkemizde Kırka, Bigadiç ve Emet 
yörelerinde bulunmaktadır. Türkiye’den başka Güney Amerika Ülkelerinde de (Arjantin) 
bulunmaktadır. Cevher zenginleştirilerek konsantre haline dönüştürdükten sonra, yalıtım  cam 
yünü ve borosilikat camlarında kullanılmak üzere hazır hale getirilmektedir.  
 
Probertit (NaCaB
5
0
9
.5H
2
O) 
Kirli beyaz, açık sarımsı renklerde olup ışınsal ve lifsi şekilli kristaller şeklinde bulunur. 
Kristal boyutları 5 mm ile 5 cm arasında değişir. Kestelek yataklarında üleksit ikincil mineral 
olarak gözlenir. Ancak Emet'te tekdüze tabakalı birincil olarak; Doğanlar ve İğdeköy 
bölgesinde ise kalın tabakalı olarak oluşmuştur. 
 
Kolemanit (Ca
2
B
6
O
11
.5H
2
O) 
Monoklinik sistemde kristallenir. Sertliği 4-4,5, özgül ağırlığı 2,42 gr/cm
3
'dür. Suda 
yavaş, HCl asitte hızlı çözünür. Bor bileşikleri içinde en yaygın olanıdır. Türkiye'de Emet, 
Bigadiç ve Kestelek yataklarında, ayrıca A.B.D.'de bulunur. 
 
 

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
20
Pandermit (Priseit) (Ca
4
B
10
O
19
.7H
2
O) 
Beyaz renkte ve yekpare olarak oluşan mineral olup kireçtaşına benzemektedir. 
Ülkemizde Sultançayırı ve Bigadiç yataklarında gözlenmektedir. 
 
Hidroborasit (CaMgB
6
O
11
.6H
2
O) 
Bir merkezden ışınsal ve iğne  şeklindeki kristallerin rastgele yönlenmiş ve birbirini 
kesen kümeleri halinde bulunur. Lifsi bir dokuya sahiptir. Beyaz renkte, bazen içerisindeki 
empüritelere bağlı olarak sarı ve kırmızımsı renklerde (arsenik içeriğine göre) kolemanit, 
üleksit, probertit, tunalit ile birlikte bulunur. Ülkemizde en çok Emet, Doğanlar,  İğdeköy 
yörelerinde ve Kestelek'te oluşmuştur. 
Aşağıdaki  Tablo 3’de ticari öneme sahip bazı rafine bor ürünlerinin kimyasal formülleri 
ile birlikte B
2
O
3
 içeriği verilmiştir.  
 
Tablo 3.  Başlıca Rafine Bor Bileşikleri 
Bileşikler Formüller 
% 
B
2
O
3
 
Boraks Pentahidrat 
Na
2
B
4
O
7
.5H
2
O 47,8 
Boraks Dekahirat 
Na
2
B
4
O
7
.10H
2
O
36,5 
Susuz Boraks 
Na
2
B
4
O
7
 69,2 
Borik Asit 
H
3
BO
3
 56,3 
Susuz Borik Asit 
B
2
O
3
 100,0 
         Kaynak: Roskill, 2002 
 
Başlıca Özel Bor Kimyasalları 
Elementel Bor 
Bor Karbürleri 
İnorganik Borlar 
Bor Halidleri 
Fluoboratlar 
Borik Asit Esterleri 
Bor Hidritleri 
Organik Bor Bileşikleri 
Bor-Nitrojen Bileşikleri 
Çinko Borat 
Metal Borürler 

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
21
2.4. Dünya Bor Rezervleri 
Dünyadaki önemli bor yataklarının Türkiye, Rusya ve ABD’de olduğu bilinmektedir. 
Dünya toplam bor rezervi (görünür+muhtemel+mümkün) 1,2 milyar ton olup; bu  rezervin 
%72,2’si Türkiye’de (851 milyon ton B
2
O
3
), %8,5’i Rusya’da ve %6,8’i ABD’de 
bulunmaktadır.  
 
Tablo 4. Dünya Bor Rezervleri ve Kaynakları 
Ülke 
Görünür Rezerv 
(milyon ton B
2
O
3
) 
Muhtemel 
+Mümkün 
Rezerv 
(milyon ton B
2
O
3
) 
TOPLAM 
(milyon ton B
2
O
3
) 
Toplam 
Rezerv 
İçindeki 
Payı (%) 
Türkiye * 
227 
624
851 
72,2 
A.B.D 40 
40
80 
6,8 
Rusya 40 
60
100 
8,5 
Çin  
27 
9
36 
3,1 
Arjantin 2 
7
9 
0,8 
Bolivya 4 
15
19 
1,6 
Şili 8 
33
41 
3,5 
Peru 4 
18
22 
1,9 
Kazakistan 14  1
15 
1,3 
Sırbistan** 3 0
3 
0,3 
TOPLAM 369 807
1176 
100 
Kaynak: Roskill,2002; Industrial  Minerals March 2001,          
http://minerals.usgs.gov, 2005   
*Eti Maden İşl.Gen.Müd.  rezerv bilgileri kullanılmıştır. 
** Eti Maden Raporları “Bor Sektörüne Genel Bakış, 2002” 
 
Dünya ticari bor rezervleri genellikle 3 bölgede toplanmaktadır: 
•Amerika’da Güney-Batı  Mojave Çölü  
•Türkiye’yi de içeren Güney-Orta Asya orojenik kemeri 
•Güney Amerika And Kemeri 
 
Ülkemizden sonra; dünyanın bilinen en önemli bor yatakları ABD’nin Kaliforniya 
eyaletindeki Mojave Çölü’ndedir. Yine aynı bölgede Searles Gölünde önemli borat yatakları 
mevcuttur. US Geological Survey’e göre Amerika’nın bor rezervinin, B
2
O
3
  bazında  40 
milyon tonu görünür olmak üzere toplam 80  milyon ton’dur. ABD’nin önemli bor mineralleri 
tinkal, kernit ve bor içeren tuzlu sulardır. Başlıca bor kaynakları; Kramer bor yatağı , Death 
Valley’de bulunan üleksit-proberit bor yatağı, Fort Cady kolemanit yatağı ve  Searles gölünün 
borlu sularıdır.  

---