Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013), Türkiye Büyük Millet Mecli

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
25
2.5.1. Ürün Bazında Bor Ürünleri Kullanım Alanları 
Çok geniş ve çeşitli alanlarda ticari olarak kullanılan bor mineralleri ve ürünlerinin 
kullanım alanları da giderek artmaktadır. Üretilen bor minerallerinin  % 10'a yakın bir bölümü 
doğrudan mineral olarak tüketilirken geriye kalan kısmı bor ürünleri elde etmek için 
kullanılmaktadır. Tablo 5'de bazı konsantre bor  ve rafine bor bileşiklerinin  kullanım alanları 
verilmiştir. 
 
Tablo  5. Bazı Önemli Konsnatre ve Rafine Bor Bileşiklerinin Kullanım Alanları 
Ürün Kullanım Alanları 
Kalsiyum Bor Cevheri  
(Kolemanit) 
Tekstil kalite cam elyafı, bor alaşımları,   metalurjik curuf 
yapıcı, nükleer atık depolama 
Sodyum Bor Cevherleri 
(Üleksit ve Probertit) 
Yalıtım cam elyafı, 
 borosilikat camlar, gübre 
Tinkal 
Rafine borların üretimi (deka-penta), sodyum perborat, 
susuz boraks, disodyum oktaborat, pentaborat, metaborat,   
 
Borik Asit 
Antiseptikler, bor alaşımları, nükleer uygulamalar, yangın  
geciktiriciler, naylon, fotoğrafcılık, tekstil, gübre, katalistler, 
cam, cam elyaf, emaye, sır, antiseptikler, kozmetik 
Susuz Boraks 
Gübreler, cam elyaf, cam, metalurjik curuf yapıcı, emaye- 
sır, yangın geciktirici, kaynak-lehimcilik,  
Sodyum Perborat 
Deterjan ve beyazlatıcılar, tekstil, dezenfektan ve bazı diş 
macunları 
Disodyum Metaborat 
Yapıştırıcı, deterjanlar, zirai ilaçlama, fotoğrafcılık, tekstil 
Sodyum Pentaborat 
Yangın geciktiriciler, gübreler 
Rafine Boraks Dekahidrat 
Yapıştırıcılar 
 
 
Rafine Boraks Pentahidrat 
Çimento, ilaç ve kozmetikleri, korozyon önleyici, böcek ve 
mantar zehirleri, elektrolitik rafinasyon, gübreler, yangın 
geciktiriciler, cam, cam elyafı, böcek ve bitki öldürücü, deri  
ve tekstil 
Disodyum Oktaborat Tetrahidrat 
Yangın södürücüler, gübreler , tarım ilaçları ve ağaç 
koruyucular 
Kaynak: Roskill, 2002 
 
Özel bor kimyasalları, spesifik özellik arz eden kimyasal yapıları ile bir çok alan ve 
sektörlerde  kullanılmaktadır.  
Bu kimyasallar farklı firmalar tarafından üretilmektedirler. Özel bor kimyasallarının 
dünya pazar hacmi incelendiğinde kesin bir rakama ulaşmak oldukça zordur. Bunun sebebi, 
her bir özel bor kimyasalının fiyatının, ürünün kalitesine göre oldukça farklılık göstermesi ve 
bor kimyasallarının dünya üretim-tüketim rakamları ile fiyatlarının strateji gereği 
yayınlanmamasıdır. 
 
 

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
26
Tablo 6. Bazı Özel Bor Kimyasaları için Kullanım alanları 
Ürün Kullanım Alanları 
Amorf Bor  
Askeri Piroteknik 
Kristalin Bor 
Nükleer Silahlar ve Nükleer Güç Reaktörlerinde Muhafaza 
Bor Flamentleri 
Havacılık için Kompozitler, Spor malzemeleri için Kompozitler 
Bor Halidleri(tuzları) 
İlaç Sanayii, Katalistler, Elektronik Parçalar, Bor Flamentleri ve 
Fiber Optikler  
Özel Sodyum Boratlar 
Fotoğrafçılık Kimyasalları, Yapıştırıcılar, Tekstil “Finishing” 
Bileşikleri, Deterjan ve Temizlik Malzemeleri, Yangın 
Geciktiricileri, Gübreler ve Zırai Araçlar 
Fluoborik Asit 
Kaplama Solüsyonları, Fluoborat Tuzlar, Sodyum Bor Hidrürler 
Trimetil Borat 
Sodyum Bor Hidrürler 
Sodyum Bor Hidrürler 
(Sodyum Borohidrat) 
Özel Kimyasalları Saflaştırma, Kağıt Hamurunu Beyazlaştırma, 
Metal Yüzeylerin Temizlenmesi 
Bor Esterleri 
Polimerizasyon Reaksiyonları için Katalist, Polimer Stabilizatörleri, 
Yangın Geciktiricileri 
 
2.5.2. Sektörlere Göre Bor Kullanım Alanları 
Borun cam sanayi ve diğer endüstrilerdeki kullanımına ilişkin bazı bilgiler aşağıda 
özetlenmiştir. 
2.5.2.1. Cam Sanayii 
Bor oksit özellikle; borosilikat cam, tekstil tipi ve  izolasyon tipi cam elyaflarında yoğun 
olarak kullanılmaktadır. Düz cam ve cam kaplarda ise bor kullanım oranı düşüktür. Özel 
camlarda ise borik asit vazgeçilemeyen bir unsur olup, rafine sulu/susuz boraks, borik asit 
veya kolemanit/boraks gibi doğal haliyle kullanılmaktadır. Çok özel durumlarda potasyum 
pentaborat ve bor oksitler kullanılmaktadır. Bor, ergimiş haldeki cam ara mamulüne 
katıldığında onun akışkanlığını arttırıp, yüzey sertliğini ve dayanıklılığını yükselttiğinden 
ısıya karşı izolasyonunun gerekli görüldüğü cam mamüllerine katılmaktadır.  
Borlu camların kullanıldığı bazı uygulama alanları ise şu şekilde verilebilir; sıvı kristal 
göstergelerinde, özel fırın kaplarında, laboratuvar malzemelerinde, arabaların far ve sinyal 
camlarında, cam yününde, tekstil tipi cam elyafında. Bununla birlikte, bazı bor içeren özel 
camların da spesifik uygulama alanları mevcuttur. Örneğin; bazı özel borlu camlar, optik ve 
elektrik özelliklerinden dolayı uzay sanayiinde, elektronik endüstrisinde ve nükleer 

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
27
reaktörlerde kullanılır. Ecza sanayiinde de kan plazması gibi hassas maddeler daha dengeli 
olan borosilikat cam kaplarda korunmaktadır.  
2.5.2.1.1. İzolasyon Tipi Cam Elyafı  
Cam elyafı, gerekli özelliklere bağlı olarak farklı spesifikasyonlarda 
üretilebilmektedirler.  Yalıtım özellikleri R faktörü ile tanımlanmıştır. Normal  tek -pencere 
camı  için R-1 kalite izolasyon sağlanırken, R-7 kalite ile 3 inçlik cam elyafı izolasyonu  
sağlanabilmektedir.   
Elyafların bir araya getirilmesiyle elde edilen keçeler ısı ve ses izolasyonu amacıyla 
kullanılmaktadır. Camyünü, endüstriyel binaların ve evlerin ısı yalıtımında, ses yalıtımında, 
ateşe dayanıklılıkta kullanılmaktadır. Camyünü 250°C sıcaklığa kadar olan sıcaklıklardan 
etkilenmez olup A sınıfı yanmaz malzemeler sınıfına girmektedir. Camyünü, yüksek ses 
yutma özelliğine sahip olup “akustik malzeme” olarak da nitelendirilmektedir. Camyününün 
ısı iletkenliği sıcaklıkla doğru orantılı olarak artmaktadır. 
Cam elyafı yeni binaların yapımı  sırasında tavan ve duvarlarda kullanılmaktadır. 
Mevcut binalarda ise çatı aralarında ve boşluk alanlarda kullanılması tavsiye edilmektedir.  
Ayrıca, mevcut binalarda ABD’de köpük yalıtıcıların (veya ABD'de selülozik izolasyon)  
duvar boşluklarında, küçük delikler delinerek  kullanılması tavsiye edilmektedir. Cam elyafı, 
ilaveten tabanın altındaki ve tavanın üzerinde boşluklar ile odalar arasındaki bölümlerde 
akustik izolasyon için tercih edilmektedir.  
Cam yünü borların miktar olarak en yüksek oranda tüketildiği sektörlerden biridir. Batı 
Avrupa’da son yıllarda izolasyon tipi cam elyaf üretiminde kullanılan bor miktarı  B
2
O
3
 
bazında yaklaşık 100.000 ton/yıl’dır. Bu miktar toplam Avrupa bor tüketimin %14'üdür.  
2.5.2.1.2. Tekstil Tipi Cam Elyafı  
Tekstil tipi cam elyafı yüksek çekme ve çarpma direncine sahip, ateşe karşı dayanıklı, 
ağırlıkça hafif, kimyasal reaksiyonlara karşı dirençli ve ucuza mal edilebilen bir malzemedir. 
Tekstil tipi cam elyaf hem dokuma amaçlı olarak (dekorasyon, izolasyon, filtrasyon 
gibi) hem de cam elyaf takviyeli malzeme (kompozit) oluşturmak için kullanılabilir. Bu 
özellikleri nedeniyle, plastik ve kompozit gibi dayanıklı malzemelerin dayanımını artırmak 
amacıyla kullanılmakta olup; geleneksel malzemelerde, özellikle metallerde kullanımında 
artış görülmektedir. Örneğin; yeni inşa edilen deniz motorları ve yatların %90'ı cam elyafı 
takviyeli plastik malzemeden yapılmaktadır. Bu nedenle tekstil tipi cam elyaf kullanım 
alanları açısından geniş bir yelpazeye sahiptir. Otomotiv sanayinde, kapı imalinde, kimyasal 

---