Downloaded from KitabYurdu org
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
177
asılmışdı, bəziləri yaxın onillərdən idi, amma əksəriyyəti qədim idi. Divarlarda qədimi xəritələr və diaqramlar da vardı, onlarda Norveçin ərazisi bugünkündən çox fərqli idi. Sofi bir neçə dəqiqə heç nə demədən durub ətrafa göz gəzdirdi. Nə çox şey-şüy toplamısan? Sən də söz tapdın. Gör bu otaqda neçə-neçə yüzilləri yığıb saxlamışam. Bu tarixə “şey-şüy” deməzdim. Antik dükan işlədirsən? Albertonun sifətini kədərli ifadə tutdu. Biz özümüzə tarixin axınında yuyulub getməyə izin verməməliyik, Sofi! Bəzilərimiz dayanıb, çayın sahilində düşüb qalmış şeyləri toplamalıdır. Qəribə sözlərdir. Qəribədir, amma düz deyirəm. İnsan yalnız öz zamanında yaşamır. Özümüzlə tariximizi də daşıyırıq. Unutma ki, bu otaqda gördüyün hər şey nə vaxtsa yepyeni olub. XVI əsrdən qalan bu taxta gəlincik bəlkə də beş yaşlı bir qızın ad gününə hədiyyə düzəldilib. Kim bilir, bəlkə də düzəldən babası olub. Sonra bu qız böyüyüb, on yaşı olub. Sonra cavan olub və ərə gedib, qızı olub. Bu gəlinciyi qızına verib. Sonra qocalıb və günlərin birində vəfat edib. Uzun bir ömür yaşasa da, axırda ölüb gedib. Heç vaxt geri dönməyəcək. Əslində o, bu dünyada qısa səfərdə olub. Gəlinciyi isə, budur, burada rəfdədir. Sən belə danışanda hər şey elə kədərli və möhtəşəm olur ki! Həyatın özü həm kədərli, həm də möhtəşəmdir, ona görə. Möhtəşəm bir dünyaya gəlirik, burada bir-birimizlə qaynayıb- qarışırıq, yeni insanlarla tanış olur, bir müddət bərabər yol gedirik. Sonra dünyaya qəfildən gəldiyimiz kimi də yox oluruq, bir-birimizi itiririk, səbəbini bilmirik. Olar bir şey soruşum? Olar, daha gizlən-qaç oyunumuz qurtarıb. Sən niyə mayorun evinə köçmüşdün? Elədə yalnız məktubla yazışan vaxtlarımızda bir- birimizdən çox da uzaq olmazdıq. O köhnə evin də boş olduğunu bilirdim. downloaded from KitabYurdu.org
178
Sadəcə köçdün ora? Hə, sadəcə köçdüm ora. Onda bəlkə bunu da izah edə biləsən, Hildenin atası sənin orada olduğunu haradan bilmişdi? Əgər yanılmıramsa, o, demək olar ki, hər şeyi bilir. Amma mən hələ də heç nə anlamıram, poçtalyon meşənin dərinliyinə necə məktub aparırmış. Alberto bic-bic gülümsədi. Hətta belə şeylər də Hildenin atası üçün asan məsələdir. Adi fokus- mokus. Dünyanın ən çox nəzarət olunan insanları bəlkə də sənlə mənik. Sofini isti basdı, hiss etdi ki, əsəbiləşir. Əlimə keçsə, o adamın gözlərini oyacam! Alberto aralandı, gedib divanda əyləşdi. Sofi onun dalınca gedib yumşaq kresloda özünə yer elədi. Yalnız fəlsəfə bizi Hildenin atasına yaxınlaşdıra bilər, - deyə, nəhayət, Alberto dilləndi, - bu gün sənə Renessans haqqında danışacağam. Başlayaq! Foma Akvinalıdan çox keçməmiş birləşmiş xristian mədəniyyətində parçalanma baş verdi. Fəlsəfə və elm kilsə ilahiyyatından getdikcə daha çox aralandı, beləcə, dini həyata əqli mühakimə ilə daha sərbəst münasibətlər qurmağa imkan yarandı. İndi çox adam rasionalizm vasitəsilə Tanrıya çata bilməyəcəyimizə, çünki Tanrının hər mənada dərkedilməz olduğuna inanmağa başlamışdı. İnsan üçün ilahi hikməti anlamaq deyil, Tanrının iradəsinə uymaq əsasdır. Din və elm bir-birilə daha azad münasibətlər qura bildiyindən, həm elmi metodlar, həm də dini ehtiraslar üçün yol açıldı. Beləcə, on beş və on altıncı əsrlərdə iki böyük çevriliş, yəni Renessans və Reformasiya üçün zəmin yarandı. Gəl bu hərəkatlara ayrı-ayrılıqda baxaq. Renessans deyəndə biz XIV əsrin sonlarında başlamış zəngin mədəni inkişafı nəzərdə tuturuq. Şimali İtaliyada başlayan bu hərəkat on beş, on altıncı əsrlərdə sürətlə şimala yayıldı. Bəs deməmişdin ki, “renessans” sözü yenidən doğulmaq deməkdir? downloaded from KitabYurdu.org
179
Demişdim. Bu söz antik dövrdəki mədəniyyət və incəsənətin yenidən doğulması deməkdir. Biz həm də İntibah humanizmi haqda danışırıq. Həyatı ilahi işıq altında görən uzun qaranlıq əsrlərin əksinə, indi yenə hər şey insanın ətrafında cərəyan etməyə başladı. “Mənbəyə get”, antik dövrün humanizminə dönmək əsas şüar oldu. Antik heykəlləri və əlyazmaları tapıb üzə çıxarmaq ən populyar məşğuliyyət, yunan dilini öyrənmək dəb oldu. Yunan humanizminin öyrənilməsi həm də pedaqoji məqsəd daşıyırdı. Humanist fənləri öyrənmək insana “klassik təhsil” verir, “insani qabiliyyətlər” qazandırırdı. “Atlar doğulur, insan isə doğulmur, formalaşır” - deyirdilər. Yəni insan olmağı öyrənmək lazımdı, hə? Elədir, əsas fikir bu idi. Amma hələlik Renessans humanizminin ideyalarına daha yaxından nəzər salmazdan əvvəl Renessansın siyasi və mədəni zəmini haqda bir neçə söz deməliyəm. Alberto divandan qalxdı və otaqda var-gəl etməyə başladı. Bir qədərdən sonra gəzişməyə ara verdi və barmağını rəflərdən birindəki köhnə bir alətə doğru uzatdı. Bu nədir? - soruşdu. Qədimi kompasa oxşayır. Tamamilə doğrudur. Sonra divanın üstündə divardan asılmış antik odlu silahı göstərdi. Bəs bu?
Qədimi tüfəng. Düzdü. Bəs bu? Alberto kitab rəflərinin birindən qalın bir kitab siyirdi. Bu, qədimi kitabdı. Daha dəqiq desək, inkunabulum. İnkunabulum? Nə deməkdi? Əslində, bunun mənası “beşik”di. Bu söz mətbəənin ilk günlərində çap olunmuş kitabları bildirir. Yəni 1500-cü ildən əvvəl. Doğrudan bu qədər qədimidi? downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|