M i KROP SOHBETİ: BAĞIRSAK-BEYİN DİYALOGUNUN TEMEL BİLEŞENİ
91
kemirgen vücudunda, özellikle beyinde yuvarlak kistler oluşturur. Daha
sonra bir kedi enfekte olmuş bu kemirgeni yer. Böylece, vücuda alınan
kistler kedinin sindirim sisteminde çoğalır; kedi dışkısıyla yumurtadan
yeni çıkmış parazitleri saçar ve yaşam döngüsü bu şekilde devam eder.
İşte burada, hikâye bu mikrobun dikkat çekici zekâsını kanıtlayan hayret
verici bir hâle dönüşmekte.
Normal durumlarda, kemirgenler içgüdü
sel olarak kedilerden çekindikleri için, enfekte olmuş bir sıçandaki bir
patojenin bir kediye geri gelmesi pek olası değildir. Ancak toksoplazma
ile enfekte olan kemirgenler, kedilere karşı duydukları içgüdüsel kor
kularını kaybetmekle kalmazlar, aksine kedi idrarı gibi kokan alanları
tercih etmeye başlarlar.
Bunun gerçekleşmesi için, parazitin m inik kistleri, bir kruz füze
sinin doğruluğunda ve en az hasara yol açacak şekilde sıçan beyninin
belirli bir bölgesine yerleşirler. Hedef, korku ve kaçış tepkisini tetikleyen
duygusal işletim sistemidir. Bu duygusal ve motor program normalde
sıçanın yakındaki bir kedinin kokusunu alır almaz kaçmasına
neden
olur, ancak parazit sıçandaki kedi korkusunu özellikle ortadan kaldırır.
Enfekte sıçanlar kedi harici diğer yırtıcı hayvanlara karşı normal savun
ma davranışlarını göstermeye devam ederler. Ayrıca hafıza, kaygı, korku
ve sosyal davranış gibi laboratuvar testlerinde normal
performans ser
gilerler.
Ancak iş kedilere gelince, kistler orada durmaz. Aynı zamanda
cinsel davranışları kontrol eden beyin devrelerindeki aktiviteyi de artıra
rak, kedi kokusunun toksoplazma ile enfekte farelere cinsel olarak çekici
gelmesine neden olurlar. Sıçan beyninin işletim sistemlerinin bu şekilde
akıllıca ele geçirilmesi, kedi kokusuna karşı cinsel arzuya neden olarak,
doğuştan gelen korku tepkisini bastırır.
Diğer bir deyişle, enfekte olmuş
sıçanlar kedilere karşı ölümcül bir istek duymaya başlarlar.
Bu stratejilerin ardındaki evrimsel akıl dikkat çekicidir. İlaç şirketleri,
toksoplazmanın bu kadar kolay bir şekilde yaptıklarını yapabilecek ilaç
ların tasarımına milyarlarca dolar harcamaktadır. Üstelik bu yatırımların
92 BEYİN
BAĞIRSAK BAĞLANTISI
çoğu başarısız olmuştur. Örneğin, kaygı bozukluklarında korku tepkisini
hafifletmek ve strese karşı verilen yanıtta rol oynayan bir molekül olan
CRF’nin etkisini azaltmak üzere geliştirilen ilaçlar ile azalmış cinsel istek
bozukluğu olan kadınlarda libidoyu artırmak için tasarlanan bileşiklerin
çok da etkili olmadığı saptanmış olup, bunlar potansiyel olarak ciddi yan
etkilere de neden olabilirler.
Konakladıkları hayvanın davranışını manipüle etmek için şaşırtıcı
derecede karmaşık yollar geliştirmiş olan daha pek çok mikrop vardır.
Kuduz virüsü konakladığı (köpek, tilki yada yarasa gibi) bir hayvanı aşırı
saldırgan hâle getirdiğinde, bunu öfke ve saldırganlıktan sorumlu olan
özel bir beyin devresinin içine sızarak yapar. Bu, enfekte hayvanın başka
bir hayvana (veya insana) saldırma ve ısırma, dolayısıyla da tükürükteki
virüsü kurbanına geçirme olasılığını artırır. Toksoplazma parazitleri ve
kuduz virüsü konakçı hayvanların sinir sistemi ile ilgili son derece uz
manlaşmış bilgilere sahip olmaları açısından ön plana çıkarken, bakte
ri, tek hücreliler
Dostları ilə paylaş: