E L e k t r o n b I z n e s
Yüklə 2,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- E L E K T R O N B İ Z N E S
- E L E K T R O N B İ Z N E S _________________________161___________________________ K REDİT VƏ DEBET ÖDƏMƏ SİSTEMLƏRİ
E L E K T R O N B İ Z N E S _________________________160___________________________ na əsasən prosessinq mərkəzi stop-vərəqlər hazırlayıb ekvayerlərə, bəzən isə bilavasitə xidmət mənəqələrinə göndərir. Gündəlik yekunlar üzrə qarşılıqlı hesablaşmaların icrası üçün prossesinq mərkəzinin hesablayıcı imkanları üzərinə çox ciddi tələblər qoyulur. Çünki tranzaksiya protokollarının əksəriyyəti bir-neçə saat ərzində avtomatlaşdırılmış emaldan keçməlidir. Prosessinq mərkəzi, həmçinin emitent-bankların yeni kartlara tələbatını da təmin etməlidir. Bu kartların hazırlanması üçün zavoda sifariş verilməli və sonra onlar ayrı-ayrı fərdiləşdirilməlidir. Bütün bu işləri də prossesinq mərkəzi öz öhdəsinə götürür. Prossesinq mərkəzi bütün servis funksiyalarını öz üzərinə götürürsə, plastik kartların fərdiləşdirilməsini, POS-terminalların (POS – Point Of Sale) və bankomatların təmirini də icra etməlidir. Ödəmə sisteminin texniki cəhətdən etibarlı və dayanıqlı fəaliyyətinin təmin edilməsi üçün prossesinq mərkəzində güclü hesablayıcı sistem və kommunikasiya infrastrukturu olmalıdır. Prossesinq mərkəzi üçün əlavə yüklənmə mənbəyi banklararası qarşılıqlı hesablaşmalara aid elektron sənəd mübadiləsidir. Qeyd etmək lazımdır ki, paylanmış ödəmə sistemlərində bir neçə prossesinq mərkəzi ola bilər. Bunların bəziləri əyalət səviyyəsində ekvayer-bank kimi də işləyə bilir. Prossesinq mər- kəzlərinin səmərəli fəaliyyət göstərməsi üçün yüksək məhsuldarlığa malik verilən ötürən şəbəkə olmalıdır. Yəni, verilən ötürən şəbəkə arxitektura cəhətdən ödəmə sisteminin ayrılmaz tərkib elementi olmalıdır. E L E K T R O N B İ Z N E S _________________________161___________________________ K REDİT VƏ DEBET ÖDƏMƏ SİSTEMLƏRİ Bütün elektron ödəmə sistemlərini iki iri sinfə bölmək olar: kredit ödəmə sistemləri və debet ödəmə sistemləri. Kredit ödəmə sistemləri dedikdə, kredit kartından istifadə üzərində qurulmuş sistem nəzərdə tutulur. Bu sistem alqı-satqı iştirakçıları arasında elektron hesablaşmalar və bu məqsədlə xəbər mübadiləsinin şifrlənməsi, rəqəmsal imza kimi təhlü- kəsizlik tədbirləri həyata keçirir. Bütün kredit sistemləri müştərinin kredit qabiliyyətinin, yaxud emitent-bank və ya başqa səlahiyyətli təşkilat tərəfindən verilmiş ödəmə vəsaitinin yararlılığının təsdiqini tələb edir. Dünya bazarında yaxşı tanınmış kredit ödəmə sistemləri sırasında CyberCast, CheckFree, Open Market, First Virtual kimi sistemləri göstərmək olar. Visa və MasterCard şirkətləri tərəfindən İnternetdə ödəmələr üçün təklif edilmiş SET standartından istifadə edilməsi xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Debet ödəmə sistemləri dedikdə, çeklərin və nağd ödəmələrin elektron ekvivalentindən istifadəyə əsaslanan sistemlər nəzərdə tutulur. Dünya bazarında yaxşı tanınmış debet ödəmə sistemləri sırasında DigiCash, NetCash, NetChex, NetBill kimi sistemləri göstərmək olar. Rəqəmsal nağdlardan istifadəyə əsaslanan debet ödəmə sistemləri maliyyə strukturları tərəfindən vəkil edilmişlərin təsdiqini tələb etmir. Debet sistemləri nisbətən ucuz olduğuna görə mikroödənişlər üçün münasibdir. Debet ödəmə sistemindən istifadə edilməsinin əsas problemi etibarlı, inanılmış maliyyə mühitinin, xüsusən, nəzarətdənkənar nağd elektron emissiyaların qeyri- mümkünlüyünə əminlik yaradılmasıdır. E L E K T R O N B İ Z N E S _________________________162___________________________ Qeyd edək ki, elektron ödəmə sistemi İnternet infrastrukturundan istifadə edilməklə bank hesablarının idarə edilməsi (elektron bankinq və ya İnternet-bankinq) kimi bank servisinin tərkib hissəsi deyildir. Servisin bu növü bankın ənənəvi xidmətidir ki, bu da müştəriyə öz hesabını idarə etməyi asanlaşdıran yeni forma təklifidir. E L E K T R O N B İ Z N E S _________________________163___________________________ MİKROPROSESSORLU VƏ PLASTİK KARTLAR Plastik və ya maqnit kartları ənənəvi iqtisadiyyatda geniş istifadə edilən ödəmə vasitəsidir. Kartla ödəmə texnologiyası bir-neçə 10 illik tarixə malikdir. Kartlar debet və kredit olmaqla 2 növdür. Debet kartları ödəyicinin hesabından məbləği dərhal silir. Kredit kartları isə ay ərzində alınmış mallara görə bir çeklə ödəmə etməyə imkan verir. Plastik kart – mal və xidmətlərə görə istifadəçiyə nğdsız ödəmələr etməyə və ödəmə sisteminin iştirakçıları olan bank şöbələrindən və bankomatlardan nağd pul götürməyə imkan verən fərdiləşdirilmiş ödəmə vasitəsidir. Kartı qəbul edən ticarət müəssisəsi və bank şöbəsi kart xidməti məntəqələri şəbəkəsi əmələ gətirir. Plastik kartla satışın və nağd pulun alınmasının xüsusiyyəti odur ki, bu əməliyyatlar borca həyata keçirilir. Çünki mallar və nağd pullar müştəriyə dərhal təqdim edilsə də, bunların haqqı müəyyən müddətdən sonra ödənir. Plastik kart kartlarla ödəmələrə görə öhdəliklər bu kartı buraxan emitent-bankın üzərinə düşür. Buna görə də kartlar bütün fəaliyyət dövründə bankın mülkiyyətində qalır, kart sahibləri isə yalnız ondan istifadə edirlər. Emitent-bankın zəmanətlərinin xarakteri müştəriyə təqdim edilən kartın sinfindən və ödəmə ixtiyarından asılıdır. Kart müştəriyə verilərkən fərdiləşdirilir. Fərdiləşdirmə dedikdə, plastik karta kartı və onun sahibini identifikasiya edən məlumatın, həmçinin kartın ödəməqabiliyyətinin və veriləcək naqd pulun məbləğinin yoxlanmasını icra edən proqramın daxil edilməsi başa düşülür. Yüklə 2,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|