E L e k t r o n b I z n e s
E L E K T R O N B İ Z N E S
Yüklə 2,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- E L E K T R O N B İ Z N E S
- PLASTİK KARTLARIN NÖVLƏRİ
E L E K T R O N B İ Z N E S _________________________164___________________________ QEYD: Plastik kartların dünya tarixində hesab edilir ki, ilk plastik kartlar 1950-ci ildə Nyu-York şəhərində olan restoranların birində Hamilton Credit Corporation maliyyə şirkətinin rəhbəri Frenk Maknamari və həmin şirkətin hüquqşünası Ralf Şnayder ilə iri amerika univermaqlarından birinin banisinin nəvəsi Alfred Bulminqdeyl arasında olan nahar gorüşdən sonra yaranmışdır. Belə ki, stol arxasında olan söhbətlərin nəticəsində Diners Club kartı meydana gəlmişdir. Bəzi tədqiqatçılar belə hesab edirlər ki, həmin dostlara ödəmə kartlarını buraxmaq ideyası verilmişdir. Lakin, tarix bu fikrə birmənalı yanaşmır. Bir versiyaya görə kart hər hansı bir amerikalının smaqlan idi. O, öz tanışlarına onun bankdakı hesabından müəyyən faizlə istifadə etmək imkanını vermək üçün bunu etmişdir. Digər versiyaya görə plastik kart yapon müəssisələrinin ixtirasıdır. İkinci dünya müharibəsi bitdikdən sonra Yaponiya iqtisadi böhran vəziyyətində idi. Bu zaman ilk əvvəllər öz əməkdaşlarına "qəbzlər" verilirdi. Hansı ki, bunun vasitəsilə də insanlar gələcək əmək haqqı hesabına müəyyən mağazalardan məhsul və ərzaqları əldə edə bilirdilər. Sonralar isə həmin qəbzlər karton kartlarla əvəz olundu. Bütün bunlarla belə əminliklə qed etmək olar ki, məhz Diners Club (DC) kartları ilk kütləvi ödəmə kartı olublar. E L E K T R O N B İ Z N E S _________________________165___________________________ Frenk Maknamar Alfred Bulminqdeyl Ralf Şnayder İlk Diners Club kartı İlk DC kartları nahar yeməklərinin ödənilməsinə görə təyin edilirdi. Bununla belə buradakı hesablaşmalar kredit şəklində həyata keçirilirdi. Tez bir zaman ərzində kart universallıq qazandı, çünki məhsullara görə hesablaşmaların aparılması və nəqd pulun əldə olunması üçün təyin olunmuş E L E K T R O N B İ Z N E S _________________________166___________________________ kartlar da yaradılmışdı. Beləliklə, yaradılmış kartlar ödəmə, kredit və qeyri-bank əməliyyatlarını yerinə yetirirdilər. Nəzərə almaq lazımdır ki, ihazırlanan lk ödəmə kartları plastikdən deyil, karton materialdan hazırlanırdı. Diners Club kartından sonra kütləvi amerika bazarına Express American şirkəti uğurla daxil oldu. Bundan sonralar isə bir çox amerika bankları (eyni zamanda ABŞ-nın iki iri bankları - Bank of America və Chase Manhattan Bank) özlərinin lokal kart məhsulları ilə amerika bazarlarına daxil oldular. Amerika banklarının kart proqramlarının təkmilləşdiriməsi üzrə apardıqları işlərin nəticəsində keçən əsrin 70-ci illərin ortalarında Visa International və MasterCard kimi iki iri kart üzrə beynəlxalq ödəmə sistemləri meydana gəlmişdir. Bu heç də dünya ödəmə sistemində yeganə ödəmə sistemləri deyildir. Demək olar ki, hər bir inkişaf etmiş ölkədə iri həcmli kart layihələri mövcuddur, lakin bu ödəmə sistemlərindən heç biri hələ ki, milli çərçivədən kənara çıxa bilməmişdir. Kart üzrə satışın və ya nağd pulun verilməsinin təsdiqlənməsi prosesi avtorizasiya adlanır. Bu əməliyyatın icra edilməsi üçün xidmət məntəqəsi ödəmə sisteminə sorğu göndərib lazımi məlumatın gerçəkliyinin təsdiqini və kartın ödəməqabiliyyəti məhdudiyyətlərini təyin edir. Avtorizasiya texnologiyası ödəmə sistemindən, kartın tipindən və xidmət məntəqəsinin texniki təchizatından asılıdır. Avtorizasiya qeyri-avtomatik variantda da yerinə-yetirilə bilir. Belə ki, satıcı sorğunu operatora telefonla göndərə bilər. Buna səsli avtorizasiya deyilir. Avtorizasiya adətən avtomatik E L E K T R O N B İ Z N E S _________________________167___________________________ icra edilir. Bunun üçün kart carderader adlanan xüsusi kart oxuyucu qurğuya yerləşdirilir. Avtomatik rejimdə icra edilən avtorizasiya 2 üsulla yerinə-yetirilə bilər. Birinci üsul on-line avtorizasiya adlanır və ödəmə sistemi ilə əlaqə yaradılaraq prosessinq mərkəzi tərəfindən idarə edilən lazımi prosedurların icrasına nail olunur. İkinci üsul off-line avtoriazsiya adlanır və bu, POS-terminal deyilən qurğu vasitəsilə həyata keçirilir. Nağd pul bankomat deyilən xüsusi qurğu vasitəsilə verilir ki, bu qurğu eyni zamanda yuxarıda təsvir edilən üsullardan biri ilə avtorizasiya həyaata keçirir. Kart sahibi ilə hesablaşmaların aparılması üçün iki əsas ssenari variantlarından istifadə edilir. Debet kart sahibi əvvəlcədən emitent-bankdan müəyyən məbləği öz hesabına daxil etməlidir. Məbləğin ölçüsü vəsaitdən istifadə üzrə məhdu- diyyəti təyin edir. Hesablaşma aparılan kimi kartdakı məbləğin qalığı sinxron şəkildə azalır. Qalığa nəzarət avtorizasiya zamanı həyata keçirilir. Kredit kart sahibi hesablaşma aparmaq üçün emitent- bankdan kredit götürməlidir. Götürülən kredit birdəfəlik və təzələnən ola biləndir. Təzə kredit almaq üçün köhnə borcu bağlamaq lazımdır. PLASTİK KARTLARIN NÖVLƏRİ Plastik kart standart ölçülü (85,6x53,9x0,76mm) mexaniki və termik təsirlərə qarşı dayanıqlı xüsusi plastmas lövhədir. Kartın sahibi haqqında identifikasiya məlumatları (adı, hesab nömrəsi və s.) relyefli şriftlə kart üzərinə həkk edilir. Kart əl üsulu ilə emal edilərkən lazımi məlumatların surəti imprinter adlı xüsusi qurğu vasitəsilə basma şəkil kimi kağıza həkk edilir. Yüklə 2,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|