E L e k t r o n b I z n e s
E L E K T R O N B İ Z N E S
Yüklə 2,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- E L E K T R O N B İ Z N E S
- DƏYƏR/SƏMƏRƏLİLİK QARŞILIQLI MÜNASİBƏTİ
- E L E K T R O N B İ Z N E S _________________________180___________________________
- ÖDƏMƏ SİSTEMLƏRİNİN YARADILMASI PRİNSIPLƏRİ ÖDƏMƏ SİSTEMLƏRİNİN TƏKAMÜLÜ
E L E K T R O N B İ Z N E S _________________________177___________________________ Mikroprosessorlu kartın sabit yaddaşında saxlanan əməliyyat sistemi həm servis funksiyaları, həm də təhlükəsizliyin təmini baxımından fərdi kompüterin əməliyyat sistemindən prinsipcə fərqlənmir. Mikroprosessorlu smart-kart hal-hazırda ödəmə sistemi üçün daha perspektivli texnoloji variant qurmağa imkan verən vasitə hesab olunur. DƏYƏR/SƏMƏRƏLİLİK QARŞILIQLI MÜNASİBƏTİ Ödəmənin səmərəliliyinin əsas kəmiyyət parametrləri, etibarlılıqla yanaşı, həm də sürət və dəyər hesab olunur. Sürət əsasən prosessinq mərkəzi ilə əlaqə yaradan rabitə kanalının xarakteristikaları ilə təyin edilir. Bir kart ödəməsinin dəyəri ödəyicinin identifikasiyası, autentifikasiyası və avtorizasiyası üçün çəkilən xərclə təyin edilir. Bu xərclər birdəfəlik və müşayiətlə bağlı xərclərin məcmusudur. Birdəfəlik xərclər ödəmə sisteminin aparat- proqram təminatına çəkilən xərcləri, müşayiət xərcləri isə əməkdaşlara verilən əmək haqqını, enerji, material və s. xərcləri əhatə edir. Kart tranzaksiyalarının xeyli baha başa gəlməsi, xüsusən də İnternetdən istifadə edilərkən bu xərclərin daha da böyük olması İnternetdə mikroödəmələr texnologiyasına keçidə xeyli maraq yaradır. Telekommunikasiya sisteminin zəif inkişaf etdiyi ölkələrdə mikroprosessorlu kartlardan istifadə özünü doğruldur. E L E K T R O N B İ Z N E S _________________________178___________________________ POS- TERMİNALLAR Bunlara ticarət terminalı da deyilir. Bu terminallar maqnit zolaqlı plastik kartlardan və ya smart-kartlardan istifadə edilərkən maliyyə hesablaşmaları üzrə tranzaksiyaları emal etmək üçündür. POS-terminal karta xidməti avtomatlaşdırmaqla xidmət müddətini kəskin şəkildə qısaldır. POS-terminalların komplektasiyası və imkanları geniş diapzonda dəyişir. Müasir tipik terminal aşağıdakı altsistemlərdən təşkil olunur: • Smart-kartı və maqnit zolaqlı kartı oxuyan qurğu; • Enerjidən asılı olmayan yaddaş; • PIN-kod yığmaq üçün quraşdırılmış ixtisaslaşdırılmış klaviatura və ya klaviatura qoşmaq üçün qovşaq; • İxtisaslaşdırılmış printer; • Fərdi kompüterlə və ya elektron kassa aparatı ilə əlaqələndirici interfeys. Bunlardan əlavə, POS-terminal adətən avtozəngetmə imkanı olan modemlə təchiz edilir. POS-terminalın “intellektual” imkanları da vardır. Belə ki, onu proqramlaşdırmaq mümkündür. Proqramlaşdırma dili Assemblerdir. Bu terminal həm operativ, həm də yığılmış tranzaksiya protokolları üzrə təxirəsalınmış avtorizasiya edə bilir. Rabitə seansı zamanı POS- terminal tranzaksiya protokollarını prosessinq mərkəzinə ötürür. Seans gedişində POS-terminal prosessinq mərkəzi ilə qarşılıqlı informasiya mübadiləsi edə bilir, qəbul etdiyi informasiyanı emal edə bilir, stop-vərəqlərin modifikasiyası əməliyyatını icra edir. E L E K T R O N B İ Z N E S _________________________179___________________________ Monetel firmasının EFT10 POS-terminalı aşağıdakı xarakteristikalara malikdir: • İxtisaslaşdırılmış 32-bitlik mikroprosessor; • 128 Kbaytlıq quraşdırılmış aparat mühafizəsi olan birbaşa müraciətli yaddaş; • 32 Kbaytlıq ROM-yaddaş; • İkisətrli LCD-monitor; • 57 mm enində çap imkanı olan termoprinter; • Avtozəngetmə imkanı olan modem; • PIN-klaviatura qoşmaq üçün port; • Standart ardıcıl port. Bu qurğunun çəkisi 900 qram, ölçüləri 233x160x90 mm- dir. Komplektə ANSI C və C++ dillərinin kros-kompüilyatoru və sazlayıcı daxildir. E L E K T R O N B İ Z N E S _________________________180___________________________ E L E K T R O N B İ Z N E S _________________________181___________________________ MİKROPROSESSORLU KARTLARDA ÖDƏMƏ SİSTEMLƏRİNİN YARADILMASI PRİNSIPLƏRİ ÖDƏMƏ SİSTEMLƏRİNİN TƏKAMÜLÜ Hal-hazırda ödənişlər etdiyimiz pul nişanları həmişə bu cür olmamışdır. Ödəmələrin təşkili vasitələri və texnologiyaları da dəyişilməz və tamamilə qərarlaşmış deyildir. Tarix boyu iqtisadi fəaliyyət subyektləri ödəmə sistemlərinin təşkili sferasında həmin tarixi dövrün tələblərinə daha yaxşı cavab verən sistem axtarıblar. Bizim adət etdiyimiz formaya uyğun ilk pullar qədim Persiyada kəsilən metal pullardır. Pulun yarandığı gündən ən ümumi xassəsi dəyərin ekvivalenti olmaqdır. Bu, pulun əzəli və əbədi xassəsidir. Dəyərin ümumi ekvivalenti olan pul nişanlarının xarici görünüşü böyük təkamül yolu keçmişdir. Pulun xarici görünüşü, ilk növbədə, sivilizasiyanın texnoloji səviyyəsindən asılı olmuşdur. Pul nişanları təhlükəsizlik və istifadəyə münasiblik baxımından dəyişikliyə uğramışdır. Hər bir dövlət pul kəsərkən çalışmışdır ki, saxta pul kəsmək mümkün olmasın, lakin bu, həmişə mümkün olmamışdır. Yeni texnologiyaların meydana çıxması yeni pul nişanlarının yaranmasına səbəb oldu. Ödəmə vasitələrinin inkişafı həm texnologiyanın, həm də real mal mübadiləsinin tələbləri ilə müəyyən olunur. Lakin alıcı və satıcı arasında qarşılıqlı iqtisadi fəaliyyət heç də həmişə puldan istifadə etməklə baş verməmişdir. İlk Yüklə 2,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|