Ə liyev İlham Yaylaqalı oğlu 1968-ci il aprel ayının
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ŞƏDDADİLƏR DÖVLƏTİ
- RƏW ADİLƏR DÖVLƏTİ Rəvvadilər dövlətinin
- AĞQOYUNLU DÖVLƏTİ
I llta m Əliyev lərində oyanış baş verməkdə idi. Azərbaycan tarixinin İntibah dövrü başlanırdı. 600 ilə qədər davam edən Sasani və ərəb əsarətindən sonra yerli dövlətlərin yaranması, islam dininin bütün ölkə ərazisində əsas təkallahlı dinə çevrilməsi Azərbaycan xalqının etnik təkamülündə, vahid dilin və mədəniyyətin təşəkkülündə mühüm rol oynadı. İslam dini, eyni zamanda, Azərbaycanı idarə edən ayrı-ayrı feodal sülalələrinin tez-tez bir-birini əvəz etdiyi bir tarixi şəraitdə bütün Azərbaycan əhalisinin - həm xalqımızın təşək- külündə başlıca rol oynayan müxtəlif türk tayfa- larının, həm də onlarla qaynayıb-qarışmaqda olan qeyri-türk etnoslarının yadelli qəsbkarlara qarşı vahid qüvvə halında birləşməsində də mü- tərəqqi rol oynadı. 26 Qafqazda imperiyalar və e n m n ib rin Aıarbaycan ərazilərinə köçürülnm i ŞƏDDADİLƏR DÖVLƏTİ Şəddadilər dövlətinin əsasını Məhəmməd ibn Şəddad ibn Qurtaq qoyub. 951-ci ildə, Mərz- banın tabeçiliyində olan Dvin şəhərini ələ keçi- rən Məhəmməd ibn Şəddad ibn Qurtaq bununla Azərbaycanı idarə edən İbrahim Salari ilə dö- yüşə girir. Lakin Məhəmməd ibn Şəddad şəhər əhalisinin köməyilə Salarini məğlub edir. Çox keçmədən, Məhəmməd Şəddadinin başçıhq etdiyi qoşun Dvini ələ keçirir. Bununla da, haki- miyyətini möhkəmləndirməyə başlayır. Çox keç- İHunn Ə liye v mədən Şəddadiiər Bərdə, Şəmkir və Ermənis- tanın şərq hissəsini ələ keçirirlər. Fəzl ibn Məhəmmədin (985-1030) hakimiyyəti dövründə Şəddadilər dövləti qüvvətlənir. Azərbaycanın Quzey və Güney bölgələri arasında iqtisadi və mədəni əlaqələr qurulur. Rəvvadilərlə və Tiflis əmiri Əbülfəzl Cəfər ibn Əli ilə də dostluq müna- sibətləri saxlanılırdı. Dövlətin zəifləməsi 1073- 1074-cü illərdə Şəddadi hökrndarı II Fəzlin oğlu Fəzlun atasına qarşı çıxaraq, onu hakimiyyət- dən uzaqlaşdırması ilə qoyulur. Lakin 1075-ci ildə Səlcuqi soltanı Məlik şahın əmiri Savtəkin Frəzlunu hakimiyyətdən devirir. Beləliklə, Şəd- dadilər dövləti süqut edir. RƏW ADİLƏR DÖVLƏTİ Rəvvadilər dövlətinin əsasını 981-1054-ci illərdə Əbdülhiça Rəvvadi tərəfindən qoyulmuş, paytaxtı əvvəlcə Ərdəbil, sonra isə Təbriz ol- muşdur. Rəvvadilər zaman-zaman az qala Azərbaycanın bütün Güney torpaqlarını öz nə- zarəti altında saxlayırdı. 1054/55-ci ildə sultan Toğrulun başçılığı altında Azərbaycana yürüş edən səlcuq qoşunları Təbriz şəhərinə yaxın- laşırlar. Rəvvadi hökmdarı Vəhsudan məğlub olacağını başa düşdüyündən Toğrul sultanın Qafçiaz 4 ajni£enyalar_y? ermənilərin Azərbaycan ərazilərinə köçürülnıəsi hakimiyyətini tanıyır, adına xütbə oxunmasmı əmr edir, sultana qiymətli hədiyyələr verir. Siya- si hakimiyyətlərini əldən vermiş Rəvvadilər uzun illər öz əski əzəmətlərini qaytara bilmədilər. Yalnız 1108-ci illər də Azərbaycanın cənub- qərb torpaqlarına sahib olan Marağa hakimi Əhmədili ibn İbrahim ibn Vəhsudan ər-Rəvvadi mustəqil dövlət qura bilir. Onun hakimiyyət dövrü tarixə Əhmədililər sülaləsinin hakimiyyəti dövrü kimi daxil olmuşdur. 1112-ci ildə Əhmədili Mosul, Diyarbəkr, Xilat və başqa yerlərin hakim- ləri ilə birlikdə Suriya ərazisində xaçpərəstlərə qarşı aparılan döyüşdə iştirak etmişdir. 1117-ci ildə Əhmədili Bağdadda xəlifə sarayında öldü- rülür. Beləliklə, Rəvvadilər sülaləsi siyasi tarix səhnəsindən çıxır. İ lfıant Əliyev AĞQOYUNLU DÖVLƏTİ KHANATF. OF CRIMEA ■* ASTRAKHAN » KHANATE . : « K A ZA K H KHAN ATE . ,r GEORGIAN STATtS MfSKHKTl H ’ 0/>H K tt İ ~ O TTO M AN FMPIRF, ü ll.K A D IR SH!K\A\ E m * -•> * * (;,( ,f>5İLM)(;sl*AMDS KfAR’.VşJİI İ K jn T 1M U R ID S T A 7H • k.OF CYPKUS M AM ELÜK SULTAMATF. 30 a o o o y ü n l u C O N F E D E R A T fO N Mta* ' s i ' Sh.-« V ■' * ■ M ırjf. \MIHRAB.\MDS V ■" . • • U 0 • • — 500 mles ^ v - j X V & \ ' l o 500 hrn K .or \ • 'flOItMlV Ərəb xilafətinin tənəzzülündən sonra - IX əsrin ortalarından başlayaraq Qafqazda, habe- lə, bütün Yaxın və Orta Şərqdə türk-islam döv- lətlərinin rolu artdı. Sacilər, Şirvanşahlar, Sala- rilər, Rəvvadilər, Şəddadilər, Şəki hakimləri, Səlcuqlar, Eldənizlər, Monqollar, Elxanilər-Hüla- külar, Çobanilər, Cəlairilər, Teymurilər, Osman- lılar, Qaraqoyunlular, Ağqoyunlular, Səfəvilər, Əfşarlar, Qacarlar və başqa türk-islam sülalələ- rinin idarə etdikləri dövlətlər təkcə Azərbay- 30 Qafqazda imperiyalar və ermənilərin Azərbaycuıı əraziforiıw köçürülməsi canın, həmçinin, bütövlükdə Cənubi Qafqazın deyil, eyni zamanda, bütün Yaxın və Orta Şər- qin dövlətçilik tarixində dərin iz qoydular. XV- XVIII əsrlərdə və bundan sonrakı dövrdə Azər- baycanın dövlətçilik mədəniyyəti daha da zən- ginləşdi. Bu dövrdə Şərqin geniş əraziləri Qara- qoyunlu, Ağqoyunlu, Səfəvi, Əfşar və Qacar imperiyaları bilavasitə Azərbaycan sülalələri tərəfindən idarə olunurdu. Bu mühüm amil Azərbaycanın daxili və beynəlxalq əlaqələrinə müsbət təsir göstərir, ölkəmizin və xalqımızın hərbi-siyasi təsir dairəsini, Azərbaycan dilinin fəaliyyət meydanını genişləndirir, Azərbaycan xalqının maddi və mənəvi mədəniyyətinin daha da inkişaf etməsinə əlverişli şərait yaradırdı. Bəhs olunan dövrdə Azərbaycan dövlətləri Ya- xın və Orta Şərqin beynəlxalq münasibətlərində, hərbi-siyasi həyatında mühüm rol oynamaqla yanaşı, Avropa-Şərq münasibətlərində də çox fəal iştirak edirdilər. Azərbaycanın böyük dövlət xadimi Uzun Həsənin (1468-1478) hakimiyyəti illərində Ağqoyunlu imperiyası bütün Yaxın və Orta Şərqdə qüdrətli hərbi-siyasi amilə çevrildi. Azərbaycanın dövlətçilik mədəniyyəti daha da inkişaf etdi. Uzun Həsən bütün Azərbaycan tor- paqlarını əhatə edən güclü mərkəzləşdirilmiş dövlət yaratmaq siyasəti yeridirdi. O, bu məq- sədlə xüsusi "Qanunnamə" hazırlatmışdı. Böyük 31 Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|