53
aparırdılar.Məsələn hesablamalar göstərir ki, keçmiş SSRİ-dən
12 mlrd dollarlıq təkcə hərbi-texniki silah ixrac edilmişdir. Son
illərdə isə RF Ermənistana 1 mlrd. dollarlıq müasir silah növü
vermişdir.
Beləliklə,qeyd edə bilərik ki,iqtisadi,siyasi və müdafiə-
strateji mənafelərin çulğalaşdığı bir dövrdə “tərksilah
iqtisadiyyatı”qlobal bir problem kimi müasir dövrün dünya
təsərrüfatında ön plana keçən məsələlərdən birinə çevrilir.
Bəşəriyyətin tərəqqipərvər qüvvələri çox yaxşı başa düşürlər
ki,
sürətlə
silahlanma
hər
hansı
bir
ölkənin
bakteroloji,kimyəvi,istilik-nüvə silahları istehsal etməsi və
onlardan istifadə olunması digər bir ölkənin,yer kürəsi
əhalisinin yarıdan çoxunun, eləcə də sivilizasiyanın məhv
olması deməkdir.
Çernoblda atom elektrik stansiyasında baş vermiş qəza
hadisəsi də sübut edir ki,atomdan hətta sülh məqsədləri naminə
belə istifadə olunması çox da faydalı deyildir.Deməli,dünyada
iri dövlətlər tərəfindən yaradılmış hərbi texnika,müasir silahlar
bəşəriyyətin yaşaması və firavan həyat sürməsi üçün təhlükəli
bir sahədir.Belə ki, dünya təcrübəsi göstərir ki,ölkələrin sülh
şəraitində yaşayaraq öz milli iqtisadiyyatını inkişaf
etdirmək,milli sənaye və kənd təsərrüfatı istehsalı yaratmaq,
yığım problemlərini və ərzaq proqramını həll etmək hərbi
54
xərclərdən çox asılıdır.Məsələn,tədqiqatçılar belə bir nəticəyə
gəlmişlər ki, hərbi xərclərin nisbətən azalması Skandinaviya
ölkələrinin vəYaponiyanın iqtisadiyyatının artmasına müsbət
təsir göstərmişdir.Ərazilərinin kiçik olmasına baxmayaraq
Skandinaviya ölkələri və eləcə də Yaponiya inkişaf etmiş
ölkələr sırasına daxildirlər.Hətta Yaponiya sənayecə daha
yüksək mərhələdə dünyanın yeddi ölkəsindən biridir.
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi,sürətlə silahlanma və
konversiya kütləvi işsizliyin artmasına səbəb olan
amillərdir.Böyük Britaniyada,ABŞ və AFR-da aparılan
tədqiqatlar göstərir ki, hərbi istehsalda bir işçi yeri yaratmaq
mülki sənayedə təşkil edilə biləcək dörd işçi yerinə qoyulan
kapitala bərabərdir.Amerika Birləşmiş Ştatları konqresinin
büdcə bürosunun statistikası göstərir ki, hərbi sənaye məqsədilə
çəkilən 10 mlrd dollarlıq xərclər əsasında 40 min işçi yeri
yaratmaq olar və işsizləri işlə təmin etmək olar.
Son illər bəzi alimlər belə bir fikir irəli sürürlər ki, hərbi-
elmi tədqiqat elmi-texniki tərəqqinin inkişafına təkan verir və
onu inkişaf etdirir.Həqiqətən yeni kəşflər aviasiya
texnologiyasını təkmilləşdirir,keyfiyyətini artırır,hesablama
texnikasını və istehsalın digər bölmələrini inkişaf etdirir. Lakin
bu heç də o demək deyildir ki,bütün elm sahələri hərbi texnika
sahəsinə istiqamətləndirilsin.Həddən artıq baha başa gələn belə
55
qabaqcıl və keyfiyyətli texnologiyanı sülh məqsədləri üçün
istifadə etmək olar və bunun nəticəsində də mülki istehsalı
artırmaqla aclığın,yoxsulluğun, dilənçiliyin, işsizliyin qarşısı
alınar.Beləliklə, bəzi alimlərin yuxarıda göstərdiyimiz fikirləri
əleyhinə belə nəticəyə gələ bilərik ki, hərbi-tədqiqat,istehsalın
militarizmləşdirilməsi
elmi
texniki
inqilabı
sürətləndirmir,əksinə
onun
inkişafı
üçün
maneələr
yaradır.İstehsalın hərbiləşdirilməsi xüsusilə özünü aydın
büruzə verir.Çünki keçmiş SSRİ-də elmi-texniki tərəqqinin
inkişaf etdirilməsi və onun nəticələrinin mülki istehsala tətbiq
edilməsi
əvəzinə
hərbi
sənaye
kompleksləri
yaradılmışdır.Məhz bunun nəticəsidir ki, müasir müstəqil
respublikaları və o cümlədən Rusiyanı ağır iqtisadi böhran
bürümüşdür.
Tədqiqatçılar 80-cı illərdə belə bir nəticəyə gəlmişlər
ki,bir il ərzində silahlanmaya çəkilən xərclər əvəzinə 150
hektar əkin sahəsi suvarılardısa, 1 mlrd əhalini yedizdirmək
olardı və ya bu xərclər tikinti sahələrinə yönəldilərdisə, 500
mln əhali mənzillə təmin edilərdi və ya bu xərclər əsasında 1
mln orta məktəb tikilər və onu zəruri ləvazimatla təmin
etməklə 650 mln.uşağı oxutmaq mümkün olardı.
Dünya
miqyasında
aclığın,savadsızlığın,qorxulu
xəstəliklərin qarşısını almaq üçün müasir hərbi xərclərin 8-
56
10%-
i kifayət edər. Beynəlxalq Strateji tədqiqatlar institutunun
apardığı təhlillər sübut edir ki, sürətlə silahlanmanın qarşısının
alınması 1990-cı illər üçün inkişaf etmiş ölkələrdə 1500 mlrd-
dan 2000 mlrd. dollara qədər gəlir əldə edilməsini təmin edə
bilərdi.Bu vəsait hərbi texnika sənayesinin ləğvinə və ordudan
tərxis olunacaq qulluqçuların yeni ixtisas almasına
istiqamətləndirilə bilərdi.Gəlirlərin digər hissəsini isə
Beynəlxalq əməkdaşlıq məqsədi ilə istifadəyə yönəltmək
olardı.Göstərilən məbləğin istifadə mexanizmi Birləşmiş
Millətlər Təşkilatı, YUNESKO, Beynəlxalq Yenidənqurma və
İnkişaf Bankı, Beynəlxalq Valyuta Fondu həyata keçirə bilər.
Bu günkü həyatda fəaliyyət göstərən yeni dünya
qaydaları tələb edir ki, təhlükəsizliyin geniş konsepsiyaları
işlənib hazırlansın və qəbul edilsin.Bu konsepsiyalara yeni
siyasi prinsiplər və iqtisadi əməkdaşlıqlar, silahlanmanın
azaldılması,ətraf mühitin pisləşərək tənəzzülə uğraması
məsələləri, aclıq və işsizlik problemləri daxil edilməlidir. Sülh,
azadlıq və əmin amanlıq şəraitində yaşamaq istəyən bəşər
dövlətləri dünya miqyasında birinci növbədə siyasi, iqtisadi,
sosial və ekoloji müvazinətin saxlanması məqsədilə dinc yolla,
hərbi-sənaye
komplekslərinin
azaltmaqla
əməkdaşlıq
etməlidirlər.
Dostları ilə paylaş: |