Ə. M. BƏDƏlov a. M. AĞAyev
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çin Xalq Respublikası və onun dünya təsərrüfatında rolu.
83 rəqabətqabiliyyətli vəziyyətdə olan toxuculuq və ayaqqabı məhsullarına da maneə törətmişlər. Ayrı-ayrı Afrika-Asiya ölkələri xammalın iri istehsalçılarıdırlar. Lakin bu istehsal, bir qayda olaraq, dar ixtisaslaşma ilə xarakterizə olunur. Xammalın yarımfabrikat bazasına qədər emalı hələlik bu ölkələrdə aşağı səviyyədə qalır. Əsas emal sahələri inkişaf etmiş ölkələrin ərazisində yerləşir. Enerji daşçıyıcıların çatışmaması üzündən zəif inkişaf etmiş ölkələrin eneri importundan asılılığı artır. Həmçinin, bütün həyati əhəmiyyətli məhsullar qrupu üzrə zəif inkişaf etmiş ölkələrin xarici bazardan asılılığı güclənmişdir. Bu ondan irəli gəlir ki, müharibədən sonrakı dövürdə zəif inkişaf etmiş ölkələr özləri xammal və ərzaq qrupu üzrə eksportlu mövqelərini inkişaf etmiş ölkələrə uduzdular. Beləliklə, dünya ticarətində zəif inkişaf etmiş ölkələrin iştirakının aktivləşdirilməsinin əsas, vacib vəzifələri aşağıdakı istiqamətlər üzrə olmalıdır: − emal sənayesinin məhsullarının eksportunun payını yüksəltməklə ticarətin strukturunun diversifikasiyası; − “Yeni beynəlxalq iqtisadi qaydalar” konsepsiyasında qeyd olunan beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin yenidən qurulması üzrə tədbirlərin 84 reall aşdırılmasının intensivləşdirilməsinin həyata keçirilməsi; − zəif inkişaf etmiş ölkələrdə istehsalın ərazi strukturunun diversifikasiyası; − hər şeydən əvvəl, regional əsaslarla, bu qrup ölkələrin özlərinin arasında olan əlaqələrin səmərələşdirilməsi. Dünya birliyi BMT- nin fəaliyyət sistemi ilə dünya ticarətində zəif inkişaf etmiş ölkələr üçün daha yaxşı rejimi yaratmaq məqsədilə preferensial(yəni, imtiyazlı, üstun) şəraitin yaradılmasına çalışırlar. Çin Xalq Respublikası və onun dünya təsərrüfatında rolu. ÇXR- nın iqtisadiyyatının xarakteristikası. ÇXR 9,6 mln km ərazidə yerləşir ki, bu da təxminən bütün Avropanın sahəsinə bərabərdir. Müasir dövrdə dünya əhalisinin 22 %-i (13 mlrd nəfər), ÜDM –un isə 3 %-i ÇXR-nın payına düşür. 1970- ci illərdən başlayaraq ÇXR-in inkişafı geniş miqyaslı iqtisadi resursların aparılması kursu və açıq xarici iqtisadi siyasətllə bağlıdır. 85 1981-90- cı illər ərzində ÜDM-un artımı 9 % təşkil etmişdir (bu dövrdə inkişaf etmiş dövlətlər qrupunda bu göstərici 2 %, Avropa ölkələrində inkişafda olan iqtisadiyyatla 2 % təşkil edib). 1991-97-ci illərdə ÜDM 89 %-ə yüksələrək (5,7 trln.yuan və ya 700 mlrd ABŞ dolları),orta illik artım tempi 11,8 % təşkil etmişdir. Müasir dövrdə ÇXR elektroenergetika və polad istehsalı üzrə dünyada 1-ci üçlüyə daxildir. Lakin adambaşına düşən göstəricilərin vəziyyətinə görə isə ÇXR dünya təsərrüfatında başqa cür görünür.Belə ki, 1998-ci ildə ÜDM-un ölçüsünə görə ÇXR dünyada 100 yeri tuturdu. ÇXR- də iqtisadiyyatın reformlaşdırılmasının əsası ÜKP MK- nın III Plenumunda (XI çağırış 1978-ci il) qoyuldu. Bu zaman üzün sürən üç mərhələli plan nəzərdə tutulurdu ki, bu da XX I əsrin ortalarına kimi hesablanmışdır. I mərhələdə 1990-cı ilədək ümümi sənaye məhsulu və kənd təsərrüfatı məhsulunun istehsalının ikiqat artırılmasını və ölkənin ərzaq və geyimlə təmin etmək probleminin həll edilməsini nəzərdə tuturdu. II mərhələdə (1991-2000 illər) ÜDM-un üç qat artırılması planlaşdırılırdı ki, bu da cəmiyyətin orta firavanlığını təmin etməli idi. 86 III mərhələ (2050-ci ilə qədər) orta inkişaf etmiş ölkələrin dünya səviyyəsində ÜMM-a nail olmağı və xalq təsərrüfatının kompleks modernləşdirilməsinin əsasən başa çatdırılmasını nəzərdə tuturdu. ÇXR- in müasir iqtisadi səviyyəsini xarakterizə edərkən qeyd etmək lazımdır ki, ÇXR göründüyündən daha qüdrətlidir. Çində hələ də kompleks mürəkkəb problemlər qalmaqdadır.Bu problemlərə: məhsuldar qüvvələrin zəif inkişafı, hələ də inkişaf etməmiş və kasıb rayonların böyük sayda olması,bəzi rayonların qapalılığı, kənd əhalisinin üstün təşkili (950mln.nəfər), kiçik istehsalın yüksək xüsusi çəkisi,əhalinin aşağı həyat səviyyəsində olması (50 %-i kasıblıq həddində yaşayır) kimi problemlər aiddir.Xüsüsilə texniki inkişaf səviyyəsinə görə Çin iqtisadiyyatı çox geridə qalmışdır.ÇXR-nin sənayesinin bir hissəsi və ya bütövlükdə mexanikləşdirilmiş istehsalla xarakterizə olunur (inkişaf etmiş sənaye ölkələri iki pillə yüxarıda dururlar –avtomatlaşdırılmış və kompleks avtomatlaşdırılmış istehsalla). Geridə qalmağın səbəblərini mütəxəssislər obyektiv və subyektiv faktorlarla,inkişafın spesifik xarakterini şərtləndirməklə izah edirlər.Onların arasında qədim Çinin zəif inkişaf səviyyəsi,yarımfeodal və qapalı iqtisadiyyatı,əhalinin praktiki olaraq savadsızlığı,həmçinin 50-ci illərin dağıdıcı 87 iqtisadi siyasəti kimi faktorlar mövcuddur ki,indiyə qədər onun nəticələrinin əks-sədası qalmaqdadır.Bundan başqa,əlahiddə yüksək artım tempi sonrakı inkişaf üçün problemlər yaradır.1994-cü ildən iqtisadi siyasətin əsas vəzifəsi “çox qızmış iqtisadiyyatla” mübarizədən ibarətdir. Ç XR iqtisadiyyatında sturktur dəyişiklik.Çin iqtisadiyyatında struktur yeniləşmələr 70-ci illərin sonlarında aparılan islahatların biləvasitə nəticəsidir.Bu yenidənqurmanın əsas faktorlarından bir çox ukladlı iqtisadiyyatın bərpası idi ki,hazırda onun əsasını mülkiyyətin dörd növü: dövlət, kollektiv, özəl və şəxsi növləri təşkil edir. Dövlət mülkiyyəti ümümi sənaye məhsulunda,parəkəndə əmtəə dövriyyəsində məşğul olanların sayındakı payına ğörə liderlik mövqeyini tutur.Dövlət sektorunda aparıcı sahələrin (sənaye, nəqliyyat, rabitə, maliyyə təsisatları, dövlət təsərrüfatları) istehsal vasitələri konsentrilmişdir.Dövlət müəssisələrin reforması iqtisadi siyasətin ən vacib bloku olaraq qalmaqdadır. Kollektiv mülkiyyətinə daxil olan müəssisələr daha çox sərbəstliyə malik olurlar.Hazırda bütün kənd yerləri və sahələrin böyük hissəsi kollektiv mülkiyyət sektoru ilə əhatələnmişdir. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|