Ə. M. BƏDƏlov a. M. AĞAyev

 
75 
alındı.Buna  səbəb  BVF  və  Qərbin  inkişaf  etmiş  ölkələrinin 
maliyyə yardımı oldu. 
1997-
ci  il  dekabrında  “yeddilər”  qrupu  ölkələri  Cənubi 
Koreyaya  10  mlrd  dollar  veriblər.  Bu,  vəd  olunan  57  mlrd 
dollar-
dan  ayrılıb.  Bu  cür  hüdudsuz  yardımlar  ölkədə  dərin 
iqtisadi  reformaların  keçirilməsi  üzrə  kəskin,  sərt  şərtlərlə 
verilmişdir.  “İslahatlar  əvəzinə  kütləvi  yardım”  sxemi  artıq 
özünü Meksikaya münasibətdə doğrultmuşdur. Belə ki,1994-cü 
ildə Meksika pesosu çökdü.1995-ci ildə ABŞ və BVF 18 mlrd 
dollar  həcmində əlahiddə kömək paketi təqdim etdilər.Liberal 
reformaları  həyata  keçirməklə,  Meksika  beynəlxalq  maliyyə 
bazarları tərəfindən öz etibarını qaytardı.İnflyasitanın səviyyəsi 
80 %-
dən 16%-ə qədər aşağı düşdü. 
Əgər bu cür tədbirlər Cənubi Koreya hökuməti tərəfindən 
həyata  keçirilərsə,  ondaCənub-Şərqi  Asiya  regionuna  yüksək 
investi
siya  axınını  və  yüksək  potensialı  saxlamağa  şərait 
yaradacaqdır.   
 
Dünya iqtasidiyyatında zəif inkişaf etmiş ölkələrin 
xarakteristikası, strukturu və rolu 
 
Zəif    inkişaf  etmiş  ölkələrin  ümumi  iqtisadi 
xaraktetiktikası.  Müstəqillik  əldə  etdikdən  sonra  Afrika 

---

 
76 
ölkələrinin  iqtisadi  inkişafı  üçün  rahat  şərait  yarandı.Müasir 
dövrdə Afrika müxtəlif dövlət haimiyyəti forması və müxtəlif 
iqtisadi  səviyyə  ilə  müstəqil  ölkələrin  konqlomeratını  özündə 
əks  etdirir.  Bu  ərazidə  mineral  və  təbii  ehtiyyatlar  coğrafi 
cəhətdən  son  dərəcə  qeyri-bərabər  bölünüb.Qara  metal,  enerji 
(yanacaq),  o  qədər  də  çox  olmayan  neft  ehtiyatlarına  yalnız 
Misir,  Ziviya,  Əlcəzair,  Nigeriya,  Kamerun,  Konqo,  Anqola 
kimi ölkələr  malikdir.Burada hidroenerji (dünya  ehtiyatlarının 
təxminən  44  %)  ehtiyatları  həmçinin  əlvan  metallar-sink, 
qalay,  qızıl,  gümüş,almaz,  ehtiyatları  ilə  zəngindir.Qızılın 
çıxarılması  dünya  üzrə  55  %  ,  almazın  çıxarılması  95  %-dən 
çoxdur.Zəif  inkişaf etmiş ölkələrin   mineral  xammal  bazarları 
qiymətləri  böyük  enib-qalxması  nəticəsində  (bu  zaman  tələb 
gölənilmədən  artır  və  ya  azalır)  depresiya  vəziyyətindədir. 
Nəticədə  konvertləşən  valyutaların  alınma  (  daxilolma) 
mənbələrinin qeyri sabitliyi yaranır. 
İnkişaf  etməkdə  olan  ölkələrin  iqtisadi  asılılığı  iqtisadi 
gerililiyi konkret öxü
nə  məxsus  faktlara  əsaslanır.Bunlar 
əsasən aşağıdakılardır: 
1.
 
Azad  olan  gənc  dövlətlər  öz  məhsullarının  dünya 
bazarında  reallaşdırılmasından  (satışından)  bilavasitə 
asılılıqda  olurlar.  Həm  də  bu  məhsullar  qərbin  inkişaf 
etmiş sənaye ölkələrinin  tələbindən asılıdır. 

---

 
77 
2.
 
Bu  ölkələrinin    əksəriyyətinin  iqtisadiyyatında  xarici 
kapital  vacib  mövqe  tutur.İqtisadı  asılıq  və  iqtisadi 
gerililik-
postmüstəmləkə  dövründə  inkişaf  etməkdə 
olan  ölkələrin  dünya  təsərüfatının  əmək  bölgüsü 
sisteminə qoşulcağında mürəkkəb maneədir. 
Bu  ölkələrə  nəzəri  kansepsiyalar,  o  cümlədən  neoliberal 
(neoklassik)  konservatik  ideyalarla  təsir  göstərilir.  Qərb 
ölkələri zəif inkişaf etmiş ölkələri dövlət sektorunu azaltmaq və 
özəl  sahibkarlığı  inkişaf  etdirmək  üçün  həvəsləndirmək 
(denosionalizasiya
)  yolundadırlar. Lakin  bu  yol da hələlik elə 
bir səmərə vermir. Eyni zamanda borclar artır, qərb bankları isə 
dahada  varlanırlar.  Afrika  ölkələri  üçün  bir  neçə  Afrika 
dövlətinə  məxsus  müştərək  firmaların  böyük  sayda 
mövcudluğu  xarakterikdir.  Bu  firmaların  subregional  və  ya 
ikitərəfli  əsaslarla  yaradılır.  Bu  cür  firmalara  maliyyə-bank 
sistemində,  nəqliyyat  və  rabitə  sahələrində,  eləcədə  bir  sıra 
digər sənaye sahələrində rast gəlmək olar. 
Zəif inkişaf etmiş ölkələrdə təkrar istehsal prosesi kredit, 
borc  və  digər  subsidiyalar  şəkilində  olan  xarici  mənbələr 
hesabına  baş  verir.  Bu  təsir  xarici  texnika  və  texnalogiyanın 
importunda hiss olunur ki, təbii olaraq bo ölkələri inkişaf etmiç 
ölkələrdən texnaloji asılıqda saxlayır. 

---

 
78 
Eyni zamanda dünya iqtisadi mərkəzləri üçün vacib əmək 
resursları  olaraq  zəif  inkişaf  etmiş  ölkələrin  işçi  qüvvəsinən 
istifadə olunur.Bu ölkələrdən cıxanlardan qeyri ixtisaslı işçilər 
və fəhlələr  kimi  istifadə olunur. 
İnkişaf  etməkdə  olan  ölkələrə  inkişaf  etmiş  ölkələrin 
dərinləşən  problemlərin  həllini  və  ziddiyyəti  ötürmək 
tendensiyası  parlaq  şəkildə  müşahidə  olunur.Əsasən  xammal 
sahəsində,  enrgetika,  ətraf  mühitin  qorunması,  məşğulluq, 
valyuta münasibətləri  sahələrində daha çox müşahidə olunur. 
Sənaye  istehsalı  qeyri  barabər  inkişaf  edir.  Hasilat 
sənayesində  artım  tempi  daha  sabitdir.Bu  sahələr  sənaye 
istehsalının ümumi həcmində böyük yer tutur və inkişaf əsasən 
eksporta  orentasiya  edir.  Emal  sənayesi  ayrı-ayrı  qabaqcıl 
ölkələrdə daha uğurla inkişaf edir (Əlcəzair, Misir, Mərakeş və 
başqaları).  Digər  ölkəlrdə  isə  bu  proses  ləng  gedir.  Afrika  və 
Asiya ölkələrinin sənayesinin inkişafını xarakterizə edəndə onu 
da  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  ölkədə  hər  şeyə  daxili  bazarın 
məhdudluğu  (və  yaxud  darlığı)  və  sənaye  strategiyası  üzrə 
ölkələr arası kordinasiyanın yoxluğu təsir göstərir. 
Afrika-
Asiya 
ölkələrinin 
xalq 
təsərrüfatının 
sturukturu. 
Zəif inkişaf etmiş ölkələrin əksəriyyətində başlıca 
sahə kənd təsərrüfatıdır.Lakin son vaxtlara qədər Afrika-Asiya 
ölkələri  dünya  bazarında  uyğun  məhsulun  (yəni  kənd 

---