Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mail müstəvinin faydalı iş əmsalı.
- STATİKA
- Kütlə mərkəzi və ya ağırliq mərkəzi.
- Cismə irəliləmə hərəkəti
- adlanır.
- Kütlə mərkəzi cismin özündə yerləşir. Kütlə mərkəzi
- Şəkil 104.
- FIRLANMA OLMAYAN HALDA CİSİMLƏRİN TARAZLIQ ŞƏRTİ.
- Əl əməyini yüngülləşdirmək üçün istifadə olunan tərtibatlar sadə mexanizmlər adlanır.
- Lingdə qüvvələrin tarazlıq şərti. Dediklərimizdən aydın olur ki
86 ♦ - cismi mail müstəvi üzərəndə saxlamaq üçün lazım olan qüvvə; ♦ - cismi təcili ilə mail müstəvi boyunca yuxarı dartmaq üçün tələb olunan qüvvə; ♦ - cismi təcili ilə mail müstəvi boyunca aşağı dartmaq üçün tələb olunan qüvvə. Mail müstəvinin faydalı iş əmsalı. Mail müstəvinin faydalı iş əmsalı dedikdə, cismi hündürlüyünə qaldıran zaman görülən işin mail müstəvi boyunca qaldıran zaman görülən işə nisbətinə bərabər kəmiyyət başa düşülür: (şəkil 102). Cismi mail müstəvi boyunca Sabit sürətlə yuxarı dartmaq üçün lazım olan qüvvənin Şəkil 102. olduğunu nəzərə alsaq, onda mail müstəvinin faydalı iş əmsalı (f.i.ə.) üçün almış olarıq. Şəkildən aydın olur ki, - dır. Onda mail müstəvinin faydalı iş əmsalı üçün , kəsrin surət və məxrəcini - ya bölməklə isə şəklində ifadələr alarıq. 87 STATİKA Bildiyimiz kimi statikada cisimlərin tarazlıq halları (sükunətdəqalma və düzxətli bərabər sütətli hərəkər etmə halları) öyrənilir. Cisimlərin tarazlıq hallarını öyrənməmişdən əvvəl kütlə mərkəzi və ağırlıq mırkəzi anlayışları ilə tanış olaq. Kütlə mərkəzi və ya ağırliq mərkəzi. Şəkil 103 -də cismə tətbiq olunmuş bir neçə qüvvə təsvir edilmişdir. Bu qüvvələr həmin cismə irəliləmə hərəkəti verə bilən qüvvələrdir. Göründüyü kimi, bu qüvvələrin hamısının uzantıları müəyyən bir nöqtədə kəsişir. Həmin nöqtə cismin kütlə mərkəzi adlanır. Cismə irəliləmə hərəkəti verə bilən qüvvələrin uzantılarının kəsişdiyi nöqtə cismin kütlə mərkəzi adlanır. Xüsusi halda düzgün həndəsi formalı cismə irəliləmə hərəkəti verə bilən qüvvələrdən biri də ağırlıq qüvvəsi Şəkil 103. olduğu üçün, kütlə mərkəzi həm də ağırlıq mərkəzi adlanır. Düzgün həndəsi formalı bircins cisimlər üçün kütlə mərkəzi həndəsi mərkəzlə (diaqonalların kəsişmə nöqtəsi ilə) üst-üstə düşür. Yuxarıda göstərilən şəkildə kütlə Kütlə mərkəzi cismin özündə yerləşir. Kütlə mərkəzi mərkəzi cisimdən kənarda da yerləşə bilər. Şəkil 104 -də göstərilmiş, ortası kəsilmiş həlqəvari cisim üçün kütlə mərkəzi cisimdən kənarda yerləşir. Şəkil 104. 88 FIRLANMA OLMAYAN HALDA CİSİMLƏRİN TARAZLIQ ŞƏRTİ. Fərz edək ki, şəkil 105 -də göstərilən cismə irəliləmə hərəkəti verə bilən iki qüvvə tətbiq olunmuşdur. Bu cismin tarazlıqda qala bilməsi üçün, aydındır ki, həmin qüvvələr modulca bərabər, istiqamətcə əks olmalıdırlar. Başqa sözlə desək, bu qüvvələrin həndəsi cəmi olan əvəzləyici qüvvə sıfra bərabər olmalıdır: 0 2 1 F F . Əgər cismə iki qüvvə yox, sayda qüvvə təsir edərsə, onda Şəkil 105. tarazlıq şərti 0 ······ 3 2 1 n F F F F kimi olar. Deməli, fırlanma olmayan halda, yəni irəliləmə hərəkəti edə bilən cismin tarazlıqda qalması üçün ona tətbiq olunmuş bütün qüvvələrin həndəsi cəmi sıfra bərabər olmalıdır. FIRLANMA OXU OLAN CİSMİN TARAZLIQ ŞƏRTİ. Sadə mexanizmlər. Əl əməyini yüngülləşdirmək üçün istifadə olunan tərtibatlar sadə mexanizmlər adlanır. Sadə mexanizmlərə misal olaraq lingi, mail müstəvini, müxtəlif blokları, hidravlik maşını (presi), pazı və s. göstərmək olar. 1. Ling. Tərpənməz dayaq ətrafında fırlana bilən bərk cisim ling adlanır. Şəkil 106 -dan göründüyü kimi, lingdən istifadə etməklə, biz kiçik qüvvəmizi böyük qüvvəyə çevirmiş oluruq. Deməli, ling kiçik qüvvəni böyük qüvvəyə çevirməklə, qüvvədə qazanc vermiş olur. Aydındır ki, qüvvədə qazanc əldə etmək üçün biz kiçik qüvvəmizi lingin uzun qoluna tətbiq etməliyik. Bu halda lingin kiçik qolunda böyük qüvvə yaranacaq. Lingdə qüvvələrin tarazlıq şərti. Dediklərimizdən aydın olur ki, lingin tarazlıqda qala bilməsi üçün ona Şəkil 106. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|