Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- istiqamətinə qədər olan ən qısa məsafə
- Şəkil 109. Deməli, fırlana bilən cismin tarazlıqda qala bilməsi üçün ona tətbiq
- 2. Bloklar. Tərpənməz blok.
89 tətbiq olunmuş qüvvələrin nisbəti qolların tərs nisbətinə bərabər olmalıdır, yəni şərti ödənməlidir (şəkil 107). Burada və - uyğun olaraq, və qüvvələrinin qollarıdır. Şəkil 107 - də göstərilən halda qüvvənin qolu dedikdə tərpənməz dayaqdan qüvvənin tətbiq nöqtəsinə Şəkil 107. qədər olan məsafə başa düşülür. Ümumiyyətlə, qüvvənin qolu dedikdə tərpənməz dayaqdan qüvvənin təsir istiqamətinə qədər olan ən qısa məsafə və ya tərpənməz dayaqdan qüvvənin təsiri istiqamətinə çəkilmiş perpendikulyarın uzunluğu başa düşülür (şəkil 108). Şəkil 108. BS - də qüvvənin qolunun vahidi , SQS-də - dir. ifadəsindən alınır. Deməli, başqa sözlə, lingin tarazlıqda qala bilməsi üçün ona tətbiq olunmuş qüvvələrin qollarına hasili sabit qalmalıdır. ilə işarə etsək, onda lingin tarazlıq şərtini kimi də yazmaq olar. Bu halda , yəni qüvvə ilə qüvvənin qolunun hasili - qüvvə momenti adlanır. BS -də qüvvə momentinin vahidi , SQS -də - dir. Sonuncu ifadədən aydın olur ki, lingin tarazlıqda qala bilməsi üçün ona tətbiq olunmuş qüvvələrin momentləri eyni olmalıdır. Başqa sözlə desək, lingin tarazlıqda qala bilməsi üçün onu saat əqrəbinin hərəkəti istiqamətində fırladan qüvvənin momenti saat əqrəbinin əksi istiqamətində fırladan qüvvənin momentinə bərabər olmalıdır. Əgər cismə iki yox çoxlu sayda qüvvələr təsir edərsə, onda tarazlıq şərtinə görə cismi saat əqrəbinin hərəkəti istiqamətində fırladan qüvvələrin 90 momentlərinin cəmi onu saat əqrəbinin hərəkətinin əksi istiqamətində fırladan qüvvələrin momentlərinin cəminə bərabər olmalıdır. Şəkil 109 –da göstərilən hal üçün cismin tarazlıqda qala bilməsi üçün və ya olmalıdır. Şəkil 109. Deməli, fırlana bilən cismin tarazlıqda qala bilməsi üçün ona tətbiq olunmuş qüvvələrin momentlərinin cəbri cəmi sıfra bərabər olmalıdır. 2. Bloklar. Tərpənməz blok. Şəkil 110 -dan göründüyü kimi bloka tətbiq olunmuş qüvvələr - yükün çəkisi və yükü qaldırmaq üçün ipin sərbəst ucuna tətbiq olunmuş qüvvəsidir. Qüvvələrin qollarının eyni olduğunu ( ) nəzərə almaqla, lingin tarazlıq şərtinin ifadəsindən alarıq. Belə çıxır ki, tərpənməz blok qüvvədə Şəkil 110. qazanc vermir, daha dəqiq desək, qüvvənin ədədi qiymətini dəyişə bilmir. Şəkildən göründüyü kimi, tərpənməz blokdan istifadə etməklə, biz yalnız qüvvənin istiqamətini dəyişmiş oluruq. Əslində sadə mexanizmlər dedikdə, qüvvədə qazanc verən tərtibatlar yox, qüvvəni dəyişmək üçün istifadə olunan tərtibatlar başa düşülməlidir. Belə olan halda biz tərpənməz bloku da sadə mexanizm hesab edə bilərik, çünki bu blok qüvvənin ədədi qiymətini dəyişə bilməsə də onun istiqamətini dəyişə bilir. Qüvvənin vektorial kəmiyyət olduğunu bilirik və bilirik ki, vektorial kəmiyyətlərin, fərqi yoxdur, istər ədədi qiymətinin, istərsə də istiqamətinin dəyişməsi onun dəyişməsi deməkdir. Dediklərimizdən aydın olur ki, tərpənməz blok vasitəsilə yükü qaldıran zaman ipin sərbəst ucuna yükün çəkisinə bərabər qüvvə tətbiq etmək lazımdır. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|