Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Molyar kütlə dedikdə, 1 mol miqdarında götürülmüş maddənin kütləsi başa düşülür
- M = m o . N A .
- 1. Birləşmiş qablarda bircins mayenin səviyyələri eyni olur (
- Şəkil 123. 103 Bernulli qanunu.
- Təyyarənin yerdən ayrılması üçün o müəyyən sürət toplamalıdır. Bu zaman əyriliyinin
- Hidravlik maşın. Hidravlik maşına misal olaraq
101 Molyar kütlə. Müxtəlif maddələrin 1 mol -undakı zərrəciklərin sayının eyni olmasına baxmayaraq, onların 1 mollarının kütlələri müxtəlif olur (müxtəlif kütləli, müxtəlif ölçülü zərrəciklərdən təşkil olunduqları üçün). Molyar kütlə dedikdə, 1 mol miqdarında götürülmüş maddənin kütləsi başa düşülür və « M » ilə işarə olunur. Aydındır ki, molyar kütləni tapmaq üçün 1 zərrəciyin mütləq kütləsini (m o -ı) 1 moldakı zərrəciklərin sayına vurmaq lazımdır, yəni M = m o . N A . BS - də molyar kütlənin vahidi -dur. Asanlıqla göstərmək olar ki, molyar kütlə mol q – larla nisbi atom və ya nisbi molekul kütləsinə bərabər olur: mol kq M mol q M M r r 3 10 . Fərz edək ki, zərrəciyinin mütləq kütləsi m o olan və N sayda zərrəcikdən təşkil olunmuş maddə verilmişdir. Onda bu maddənin kütləsi üçün şəklində ifadə almış olarıq. Bu ifadədən N -i ( ) və molyar kütlənin düsturundan isə N A - nı ( ) tapıb, ifadəsində nəzərə alsaq, onda maddə miqdarı üçün kimi də ifadə alarıq. Deməli, maddə miqdarını tapmaq üçün maddənin kiloqramlarla kütləsini onun molyar kütləsinə bölmək lazımdır. Maddə miqdarının bu ifadəsini - da yerinə yazsaq, onda kütləli maddəni təşkil edən zərrəciklərin sayı üçün ifadəsini alarıq. MAYE VƏ QAZLAR. Mayenin sərbəst səthi. Mayenin qabın divarına toxunmayan səthi onun sərbəst səthi adlanır. Mayenin təzyiqi. sıxlığına və hündürlüyünə malik olan mayenin yerləşdiyi qabın oturacaq sahəsinə etdiyi təzyiqi hesablayaq (aydındır ki, bu təzyiq çəki təzyiqi olacaq: şəkil 122). 102 Bu halda ifadəsində qabdakı mayenin çəkisi olduğundan, olar ( – qabdakı mayenin kütləsidir). və olduğunu nəzərə alsaq, alarıq. Deməli, mayenin olduğu qabın dibinə etdiyi təzyiq = kimi hesablanır. Göründüyü kimi, verilmiş yer üçün Şəkil 122. ( ) mayenin təzyiqi onun sıxlığından və maye sütununun hündürlüyündən asılı olur. Mayenin təzyiqi, başqa sözlə, hidrostatik təzyiq adlanır. Qabın içərisindəki maye ilə birlikdə təcili ilə şaquli istiqamətdə yuxarı və ya aşağı hərəkəti zamanı hidrostatik təzyiq = kimi hesablanır. Qab içərisindəki maye ilə birlikdə sərbəst düşdükdə isə onun hidrostatik təzyiqi olar. Ağzı açıq qabda qabın dibinə edilən təzyiq mayenin öz təzyiqi ilə atmosfer təzyiqinin cəminə bərabər olur: = . Birləşmiş qablar. Biri - biri ilə rezin boru vasitəsilə birləşmiş iki slindrik formalı qab götürək. Belə bir sistem birləşmiş qablar olacaq (şəkil 123). Birləşmiş qablar qanunu: 1. Birləşmiş qablarda bircins mayenin səviyyələri eyni olur ( ); 2. Birləşmiş qablarda iki müxtəlif mayedən sıxlığı böyük olanın səviyyəsi aşağı, sıxlığı kiçik olanın səviyyəsi isə yüksək olur: . Başqa sözlə desək, olduqda olur. Şəkil 123. 103 Bernulli qanunu. Çox vaxt maye və ya qaz müxtəlif diametrli borularda hərəkət edir (şəkil 124). Aydındır ki, böyük həcmli borudakı maye və ya qazın kiçik həcmli borudan tıxac əmələ gətirmədən keçə bilməsi üçün borunun dar yerində onların axma sürəti artmalıdır. Başqa Şəkil 124. sözlə desək, borunun geniş yerində kiçik sürətə malik maye və ya qaz borunun dar yerindən böyük sürətlə keçməlidir. Diametrləri və olan iki boru üçün bu şərt və ya və yaxud da olmalıdır. Burada və , uyğun olaraq, və diametrli boruların en kəsik sahələri, və - həmin boruların radiuslarıdır. Bernulli müxtəlif diametrli borularda axan maye və qazın təzyiqini ölçməklə müəyyənləşdirmişdir ki, borunun maye və ya qazın axma sürəti böyük olan yerində təzyiqi kiçik, axma sürəti kiçik olan yerində isə təzyiqi böyük olur (Bernulli qanunu). Bernulli qanununun riyazi ifadəsi kimi olacaqdır. En kəsik sahələri üçün isə bu ifadə şəklində olacaq. Bernulli qanununun əsasında uçan aparatlar (vertolyot və təyyarə) düzəltmək mümkün olmuşdur. Pərin fırlanması vertolyotun üstündə havanı sürətləndirir və nəticədə həmin yerdəki təzyiq vertolyotun altındakı təzyiqlə müqayisədə kiçik olur və yaranmış təzyiqlər fərqi onu yuxarı qaldırır. Təyyarənin yerdən ayrılması üçün o müəyyən sürət toplamalıdır. Bu zaman əyriliyinin hesabına qanadın üstündən keçən havanın sürəti böyük olur ki, nəticədə yenə də qanadın alt və üst hissələrində yaranmış təzyiqlər fərqi onu havaya qaldırır. Hidravlik maşın. Hidravlik maşına misal olaraq bir - biri ilə birləşmiş, müxtəlif Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|