Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Termodinamikanın I qanununun müxtəlif proseslərə tətbiqi. 1. İzobar proses (
- TERMODİNAMİKANIN İKİNCİ QANUNU.
- Termodinamikanın ikinci qanununa görə sistemin özündə və ya onu ətrafında heç bir dəyişiklik aparmadan istiliyi soyuq cisimdən isti cismə
142 mahiyyətini təşkil edir. Belə məlum olur ki, Termodinamikanın birinci qanunu əslində istilik hadisələri üçün enerjinin saxlanması qanunudur. Bu qanuna əsasən sistemin daxili enerjisinin dəyişməsi ona verilən istilik miqdarı ilə xarici qüvvələrin sistem üzərində görülən işin cəminə bərabər olur, yəni . olduğunu nəzərə alsaq, bu qanunu həm də və ya kimi də yazmaq olar. Deməli, Termodinamikanın I qanununa əsasən həm də sistemə verilən istilik miqdarı onun daxili enerjisinin dəyişməsi ilə sistemin xarici qüvvələr üzərində gördüyü işin cəminə bərabər olur. Termodinamikanın I qanununun müxtəlif proseslərə tətbiqi. 1. İzobar proses ( ). Termodinamikanın I qanunu üçün aldığımız və ifadələri izobar proses üçün doğru olur. 2. İzotermik proses ( ). Bu prosesdə temperatur dəyişməsi olmadığı üçün və ona görə də olur. Onda ifadəsindən ya da alınar. Deməli, izotermik prosesdə sistemə verilən istilik miqdarı sistemin xarici qüvvələr üzərində gördüyü işə bərabər olur. 3. İzoxor proses ( ). Bu prosesdə həcm dəyişməsi olmadığı üçün , buradan isə həm , həm də olur. Onda ifadəsindən alınar. Deməli, izoxor prosesdə sistemin daxili enerjisinin dəyişməsi ona verilən istilik miqdarına bərabər olur. 4. Adiabat proses. İstilikdən təcrid edilmiş sistemdə baş verən proses adiabat proses adlanır. Bu prosesdə sistem xariclə heç bir istilik mübadiləsində olmadığı üçün olur. Ona görə də ifadəsindən və ya alınır. Bu isə o deməkdir ki, adiabat prosesdə daxili enerjinin dəyişməsi xarici qüvvələrin sistem üzərində gördüyü işə bərabər olur. 143 Adiabat proses üçün Termodinamikanın I qanunundan aydın olur ki, müsbət iş görülən halda ( ) və ya olmalıdır. Buradan isə alınır. Deməli, müsbət iş görülən halda cismin (sistemin) daxili enerjisi artmalıdır. Məsələn, qazı sıxarkən biz (xarici qüvvə) müsbət iş görmüş oluruq ki, bu halda da qazın daxili enerjisi artır - qaz qızır. Mənfi iş görülən halda isə ( ), başqa sözlə sistemin xarici qüvvələr üzərində iş görməsi halında , buradan , buradan isə , yəni sistemin daxili enerjisi azalmalıdır. Məsələn, qaz genişlənərkən, yəni sistem xarici qüvvələr üzərində iş görərkən soyuyur, onun daxili enerjisi azalır. İndi də Termodinamikanın I qanunundan çıxan nəticələrlə tanış olaq. olduğunu bilirik. Həm , həm də üçün də bu ifadəyə oxşar ifadələr alaq. İşin ifadəsinin formasını dəyişib, kimi də yazmaq olar. Bu halda olacaq. Termodinamikanın I qanununun ifadəsində və üçün aldığımız düsturları nəzərə alsaq, olar. Buradan isə alarıq. Deməli, bu üç kəmiyyət, əmsallarla fərqlənən eyni ifadə ilə təyin olunurlar: , , . , və üçün analoji olaraq başqa formada oxşar ifadələr yaza bilərik. Bunlar aşağıdakı kimi olacaqdır: 1. ( olduqda), ( olduqda); 2. ( olduqda), ( olduqda); 3. ( olduqda), ( olduqda). 144 Xüsusi istilik tutumunun - istilik miqdarının maddənin növündən asılılığını göstərən parametr olduğunu bilirik. Termodinamikada aldığımız düsturlardan aydın olur ki, qazın xüsusi istilik tutumu onun növündən başqa həm də istilik mübadiləsinin hansı növ prosesdə baş verməsindən asılıdır. Ona görə də qazların sabit həcmdə ( ) və sabit təzyiqdə ( ) xüsusi istilik tutumu kimi növləri vardır. Bu hallarda qazın qızması uyğun olaraq ya sabit həcmdə, ya da sabit təzyiqdə baş verir. və üçün düsturlar çıxaraq. 1) Bildiyimiz kimi, izoxor proses üçün ( ) olduğundan, olur. Bu bərabərlikdə və olduğunu nəzərə alsaq, sabit həcmdə xüsusi istilik tutumu üçün alarıq. 2) İzobar proses ( ) üçün olduğunu bilirik. Bu bərabərlikdə , və ifadələrini nəzərə almaqla, sabit təzyiqdə xüsusi istilik tutumu üçün almış olarıq. TERMODİNAMİKANIN İKİNCİ QANUNU. Termodinamikanın II qanunu istilik proseslərinin istiqamətini müəyyənləşdirir. Məlum olduğu kimi, təbiətdə özbaşına baş verən proseslər dönməz proseslərdir, yəni proseslər yalnız bir istiqamətdə baş verir, özbaşına tərsinə proseslər mümkün deyil. Dediklərimizi istilik hadisələrinə tətbiq etsək, deyə bilərik ki, istilik həmişə isti cisimdən soyuq cismə axır. Özbaşına istiliyin soyuq cisimdən isti cismə verilməsi mümkün deyil. Buna oxşar olaraq, su həmişə ağırlıq qüvvəsinin təsiri altında yuxarıdan aşağıya doğru axır, özbaşına əks istiqamətdə axın mümkün ola bilməz. Termodinamikanın ikinci qanununa görə sistemin özündə və ya onu ətrafında heç bir dəyişiklik aparmadan istiliyi soyuq cisimdən isti cismə ötürmək olmaz. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|