E-univer. Adti. Uz мавзу : O`ta xavfli infeksiyalar etio-pato-marfagenezi, ogirlashuvlari, olim sabablari

Etiologiyasi va patogenezi. 
Kuydirgi qo‘zg‘atuvchisi ikki xil shaklda — 
vege- tativ va sporali shaklda yashaydigan kuydirgi batsiilasidir. Tirik 
organizmda vegetativ shakli rivojlanib boradi. Organizmdan tashqarida sporali 
shaklda mav- jud bo‘ladi, 
Kuydirgi qo'zgatuvchisi sust gemolitik, lesitinaz va fosfataz ta’siriga ega 
boladi. Bundan tashqari, kuydirgi batsillasi shu batsillalar avlodiga xos somatik 
antigenga ega bo‘lib, ekzotoksin ishlab chiqaradi. 
Infeksiya manbai kasal hayvonlardir, ular o‘txo‘r qishloq xo'jalik hayvonlari 
orasida ham, yowoyi hayvonlar orasida ham uchrashi mumkin. Bunday hay- 
vonlar orasida kuydirgi epizootiyalar ko‘rinishida uchrab turadi. Odam ham 
kuydirgiga moyil bo‘ladi-yu, lekin hayvonlardagidan farq qilib, kasallik odam- 
dan odamga yuqmaydi. Kuydirgi odamga kontakt, aerogen, alimentar va trans- 
missiv yo'llar bilan yuqishi mumkin. Kasbi chorvachilikka, mo‘yna, jun, terini 
ishlashga bog'liq odamlarda, qushxonalar xodimlarida bu kasallik birmuncha 
koproq kuzatiladi va hokazo. 
Kasallik kontakt yo'li bilan yuqqanida qo'zgatuvchisi badan terisidagi may- 
da-mayda tir nalgan, shilingan joylar orqali organizmga kiradi, bunda kuydirgi- 
ning teriga aloqador xili — teri kuydirgisi boshlanadi. Kasallikning odamlarga 
aerogen yo‘1 bilan yuqishi po'stindo'zlik korxonalarida, junni ishlash mahalida, 
kuydirgi tarqalgan joylardan keltirilgan xom ashyodan foydalanish kezlarida 
kuzatiladi. Kasai hayvonlarning goshti va boshqa mahsulotlari yaxshilab 
pishiril- masdan iste’mol qilinadigan bo‘lsa, kasallik alimentar yo‘l bilan yuqishi 
mumkin. Kasallik qozgatuvchisi qon so'rar hashoratlar — so'nalar, it, pashshalar 
va boshqalar orqali ham yuqishi mumkin, bu kasallikning transmissiv yo‘l bilan 
yuqishidir. Demak, 
kuydirgi batsillalari uchun zararlangan teri, nafas yollari va meda-
ichak уo‘lining shilliq pardalari kirish darvozalari bo‘lib xizmat qila oladi. 
Bu 
batsillaning patogen tasiri ekzotoksiniga bog liq, ekzotoksinining bir fraksi- yasi 
oqsillar koagulatsiyasiga, to'qimalar shishiga sabab bo'ladi. Bundan tashqari, 
ekzotoksin toksikoinfektsion shok boshlanishiga ham sabab bo‘ladi. Kuydirgi 
tayoqchasining tirik organizmda kapsula hosil qila olish xususiyati uni toqima 
shiralarining lizislovchi tasiri va fagotsitoz hodisasidan himoya qilibgina qol- 

---

10 
maydi. Mikrob kapsulasi shu qo'zgatuvchi patogenligining muhim omili bo'lib 
ham hisoblanadi. Infeksiyaning kirish darvozalaridan limfa yo'llari bilan regio- 
nar limfa tugunlarigacha tarqalib borishida makrofaglar ma’lum ahamiyatga 
ega. Bu kasallikda hosil bo'ladigan immunitet barqaror emas.