E-univer. Adti. Uz мавзу : O`ta xavfli infeksiyalar etio-pato-marfagenezi, ogirlashuvlari, olim sabablari
Yüklə 347,12 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Patologik anatomiyasi.
Kuydirgi kasalligi odamda infeksiyaning qay tariqa yuqqaniga qarab: teri, konyunktival, ichak va opka formalari korinishida o'tishi mumkin. Kuydirgining teriformasida patologik jarayon aksari badanning ochiq qismla- rida (yuz, bo'yin, qo‘l, oyoq panjalarida) boshlanadi. Kasallik qo‘zg‘atuvchisi kirgan joyda 2—3 kundan keyin kichikroq qizil dog* paydo bo £ lib, birmunchavaqtdan keyin uning o'rtasida konusga oxshab ko'tarilib chiqadigan zichlashma yuzaga keladi. Ana shu konusning uchida 10—12 soatdan keyin tiniq gemor- ragik suyuqlik bilan to'lib turgan pufakcha paydo boladi. U yorilganidan keyin ornida qora tusli post yuzaga kelib, atrofi ancha shishadi va qizarib chiqadi — karbunkul paydo bo'ladi. Bu karbunkul ogYimaydi, diametri bir necha san- timetrgacha borishi mumkin. Bir qancha hollarda karbunkullar ko‘p bo'ladi. Mikroskop bilan tekshirib ko'rilganida karbunkul o‘tkir seroz-gemorragik yallig'lanish ochogidan iborat ekanligi ko‘zga tashlanadi. Yara sohasidagi epidermis va Lining tagidagi toqima qatlamlari nekrozga uchragan, ularga qon singigan bo'Iadi. Terining yaqin atrofidagi joylari ham shishib, neytrofil infil- tratsiya, qon quyilib qolgan joylar yuzaga keladi. Ekssudatda bir talay kuydirgi tayoqchalari, biroz miqdor leykositlar topiladi, ba’zi hollarda fagotsitar reak- tsiya belgilari bolmaydi. Shish har xil darajada bo'lib, katta-katta joylarga o'tishi mumkin. Bazan tomir devorlari nekrozga uchrab t tomirlarda tromboz paydo bo'ladi. Karbunkul paydo bo'lishi bilan bir vaqtda regionar limfa tugunlari zarar- lanib, ularda juda o‘tkir seroz-gemorragik yallig‘lanish manzarasi yuzaga keladi va yallig'lanish jarayoni atrofdagi kletchatkaga ham o‘tib boradi (nekrozga olib keladigan seroz-gemorragik limfadenit va periadenit boshlanadi). Kuydirgida teri zararlanishining boshqa bir shakli saramasga o'xshab ketadi- gan o'tkir yallig lanishga aloqador shish boshlanib, uning regionar limfa tugun- lariga ham o‘tib borishidir. Mikroskop bilan tekshirib korilganida zararlangan toqimalarda seroz-gemorragik yallig'lanish manzarasi kozga tashlanadi, batsil- lalar juda ko f p bo4adi. Shunday qilib, kuydirgi teri formasining yuqorida tasvirlab o'tilgan xillarida terida paydo bo'ladigan dastlabki kasallik alomati (karbunkul, shish) va limfa- denitdan iborat birlamchi kuydirgi kompleksi yuzaga keladi (78-rasm). Limfa tugunlarining kasallikka qarshilik ko'rsatuvchi togoni, yani baryeri buzilib ketgan hollarda kuydirgi tayoqchasi qonga o‘tib, sepsis boshlanadi (ikkilamchi kuydirgi sepsisi 11 Kuydirgining dpka formasi kuydirgi sporalari yuqib qolgan chang zar- ralari odam nafasiga ldrganida boshlanadi. Bunda kuydirgi sporalari nafas yo‘llarining turli qismlarida otirib qolishi mumkin, lekin bularning hamrna- dan ko‘p o'rnashib oladigan joyi traxeya bifurkatsiyasi sohasidagi shilliq parda- dir. Mikrob yuqqan joyda karbunkul paydo bo'lib, bo'yin va ko'ks oralig'idagi limfa tugunlarida xarakterli seroz-gemorragik va nekrotik o'zgarishlar boshlanadi. Traxeya va bronxlarning shilliq pardasi gungurt-qizil tusga kirib, xira bo‘lib qoladi, eroziyalanadi. O'pkada nekrozga moyil bo‘lgan seroz-gemorragik pnevmoniya boshlanadi. O'pka to'qimasining qancha qismi zararlanishiga qa- rab, bu pnevmoniya o'choqli, segmentar yoki bo'iak pnevmoniyasi bo'lishi mumkin. Ko'pincha, seroz-gemorragik mediastenit va plevrit boshlanib, plevra bo‘shliqlarida seroz-gemorragik ekssudat to'planib boradi. Bronx-o‘pka, traxeya oldi va traxeya-bronxlardagi limfa tugunlari kattalashib ketadi. Kuydirgi tufayli boshlangan pnevmoniya morfologik jihatdan olinganida tounning o'pka shak- liga juda o'xshab ketadi, shu munosabat bilan differensial diagnostika maqsadida bakterioskopik tekshirish o'tkazish muhim ahamiyat kasb etadi. Kuydirgining ichak formasi. Kasallik alimentar yo'l bilan yuqqanida dastlabki o'zgarishlar yonbosh ichakning distal bo'limida, gohida esa ileosekal qopqoq orqasida va me’dada boshlanadi. Kuydirgi tufayli ichak zararlanishining ikki xili tafovut qilinadi: diffuz gemorragik enterit va kasallikningуarali formasi.Kasallikning yarali formasida hazm yo'Li hozir aytib o'tilgan bo'limlarning devorida o'choqli infiltratlar (birlamchi karbunkullar) paydo bo'Iadi, ularda nekrotik jarayonlar boshlanishi yaralar paydo bo‘lishiga olib keladi. Gemorragik enteritda shilliq parda xira tusga kirib, dogsimon qontalashlari bo‘lgan kulrang karash bilan qoplanib turadi. Ichak tutqichi limfa tugunlari kattalashib ketadi va paketlar ko'rinishiga kiradi. Mikroskop bilan tekshirib ko'rilganida ichak de- vorining hamma qatlamlarida seroz-gemorragik yallig‘lanish boshlanib, tomir- lar devorida degenerativ nekrobiotik o'zgarishlar yuzaga kelgani topiladi. Ichak shilliq pardasining o‘z plastinkasida kasallik qo‘zg‘atuvchilari ko'zga tashlanadi. Kuydirgi sepsisi kasalligining har qanday formasida jarayon tarqalib, kasallik qo'zgatuvchilari qonga o‘tib ketishi tufayli boshlanishi mumkin, ya’ni ikkilamchi hodisa bo'lib hisoblanadi. Bunda sezilarli gemorragik sindrom boshlanib, badan terisi, shilliq pardalarda bir talay qon talashlar, turli organlarda qon quyilib qolgan joylar paydo bo'ladi. Bundan tashqari, bakterial-toksik shok uchun xarakterli patologoanatomik o'zgarishlar yuzaga keladi: qonning suyuq bo'lib, to'q rangga kirishi, ichki organlarning qonga to'lib turishi, tomirlar ichida qon ivib qolishi, taloq kattalashib, pulpasining ilvillab qolishi, buyrak usti bezlari po'stlog'iga ham qon quyilishi shular jumlasidandir. Ko'pincha gemorragik meningoense- falit boshlanib, yumshoq miya pardasiga qon shimiladi, bu ham gemorragik yallig'lanish tufayli, ham qon quyilishiga (diapedez yo'li bilan qon quyilishi va tomirlar nekrozga uchrab, yorilishi natijasida qon quyilishiga) bog'liqdir. Miya to'qimasida nekrozga uchragan va qon quyilib qolgan joylar paydo bo'ladi. Nek- rotik jarayonlar tomirlar devorida ham ko'zga tashlanadi. Kuydirgi batsillalari- ning tomirlar atrofidagi limfa tugunlarida ko‘payib borishi xarakterlidir. Ney- ronlar distrofik o'zgarishlarga uchraydi, |