Ebedi dönüş mitosu
Yüklə 3,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
| UMUTSUZLUK YA DA İMAN
) Arkaik insanla modem insan arasındaki diyalog, ne şekil- alırsa olsun, bizim sorunumuzu fazla etkilemiyor. Tarihsel in sanın özgürlüğüne ve yaratıcı güçlerine ilişkin hakikat ne olursa olsun, şurası kesindir ki tarihselci felsefelerin hiç biri onu tarihin teröründen koruyamaz. Nihai bir çabayı bile ta hayyül edebiliriz: tarihi kurtarmak ve bir tarih ontolojisi kurmak için, olaylar insan tininin başka türlü erişemediği gerçeklik düzeylerine ilişkin bilgiyi elde etmesini sağlayan bir dizi "durum" olarak görülebilir. Tarihi haklı çıkarmak için girişilen bu çaba ilgi çekici15,öyle ki bu konuya başka bir yerde yeniden dönmeyi düşünüyoruz. Ancak şimdi ve burada gözlemleyebileceğimiz olgu, böyle bir konumun ancak, hiç ol ' mazsa bir Evrensel Tin’in varolduğunu varsayarak tarihin terörüne karşı bir sığınak oluşturabilmesidir. Milyonlarca in sanın çektiği acıların insanlık halinin sınırlayıcı bir durumu nu açığa vurduğunu bilmek, bu sınırlayıcı durumun ötesinde hiçlikten başka bir şey yoksa, nasıl bir teselli olabilir? Yine, burada söz konusu olan tarihselci bir felsefenin geçerliliğini yargılaftnak değil, sadece böyle bir felsefenin tarihin terö ründen ne derece kaçınabildiğim belirlemektir. Eğer tarihsel 152 trajedilerin mazur görülebilmesi için insanın direniş sınırla rını bilmesini sağlayan araçlar olarak görülmeleri yetecekse de böyle bir özür insanı hiç bir şekilde tarihin terörüne karşı daha korunaklı kılmaz. Temel olarak, arketipler ve tekerrürün ufku, Tanrı’yı dış lamayan bir özgürlük felsefesi kabul edilmedikçe zarar gör meden aşılamaz. Arketipler ve tekerrürün ufku ilk kez, dinsel deneyime yeni bir kategoriyi, imarı kategorisini dahil eden M usevilik-H ıristiyanlık tarafından aşıldığında kanıtlan mıştır bu. Unutulmamalıdır ki İbrahim'in imanı "Tanrı için her şey mümkündür", diye tanımlandığında Hıristiyanlığın imanı insan için de her şeyin mümkün olduğu sonucunu doğu rur." ... Allaha imanınız olsun. Doğrusu size derim: Kim bu dağa: Kalk denize atıl, diyecek olur, ve yüreğinde şüphe bu lunmaz, ancak her dediğinin olacağına iman ederse, kendisine olacaktır. Bunun için size derim: Dua edip dilediğiniz her şeyi almış olduğunuza iman edin, ve size olacaktır." (Markos 11:22-24)16 îman bu bağlamda, diğer bir çoklarında olduğu gibi, her tür doğa "y asasınd an mutlak kurtuluş ve do layısıyla insanın tahayyül edebileceği en yüksek özgürlük an lamına gelir: evrenin ontolojik kuruluşuna dahi müdahale etme özgürlüğü. Bu, sonuçta, yaratıcı bir özgürlüktür. Başka bir deyişle, insanın yaratılışla işbirliği için yeni bir formül oluş turmaktadır -ilk , ama aynı zamanda arketipler ve tekerrürün geleneksel ufku aşıldığından beri ona denk tek formül. Ancak böyle bir özgürlük (selamet öğretisine ilişkin, dolayısıyla dar anlamda dinsle değeri bir yana) modern insanı tarihin teröründen koruyabilir - yani, kaynağı, teminatı ve desteği Tanrı’da olan bir özgürlük.Bunun dışındaki modern özgürlük, ona sahip olana sağladığı tatmin ne olursa olsun, tarihi hak- lılaştırmakta yetersiz ve bu, kendisine karşı içten olan her in san için, tarihin terörüne eşdeğerdir. Dahası, Hıristiyanlığın, modern insanın ve tarihsel in sanın, kişisel özgürlüğü ve (döngüsel zamanın yerine) sürekli zamanı aynı anda keşfetmiş olan insanın "dini" olduğu söyle 153 nebilir. Hatta, ilginçtir, Tanrı'nın tarihin tekerrürü olarak değil tarih olarak varolduğunu düşünen modern insana, tari hin teröründen korunmak için bu kitapta sözü edilen her türlü mitos, ayin ve ananeyi elinin altında bulunduran arkaik ve geleneksel kültürlerin insanına kıyasla çok dahap şiddetli biçimde dayatılmıştır. Dahası, Tanrı fikri ve onun ima ettiği dinsel deneyim çok eski çağlardan beri varolsa da değişik za manlarda ilkel insanlığın dinsel ihtiyaçlarına daha acilen yanıt veren diğer dinsel "biçimler" (totemizm, ata kültü, doğurganlığın Baş Tanrıçası, vb.) bunların yerini almıştır. Arketipler ve tekerrürün ufku içinde tarihin teröründen ne za man ortaya çıksa üstesinden gelinebilmiştir. Kelimenin Muse- vi-Hıristiyan anlamıyla (yani, tanrı için her şey mümkündür) imanın "icadrndan itibaren arketipler ve tekerrürün ufkunu •' terkeden insan artık tarihin terörüne karşı’ sadece Tanrı fik riyle korunabilir. Ancak Tanrı'nın varolduğunu farzederek bir yandan (yasalarla yönetilen bir evrende ona özerklik, başka bir deyişle evrende yeni ve biricik olan bir varlık tarzının "başlaması''m sağlayan) özgürlüğü, öte yandan da tarihsel trajedilerin her zaman insanlık için o durumda görülmese bile tarihüstü anlamları bulunduğuna dair bir kesinlik kazanır. Modem insanın diğer her durumu sonuçta umutsuzluğa götürür. Bu, kendi insani varoluşsallığmdan değil insanlığın neredeyse tümünün (her zaman bilincine varmamakla birlikte) sürekli bir dehşete maruz kaldığı bir tarihsel evrendeki mevcudiye tinden kaynaklanmaktadır. Bu itibarla, Hıristiyanlığın "düşmüş insan"ın dini olduğu kesin olarak kanıtlanmaktadır: modern insanın geri dönülmez biçimde tarih ve ilerlemeyle özdeşleştiği ve tarih ve ilerle menin bir düşüş olduğu ölçüde arketipler ve tekerrür cennetinin nihai olarak terkedilmesi anlamına gelmektedir bu. 154 NOTLAR « > |